نمایش رادیو؛ فرهنگساز است

گزاره دوم: «رادیو، رسانه‌ای است آموزشی». چه آموزش مستقیم (رادیوهای آموزشی به طور خاص یا برنامه‌های آموزش مستقیم رادیوهای عام ) و چه آموزش غیر مستقیم از طریق برنامه‌های رادیوهای با مخاطبان عام.

از این دو گزاره چنین می‌توان نتیجه گرفت که رادیو به عنوان یک رسانه، هم حافظ و نگاهبان میراث اجتماعی (یعنی همان فرهنگ در معنای جامعه‌شناسانه‌اش)، هم مبلغ و هم آموزش‌دهنده آن به مخاطبان عام و خاصش است.

همه برنامه‌سازان رادیو (سردبیر، نویسنده، گوینده، مجری، گزارشگر، بازیگر، کارگردان و بالاخره تهیه‌کننده) اصلی‌ترین مسئولیت و وظیفه‌شان میراث‌داری فرهنگ و انتقال هنرمندانه آن به مخاطبانشان است.

نمایش رادیویی، جذاب‌ترین، هنرمندانه‌ترین و تاثیرگذارترین فرم برنامه‌های رادیویی است، بنابراین از طریق ساخت برنامه‌های نمایشی علاوه بر سرگرمی می‌توان به آموزش (چه مستقیم و چه غیرمستقیم) نیز پرداخت. میان یادگرفتن و سرگرم شدن تضادی وجود ندارد. میل به یادگیری به خیلی چیزها ارتباط دارد، ولی دلیلی ندارد که یادگرفتن با تفریح همراه نباشد. نمایش (تئاتر) از ابتدا تاکنون همیشه از یک‌سو به آزمایش‌هایی برای افزایش قدرت سرگرم کنندگی‌اش و از سوی دیگر به آزمایش‌هایی برای بالابردن ارزش آموزشی خود دست زده است. مخاطب نمایش پس از شنیدن (یا دیدن) با خود می‌گوید: «بله اینو منم احساس کرده‌ام، منم همین‌طوری‌ام، رنج انسان تکانم می‌ده. من به همراه او گریه می‌کنم و می‌خندم. برای چاره درد و رنج انسان حتماً راهی هست.»

در جهان پرتحرک و پرتنش امروز، نمایش برای آن که بتواند مخاطبان پریشان خاطرش را سرگرم کند، ابتدا باید به او تمرکز ذهنی بدهد. باید او را از میان ازدحام محیطش بیرون بکشد و افسونش کند. سرو کار نمایش با مخاطبی است خسته که کارهای عقلانی شده روزمره او را از پای در آورده و انواع تنش‌های اجتماعی، عصبی و حساسش
کرده است.

نمایش با آثار مستند کاملاً متفاوت است. نمایش حاصل ذهن خلاق نویسنده است و نه آینه‌ای در برابر واقعیت. زبان و کلام هم در نمایشنامه زاییده قلم نویسنده است که می‌تواند و باید مناسب شخصیت نمایش باشد نه قهرمانان یا انسان‌هایی که در واقعیت زیست می‌کنند و همین جاست که مساله آموزش از طریق نمایش رخ می‌نماید. نمایش و بویژه نمایش رادیویی مورد تقلید واقع می‌شود و نه برعکس. مخاطبان از زبان، حرکات، ژست‌ها و نحوه بیان قهرمانان نمایش تقلید می‌کنند نه قهرمانان نمایش از مخاطبان.

اگر غیر از این بود، دیگر فلسفه وجودی نمایش یا رسانه‌ای به نام رادیو یا فرمی از برنامه‌های جذاب رادیویی به نام نمایش معنا و مفهومی نداشت. رادیو فرهنگساز است. فراموش نکنیم آموزش و سرگرمی هیچ‌گونه منافاتی با یکدیگر ندارند و نمایش رادیویی ضمن تکیه بر سرگرمی و تفریح می‌تواند و باید بر عامل آموزش تکیه کند. رادیو رسانه‌ای است فرهنگی و نمایش رادیویی جذاب‌ترین و موثرترین فرم برنامه‌های رادیویی محسوب می شود.

محمد مهاجر