سقط جنین غیر قانونی

تا چند سال پیش سقط جنین غیر قانونی درمکانهای غیر بهداشتی و عموما از سوی افراد غیر متخصص صورت می گرفت.
در این مکانها اکثرا از روشهای ابتدایی و غیر ایمن برای سقط استفاده می شد و عوارض بسیار شدیدی در پی داشت ، بندرت نیز برخی متخصصان زنان ، در مطب یا بیمارستان محل کار خود، سقط جنین را انجام می دهند که فقط برای افراد آشنا و مطمئن صورت می گرفت.
هرچند انجام سقط جنین از سوی پزشک متخصص زنان خطرات بمراتب کمتری داشت و این متخصصان صرف نظر از آن که یک عمل غیرقانونی انجام می دادند، از احتیاط ها و ضرورت های لازم هر عمل جراحی کوتاهی نمی کردند؛ اما از آنجا که این افراد رقمهای بالایی برای عمل درخواست می کردند و از طرفی زمان طولانی تری برای بستری بیمار تعیین می کردند اکثر مراجعان ، افراد غیرمتخصص - که با هزینه کمتر و در عرض 2تا 3ساعت سقط انجام می دهند - را ترجیح می دادند.
امروزه اگرچه این مکانها به فعالیت خود ادامه می دهند، اما روش غالب سقط غیر مجاز در جامعه تغییر کرده و به استفاده از دارو تبدیل شده است.
داروهای سقط جنین به صورت آمپول ، قرص و شیاف به وفور در ناصر خسرو یافت می شود.با ورود داروهای ساخت هند و پاکستان قیمت این دارو ها بشدت کاهش یافته و به همین نسبت فروش آن افزایش پیدا کرده است.
استفاده از آمپولهای سقط جنین ، عوارض متعددی از جمله تهوع ، استفراغ شدید، ضعف مداوم ، کاهش فشارخون ، خونریزی ، زردی رنگ و درنهایت سکته قلبی دارد. گاهی نیز جنین به صورت مرده در درون شکم باقی می ماند که خود باعث بروز بیماری می شود.
لازم به ذکر است بیشترین موارد ابتلا به این عوارض در میان دختران سنین پایین دیده می شود. در این میان آنچه برابعاد فاجعه می افزاید، فروش آمپول های تاریخ گذشته و حتی داروهای دامی سقط جنین است که عوارض بسیار شدیدی به همراه دارند.
اگرچه تاکنون تلاشهایی برای کشف و شناسایی مراکز غیرقانونی فروش داروهای سقط جنین صورت گرفته ، ولی به نظر می رسد این تلاشها کافی نیست و بر اساس قانون عرضه و تقاضا این مراکز کماکان به فعالیت خود ادامه می دهند و تصور نمی شود که به این زودی ها مشتریان خود را از دست بدهند.


پنهان کردن ، دردی را درمان نمی کند

این نکته ای است که دکتر احمدرضا مکری متخصص علوم رفتارشناسی و آسیبهای اجتماعی ، مطرح می کند و ادامه می دهد: انکارکردن وجود، افزایش و تنوع ارتکاب بزه در جامعه ایران، صورت مساله را عوض نمی کند.
اکنون بسیاری از مسوولان کشور برافزایش بزه های رفتاری هشدار می دهند و به این ترتیب موضوع را تکذیب نمی کنند. با این حال ، نمی توان به آمارهای رسمی و دقیق از انواع ارتکاب به بزه دست یافت.
درخصوص سقط جنین غیرقانونی نیز امکان دستیابی به آمارهای دقیق وجود ندارد، اما گفته ها و شنیده ها بهترین شواهد موجود است.
وقتی شما آشکارا گزارش هایی از کانال های رسمی می شنوید که باندهای شکار دختران و زنان جوان ، شناسایی و اعضایش دستگیر شده اند، یا می شنوید مراکز غیرقانونی سقط جنین در گوشه و کنار پلمب شده اند، متوجه عمق فاجعه می شوید.
دکتر مکری اضافه می کند: یقینا این گروههای فساد با تبانی برخی سودجویان حرفه پزشکی ، مراکز غیرقانونی سقط جنین راه اندازی کرده اندکه دست کم 2آسیب دارد; اول و مهمتر از همه، زیرسوال رفتن شرافت حرفه پزشکی است و دیگر این که امنیت روانی خانواده ها و جوانان در آستانه ازدواج خدشه دار می شود.
ادامه این بحران باعث می شود کمتر جوانی که علاقه مند ازدواج است ، با شناختی که از جامعه اش پیداکرده ، تمایل به ازدواج و تشکیل خانواده داشته باشد.


اقدام پزشکی ، قانونی مفید اما ناقص

مهرماه سال گذشته سازمان پزشکی قانونی دستورالعمل موارد قانونی سقط جنین را به مراکز درمانی و بیمارستان ها ابلاغ کرد.
این دستورالعمل که در کمیته سقط جنین بررسی و تدوین شده است شامل 51بیماری مادر و جنین است که در صورت وجود آن سقط مجاز شناخته می شود.
اکثر کارشناسان معتقدند این آیین نامه از لحاظ اداری و تشریفاتی وقت بر و پیچیده و به لحاظ علمی ناقص است و بسیاری از موارد را شامل نمی شودو در کل باید گفت مشکل را برطرف نمی کند.
دکتر داریوش فرهود، متخصص ژنتیک ، درباره این قانون می گوید: بیماری های اعلام شده برای مجوز سقط جنین حدود 10درصد از مشکلات مادران را حل می کند. به عبارتی این موارد تنها شامل جنین هایی می شود که تا قبل از تولد، دچار مرگ حتمی می شوند، در حالی که در برخی از بیماری ها ، ممکن است نوزاد چندماه بعد از تولد بمیرد و باید درخصوص این قبیل بیماری ها هم آیین نامه ای تنظیم شود.
اما سازمان پزشکی قانونی معتقد است پس از صدور این دستورالعمل آمار سقط جنین غیرقانونی کاهش یافته است.


مجوز شرعی و قانونی

نورالدین پیرموذن ، مخبر کمیسیون بهداشت و درمان مجلس می گوید با توجه به فتاوی آیات عظام مخصوصا رهبر معظم انقلاب ، سقط جنین که منجر به تولد نوزاد ناقص الخلقه و عقب مانده می شود؛ مجوز شرعی دارد، اما مجوز قانونی ندارد.
به این منظور و برای قانونمند کردن مقوله سقط جنین در سال 81، طرح سقط درمانی با امضای 40نفر از نمایندگان تقدیم مجلس شده بود و شور اول آن در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ششم تصویب شد.
به دنبال شروع مجلس هفتم مجددا این طرح در دستور کار مجلس قرار گرفت و روز سه شنبه 83/4/30کلیات آن به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و برای بررسی بیشتر به کمیسیون های مربوطه ارجاع شد.
براساس این مصوبه ، سقط درمانی با تشخیص قطعی 3پزشک متخصص و تایید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که پس از ولادت موجب حرج والدین یا طفل می شود یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توام باشد، قبل از ولوج روح ( 4ماه و 10روز) با رضایت زن و شوهر مجاز است و مجازات و مسوولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود.
براساس این مصوبه ، آئین نامه اجرایی این قانون از سوی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی با همکاری سازمان پزشکی قانونی کشور تهیه می شود و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
و متخلفان اجرای مفاد این قانون به مجازات های مقرر در قانون محکوم خواهند شد.


نظر علما

فقهای بزرگ شیعه ، ابتدا تشکیل جنین را از حیث زمان به 2مرحله تقسیم می کنند:
1-جنین پیش ازچهار ماهگی ،پیش از دمیده شدن روح.
2-جنین پس ازچهار ماهگی ،پس از دمیده شدن روح.
اکثر فقهای شیعه بر این نظرند که سقط جنین پس از دمیده شدن روح حرام است ، اعم از این که برای مادر خطر داشته باشد، یا مشکلات روحی و روانی ایجاد کند و غیره... یا خطری متوجه او نباشد یا خطر متوجه خود جنین باشد.
اما سقط جنین پیش از دمیده شدن روح در صورتی که خطر جانی برای مادر داشته باشد، جایز است.
- بسیاری از فقها من جمله حضرات آیات خامنه ای و فاضل لنکرانی ، قائل به جواز سقط جنین برای حفظ جان مادر هستند.
- حضرت آیت الله خامنه ای ، در جواب استفتای فردی که بارداری را برای همسر خود سبب بروز ناراحتی های روانی و مشقت دانسته است ، فرموده اند:با توجه به حرج و مشقت روحی و درونی ناشی از بارداری ناخواسته برای همسرتان ، سقط این جنین را تا قبل از ولوج روح -چهار ماهگی - به دلیل حرج و مشقت غیرقابل تحمل نمی توان گفت حرام است ، بلکه حرج و مشقت رافع است و سقط جنین جایز است.
- آیت الله مکارم شیرازی در خصوص ناقص بودن جنین پس از آن که با تجهیزات پیشرفته پزشکی معلوم شود که جنین ناقص است و کودکی ناقص الخلقه یا معلول به دنیا خواهد آمد، اظهار داشته اند:
اگر تشخیص بیماری در جنین قطعی است و داشتن و نگه داشتن چنین فرزندی موجب حرج است ، در این صورت جایز است ، قبل از دمیده شدن روح ، جنین را اسقاط کنند.آیت الله صانعی در خصوص سقط جنین قبل ازچهارماهگی ، مشروط بر معلولیت نوزاد می فرمایند، در صورتی که نظر پزشک برای پدر و مادر، ایجاد فشار و مشقت و حرج روحی نماید که قابل تحمل نباشد (که معمولا همچنین است)، با فرض حرج مذکور، سقط تا قبل ازچهارماهگی نمی توان گفت حرام است ، بلکه ظاهرا جایز است.


یک گام به جلو

باوجود تصویب این طرح در شور اول و تایید آن در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی ، به نظر می رسد کماکان مخالفت های جدی با آن صورت می گیرد.
سیدمحمود مدنی نماینده گناباد در مخالفت با این طرح می گوید: دقت کنید مجوز قتل نفس ندهید و با نهایت محدودیت این طرح را تصویب نمایید.
در طرح پیشنهادی ، تشریفات ، مراحل رسیدگی و تشخیص ، بیش از حد سختگیرانه و طولانی مدت به نظر می رسد، از طرفی برخی از موارد سقط (که شاید فراوانی زیادی نیز داشته باشد) را شامل نمی شود.در هر حال ، این طرح یک گام بزرگ رو به جلو محسوب می شود.
زیرا سقط جنین همواره یکی از آن بحث هایی است که مسوولان در قبال آن سکوت کرده اند. اما نمی توان جامعه را نادان فرض کرد یا چشمها را روی واقعیت بست. آمار مراجعات برای سقط جنین بسیار بالاست و بر این آمار روزانه افزوده می شود.
داروهای سقط جنین بدون آن که عواقب مصرف آن در جامعه هشدار داده شود،به وفور مورد استفاده قرار می گیرد. نه می توان مصرف کنندگان این داروها را نادیده گرفت و نه می توانیم نص صریح شرع و قانون را زیر پا گذارد. شاید تنها یک راه باقی مانده باشد و آن بالا بردن سطح دانش جامعه و آموزش است.
باید آموزش پیشگیری از بارداری را از سنین پایین تر آغاز کنیم و به جای کتمان حقایق موجود در زمینه روابط نامشروع و بارداری های ناخواسته به فکر راه حل باشیم.
در انتها باز این نکته را تکرار می کنیم که آمار سقط جنین بسیار هشدار دهنده است. به آن توجه کنیم.

علی اخوان بهبهانی