تیم‌های پایه، پایگاه مربیان اخراجی

در کشورهای صاحب‌نام فوتبال، بخش اعظمی از سرمایه‌گذاری‌ها در بخش‌ فوتبال پایه و رده‌های سنی مختلف انجام می‌شود، در حقیقت این تیم‌ها آنقدر اهمیت دارند که مدیران باشگاه‌ها برای انتخاب مربیان و فراهم کردن امکانات لازم برای آنها به اندازه تیم بزرگسالان وقت و هزینه‌ می‌گذارند و حتی گاهی سهم بیشتری را به تیم‌های پایه اختصاص می‌دهند.

در فوتبال ایران، اما این رشته بجز چند باشگاه، به تیم‌های بزرگسالان خلاصه می‌شود. بیشتر تیم‌های پایه در رده‌های مختلف سنی در سطح اول فوتبال کشورمان به خاطر اجبار و قوانین موجود سازمان لیگ شکل گرفته‌اند تا باشگاه‌ها عنوان حرفه‌ای را یدک بکشند در حالی که اصل سازندگی در عرصه بازیکن‌سازی فوتبال، رکنی فراموش شده در فوتبال ایران است.

نحوه انتخاب مربی برای تیم‌های فوتبال پایه نیز متاثر از همین ساختارهای اشتباه است. در چند سال اخیر نیز اوضاع آشفته‌تر از گذشته شده و تیم‌های پایه مامنی برای مربیان اخراجی یا کنار گذاشته شده در تیم بزرگسالان شده‌اند، جایی که مربی بناچار برای گرفتن باقیمانده مبلغ قراردادش انتخاب می‌کند و وقت را به نحوی می‌گذراند.

تجربه اما نشان می‌دهد که این مربیان ثمری برای فوتبال پایه ما نداشتند و فقط نام‌هایی بوده‌اند که تحت‌تاثیر تغییر و تحول روی نیمکت تیم‌های بزرگسالان به تیم‌های پایه آمدند و رفتند، مثل پرسپولیس که بعد از آمدن دنیزلی به سومدیک و گمالوویچ پیشنهاد حضور در تیم‌های پایه را داد که در این زمینه اولین باشگاه نبود و آخرین هم نخواهد بود. اقداماتی که نشان می‌دهد اهمیت فوتبال در ایران به تیم بزرگسالان محدود شده و سرنوشت استعدادهای فوتبال در آینده، چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

حسن روشن در گفت وگوبا «جام‌جم» این اتفاق را ریشه خیلی از مشکلات بزرگ فوتبال کشورمان می‌داند و از آن به عنوان معضلی جدی یاد می‌کند و می‌افزاید: بحث خیلی جالبی را مطرح کردید، شاید هیچ کس به عمق این موضوع فکر نکرده باشد که راهی کردن برخی مربیان به تیم‌های پایه به خاطر استفاده از دانش آنها نیست، چیزی که متاسفانه در فوتبال ما باب شده است در حالی که بسیاری از مربیانی که به اجبار به تیم‌های پایه کمک می‌کنند اصلا تجربه و صلاحیت کار کردن با نوجوانان و جوانان را ندارند.

وی با توضیح درخصوص ویژگی‌های مربی‌ای که می‌تواند در تیم‌های پایه مربیگری کند، ادامه ‌داد: در ایران هر مربی که بیرون می‌ماند تیم پایه را به او تعارف می‌کنند در حالی که این مربی برای کار کردن در تیم پایه باید دانش ویژه، مدرک مرتبط با فوتبال پایه و تجربه و حوصله زیاد داشته باشد. یک مربی که حتی باید شرایط سنی‌اش به کارکردن در این مقطع بخورد. بنابراین باید از مدیران خواست که اگر به فوتبال پایه اهمیت می‌دهند هر مربی اخراجی‌را به بهانه کمک به تیم پایه نفرستند چون گاهی این کار فقط وقت تلف کردن است.

روشن می‌افزاید: این مشکل در فدراسیون فوتبال هم هست، بارها دیده شده که از یک مربی در جایی که نباید استفاده شود، استفاده شده و جواب هم نداده است. ناکامی‌های سال‌های اخیر، ریشه در همین انتخاب‌های عجولانه و بی‌تدبیر دارد. قراردادهایی که دست و پای همه را برای اتخاذ تصمیمی منطقی می‌بندد.

پناهنده، مدیر ورزش قهرمانی باشگاه سپاهان در این خصوص به «جام‌جم» می‌گوید: ما در سپاهان از مربی بزرگسالان در تیم‌‌های پایه به صورت اجباری استفاده نکردیم و برعکس آن را داشتیم، مثلا آقای زاغی‌نژاد در تیم‌های پایه کار می‌کردند که با‌ آمدن‌ آقای قلعه‌نویی و با درخواست ایشان به کادر فنی بزرگسالان پیوستند و با رفتن آقای قلعه‌نویی ایشان دوباره سرمربی تیم امید شدند.

وی ادامه می‌دهد: یکی از دلایل موفقیت تیم‌های پایه سپاهان همین بوده که ما از مربیان تخصصی فوتبال پایه بهره بردیم، به نظر من شاید یک بدنساز تیم بزرگسالان بتواند در تیم پایه همان وظیفه را به درستی انجام دهد، اما مربی شرایط خاصی باید داشته باشد. از نظر فنی، طرز کار کردن با نونهالان، نوجوانان، جوانان و حتی امید فرق می‌کند و روحیات این بازیکنان هم با بزرگسالان متفاوت است.

متاسفانه خیلی از باشگاه‌ها از مربیانی می‌خواهند بهره ببرند که تجربه این کار را ندارند و تیم‌های پایه را قربانی می‌کنند، قربانی ملاحظات جانبی قرارداد مربی خارجی یا حتی ایرانی که باید به نحوی در آن تیم بماند. حالا اگر قبلا تجربه حضور در تیم‌های پایه را داشته باشد می‌تواند به‌ آن تیم کمک کند، اما در غیر این صورت موفق نخواهد شد.

اما مسعود رضاییان که فولاد خوزستان را باشگاهی موفق در عملکرد تیم‌های پایه می‌داند تعریف متفاوتی از این موضوع ارائه می‌دهد. وی به «جام‌جم» می‌گوید: من به جای وقت تلف کردن این اتفاق را جور دیگری معنی می‌کنم. استفاده بهینه از سرمایه‌هایی که در اختیار ماست، اما وقتی بهینه است که آن مربی برای حضور و فعالیت در تیم‌های پایه هم تربیت شده باشد، ‌آن وقت است که در ازای پرداخت پول قرارداد، چیزی که باید را به فوتبال ما اضافه می‌کند.

رضاییان تاثیر منفی حضور چنین مربیانی را در تیم‌های پایه بیشتر از اثرات مثبت آن می‌داند و می‌گوید: در تیم‌های پایه، روابط عاطفی بیشتر از منطق حکمفرماست، بازیکنی که به مربی خودش عادت کرده است حالا باید با مربی‌ای که از تیم بزرگسالان اخراج شده ارتباط برقرار کند، اگر آن مربی با تمام وجود کار نکند در روحیه بازیکنان تعارضی به وجود می‌آید که در بازی آنها منعکس می‌شود و در نهایت به فوتبال آن باشگاه لطمه وارد خواهد کرد. بنابراین گاهی لازم است یک مدیر، هزینه گزاف تسویه‌حساب با یک مربی را بپردازد، اما او را به هر قیمتی به تیم‌های دیگر نفرستد.

رضاییان با توصیف ویژگی کادر فنی تیم‌های پایه می‌گوید: به نظر من آنچه یک باشگاه باید از آن بهره‌مند باشد تعیین یک سبک یا مکتب است که همه تیم‌های‌آن باشگاه طبق آن پیش بروند تا بازیکن نوجوان و جوان وقتی به تیم بزرگسالان می‌رود با این مکتب و سبک، پرورش یافته و به رشد و شکوفایی برسد. اگر این مکتب نباشد و مثلا سرمربی بزرگسالان این جوان را که پله‌پله بالا آمده است نپسندد، وقت، هزینه و انگیزه هدر می‌رود. بنابراین
همسو بودن آموزش‌ها و تفکرات مربیان در قالب مکتب باشگاه خیلی اهمیت دارد.

محمد پنجعلی که سابقه حضور در تیم‌های پایه پرسپولیس را دارد به «جام‌جم» می‌گوید: متاسفانه از وقتی که پای پول به فوتبال باز شد خیلی از معادلات به هم خورد که این هم یکی از همین‌هاست. یک مربی خارجی یا ایرانی که قرارداد مثلا 400 میلیون تومانی بسته برایش فرقی نمی‌کند کجا باشد، مثلا در همین پرسپولیس وقتی دنیزلی می‌گوید گمالوویچ و سومریک را نمی‌خواهد آنها که استعفا نمی‌دهند، بلکه به خاطر پول، پیشنهاد حضور در تیم‌های پایه را قبول می‌کنند، اما آیا واقعا باور می‌کنید که کار آنان با دلسوزی خاص همراه باشد؟

وی ادامه می‌دهد: وقتی ما در تیم‌های پایه حتی به تعداد کافی توپ نداریم و نمی‌توانیم به تعداد لازم جلسه تمرینی داشته باشیم، خودمان هم می‌دانیم که حضور این افراد فقط نمایشی است، چون بستری برای کارکردن فراهم نیست و قرار نیست معجزه‌ای رخ بدهد، چون بضاعت ما همین است.

خود من روزی که از تیم‌های پایه کنار رفتم گفتم سرمایه‌گذاری اصلی باید در فوتبال پایه باشد. این روال که هر کس از اینجا مانده و از آنجا رانده شد به تمرینات تیم‌های پایه هدایت شود، دردی از فوتبال ما دوا نمی‌کند، به همین دلیل است که در این سال‌ها هیچ پیشرفتی نداشتیم و حتی مالدیو هم از فوتبال ما پیشی گرفته و تیم ما را در مقایسه با گذشته تحت فشار قرار می‌دهد.