الگو‌های یمن و لیبی برای سوریه مردود است

در واقع شورای امنیت سازمان ملل تحت تاثیر فشارهای آمریکا و غرب رویکرد خود را نسبت به سوریه تنظیم می‌کند. حضور ناظران سازمان ملل در سوریه در طول ماه‌های اخیر هم با وجود آن‌که دولت سوریه موافقت خود را با حضور این نیرو‌ها اعلام داشته، مفید نبوده است. متاسفانه گزارش ژنرال رابرت مود، فرمانده نیرو‌های ناظر سازمان ملل در سوریه نیز یکجانبه و در برگیرنده نقطه نظرات آمریکا بوده و دخالت آمریکا، فرانسه، انگلیس، ترکیه، عربستان و قطر، بحران در این کشور را تشدید کرده است.

در این حال ورود شورای امنیت به سوریه و تلاش برای قرار دادن این کشور تحت بند هفت منشور سازمان ملل، ناشی از فشارهای آمریکا و غرب است؛ اما شرایط نشان می‌دهد که (با توجه به موضعگیری روسیه و چین و وتوی قطعنامه‌های صادره با راهکارهای نظامی) شورای امنیت نمی‌تواند الگوهای عراق و لیبی را در سوریه پیاده کند، در واقع شورای امنیت نمی‌تواند گزینه نظامی را در مورد سوریه به کار گیرد. بنابراین به نظر می‌رسد این شورا با اشاره آمریکا و با همکاری اروپا فشار خود را بر ضد سوریه افزایش داده و در راستای فشارها و تشدید تحریم‌ها حرکت می‌کند.

روس‌ها روابط استراتژییکی با دولت اسد دارند، ارتش سوریه از چهار دهه قبل به این سو ( از سال 1970) با شوروی سابق همکاری داشته است، اغلب سلاح‌های سوریه از روسیه تامین می‌شده و پایگاه دریایی روسی طرطوس در سوریه تنها نقطه حضور روسیه در مدیترانه است. در این شرایط روس‌ها به دنبال ‌آن هستند که اصلاحات آقای اسد عملیاتی شود و رئیس‌جمهور این کشور تا سال 2014 و پایان دوره قانونی در قدرت باقی بماند و سپس انتقال قدرت از رهگذر صندوق‌های رای‌گیری و وجود نامزدهای مخالف و اپوزیسیون صورت گیرد. این رویکرد روسیه با چین و ایران در یک راستا و تقریبا شبیه به هم است و در مقابل رویکرد‌های آمریکا و غرب قرار می‌گیرد. روسیه اکنون به دنبال آن است، هیچ طرحی که مشمول خروج اسد از قدرت باشد را نپذیرد.

سرنگونی هواپیمای اف چهار بر فراز آسمان سوریه نوعی جنگ میان ناتو و روسیه را تداعی کرد؛ یعنی با توجه به این‌که اساسا سامانه‌های موشکی ساخت روسیه به عنوان پیشرفته‌ترین نوع دفاع هوایی تلقی می‌شود، ترکیه به نیابت از ناتو تلاش کرده تا نوعی زورآزمایی داشته و به بررسی سامانه‌های موشکی روسیه در سوریه بپردازند؛ لذا این هواپیما به قصد جاسوسی و فیلمبرداری از موقعیت روسیه در سوریه وارد حریم فضایی سوریه شد، اما واکنش بموقع پدافند هوایی سوریه در حقیقت نشان از عزم مسکو و دمشق برای مقابله جدی با ناتو داشت؛ یعنی از آنجا که روسیه واکنش تندی نشان داد و از راه سوریه این هواپیما را سرنگون کرد این رویکرد نوعی پیام برای ناتو بود که روس‌ها تحت هیچ شرایطی نخواهندگذاشت ناتو بر ضد سوریه وارد عمل شود. از سوی دیگر واکنش سوریه نسبت به تجاوز ترکیه نشان می‌دهد که سوری‌ها برای دفاع از حریم هوایی خود بسیار جدی هستند.

طرح شش ماده‌ای عنان در حقیقت مورد قبول دولت سوریه قرار گرفته، اما از آنجا که این طرح متضمن خروج اسد از قدرت نبوده، گروه‌های مخالف بویژه مسلح با این طرح موافقت نکردند و چند بار آتش بس اعلامی را نقض کردند، لذا این طرح با شکست مواجه شد. در این حال کوفی عنان به دلیل فشارها نتوانست شکست خود را متوجه مخالفان سوریه کند و دولت سوریه را مقصر دانست؛ همچنین با توجه به شکست طرح وی طرح جدیدی موسوم به گروه تماس را ارائه داد که در برگیرنده واگذاری قدرت از سوی اسد به معاون وی و تشکیل دولت وحدت ملی با شرکت همه طیف‌های سیاسی و انتقال قدرت و خروج اسد از آن کشور خواهد بود. به نظر می‌رسد این طرح هم با توجه به مخالفت روسیه با خروج اسد از قدرت با شکست روبه‌رو شود؛ یعنی هیچ‌گونه طرحی از سوی خارجی‌ها برای حل بحران سوریه راهگشا نخواهد بود؛ چرا که سوریه راه حل نظامی و خارجی ندارد، بلکه گفتمان ملی میان دولت و اپوزیسیون می‌تواند به برون رفت از بحران فعلی کمک کند.