مخاطب تلویزیون را دوست دارم

وی بارها در گفت‌وگوها عنوان کرده که دوست دارد فضاهای مختلف را در کارهایش تجربه کند و تمایل ندارد خود را فقط در موضوعات خاصی گرفتار کند و در نتیجه به تکرار مبتلا شود.

میری با فرات نشان داد که با فضاهای سنتی ایران ناآشنا نیست و زبان روایت آن را به شکل تصویری بلد است.

کتاب قانون در گونه کمدی ساخته شد اما فرات به زبانی تلخ داستان آدم‌های خود را تعریف کرد. همانقدر که میری در سینما و با کتاب قانون در جذب مخاطب موفق شد، سریال فرات هم توانست در جذب مخاطب میلیونی موفق شود.

خیلی‌ها بر این باورند که فرات داستانی تکراری دارد اما موفقیت آن در جذب مخاطب را می‌توان به دلیل تجربه‌های خوب میری در ساخت فیلم‌ها و سریال‌هایی با موضوعات مختلف دانست.

او در پرونده کاری خود هم فیلم متفاوت قطعه ناتمام را دارد و هم اثری با ته‌مایه جنگی که پاداش سکوت نام دارد. این تنوع سلیقه متفاوت او را در انتخاب فیلمنامه در سینما نشان می‌هد.

سریال گاوصندوق را هم در گونه کمدی برای تلویزیون ساخته است. سعادت‌آباد هم که این روزها بر پرده سینماهاست، نشان می‌دهد که او بر سینمای اجتماعی اشراف دارد، همان‌گونه که فرات نشان می‌دهد، او با سریال‌سازی در تلویزیون آشناست و می‌داند که داستان آدم‌های پایبند سنت را چگونه می‌تواند روایت کند.با مازیار میری به گفت‌وگو نشستیم تا درباره ساخته شدن فرات برایمان بیشتر توضیح دهد.

سریال «فرات» به چه صورت شروع شد؟ چطور شد که به کار پیوستید؟

از طرف آقای حمید ابراهیمی که هم بازیگر و هم مجری طرح کار بود و همین‌طور آقای اسلامی در روزهایی که مدیریت جشن خانه سینما را به عهده داشتم، پیشنهاد کارگردانی فرات به من داده شد.

گفت‌وگویی کردیم، خلاصه داستان را شنیدم و خواستند که آن را بسازم. حدود چهار یا پنج قسمت که نوشته شده بود را برایم فرستادند، قرار شد مقدمات کار را آماده کنند و من بعد از پایان جشن به گروه ملحق شوم.

با این که از نظر زمان محدودیت زیادی داشتیم، تصمیم گرفتیم ‌این کار را بسازیم. برای این که به کار سرعت ببخشیم، امیر عربی را به کار اضافه کردیم تا با توجه به زمان کمی که داریم بازنویسی را شروع کند.

همزمان با روزهای آخر جشن خانه سینما، گروه کارگردانی یعنی برنامه‌ریز و دستیار در دفتر تولید مشغول به کار شدند و من هم بلافاصله بعد از پایان جشن به آنها ملحق شدم.

چهار پنج قسمت از سریال رسید و در ادامه تمام قسمت‌ها به دستم رسید.

احساس کردم باید روی متن کار بیشتری شود، آقای محلوجیان هم‌زمان نداشت. به این نتیجه رسیدیم که نیروی جوانی باید اضافه شود و افکار نو بیاورد و در نتیجه امیر عربی به گروه اضافه شد.

البته به همین دلیل بود که امیر عربی را اضافه کردیم تا فضای کار این دو نویسنده با هم ترکیب شود و ما به فضا و داستان جدیدتری دست پیدا کنیم. اما حسن کار محلوجیان این است که ایرانی می‌نویسد.

یعنی تم‌هایش از خانواده‌های ایرانی است و وفادار به سنت‌ها و آیین‌هاست. این گونه نگاه هم تاکنون نشان داده که مخاطبان تلویزیون داستان‌ها و روایت‌های او را می‌پسندند.

من آدم تجربه‌گرایی هستم. همیشه گفته‌ام که دوست دارم کارهای مختلف را تجربه کنم. دوست داشتم تجربه کار مناسبتی را هم داشته باشم.

کاری که مخاطبان آن فراوان است. در این سریال با یک کار مناسبتی و یک قصه ایرانی مواجه شدم که می‌دانستم مخاطبان زیادی خواهد داشت.

اتفاقا بتازگی با یکی از مدیران تلویزیون در همین مورد صحبت می‌کردیم. می‌گفت‌ می‌خواهیم تحقیق کنیم که چرا مردم ما این نوع سریال‌ها را بیشتر دوست دارند و بیشتر به آن گرایش پیدا می‌کنند. طبق آماری که به دست آمده، مردم به سریال‌هایی که به آیین‌ها و سنت‌ها می‌پردازند بیشتر گرایش پیدا می‌کنند.

برای من هم جذاب است که بدانم چرا با این که نسل تصویری و قصه‌گوی جدیدی وارد شده و زندگی‌هایمان شکل جدیدی گرفته، هنوز این تمایل وجود دارد. فکر کردم که شاید فاصله نسل اول انقلاب با نسل حاضر باعث شده که نسل اول به این نوع سریال‌ها و به این نوع سنت‌ها گرایش پیدا کنند یا این که مردم انگار گاهی دلشان برای چیزهایی تنگ می‌شود که در فاصله‌ای نه چندان دور داشته‌اند و حالا از دستش داده‌اند، مثل نوع خانه‌ها، حیاط‌ها، حتی محله‌ای که داشته‌اند.

در کارهای محلوجیان محله خیلی حضور پررنگی دارد. ما الان محله به معنی قدیم نداریم. مثلا نمی‌دانیم همسایه‌مان کیست و چه می‌کند، معتمد محله‌مان را نمی‌شناسیم.

در کارهای محلوجیان این آدم‌ها و فضاها وجود دارند و به نظر می‌آید مردم هنوز تعلق خاطری به آنها دارند. برای خودم هم جذاب بود. چون من اهل محله دربند تهران هستم، آنجا همچنان محله وجود دارد و این آیین‌ها و سنت‌ها کمتر از بین رفته.

آدم‌ها معتمد محلی دارند که اگر گرفتاری داشته باشند سراغ او می‌روند، مشکلات و مسائل همدیگر را هم می‌دانند. اما با زندگی شهری امروزه ما از سنت به مدرنیته‌ای رسیده‌ایم که ابعاد آن هنوز هم برایمان ناشناخته است، فقط به دستش آورده‌ایم. مثلا خودرو و موبایل و لپ‌تاپ داریم اما گاهی بلد نیستیم چطور باید با آنها کار کنیم.

حتما دوست دارم‌کل فیلمنامه آماده باشد. من تا به حال این تجربه را نداشتم. تجربه بسیار سختی بود. ما اول و آخر قصه را می‌دانستیم اما تا روزهای آخر، با امیر عربی سکانس‌ها را درست می‌کردیم. تا روزهای آخر، عربی سکانس می‌نوشت و می‌فرستاد.

یک روز مانده به پایان فیلمبرداری تازه یک سکانس به دستمان رسید که مربوط به کلانتری بود.

خیلی سخت است که ندانی چه اتفاقی قرار است بیفتد. در سینما ما متن را چندین بار طی مدت زمان طولانی مرور می‌کنیم. مثلا برای «سعادت‌آباد» شش، هفت ماه با امیر عربی و گروه کار کردیم تا به فیلمبرداری برسیم.

این که بعضی وقت‌ها ترجیح داده می‌شود ‌ فیلمنامه همزمان با فیلمبرداری به دست کارگردان برسد، بیشتر مربوط به کارهای 90 شبی است که هر شب پخش می‌شود. من این کار را بلد نیستم.

بله می‌دانستم. از همان اول قرار بود هر شب پخش شود، آن هم در ایام دهه اول محرم. اما من از روز اول گفته بودم که برای 10 شب اول آماده نمی‌شود.

دوستان هم موافقت کرده بودند و قرار شد سریال برای 10 شب دوم آماده شود.

الان با توجه به ماهواره و تلویزیون و سلیقه‌های جدیدی که وارد ذائقه مردم شده، به نظر می‌آید سریال‌هایی که هر شب پخش می‌شود مخاطب بیشتری دارند. دوره‌ای بود که تلویزیون دو تا شبکه بیشتر نداشت.

یکی، دو تا سریال ساخته می‌شد و آن‌طور که یادم هست دوشنبه و چهارشنبه پخش می‌شد. مردم عادت داشتند که هفتگی سریال‌ها را دنبال کنند. اما الان با توجه به توسعه شبکه‌های تلویزیونی و این همه سریال، انگار دیگر حوصله پخش هفتگی در مردم وجود ندارد. انگار زمان پخش و سیر قصه را گم می‌کنند. بهتر است که هر شب یا یک شب در میان سریال پخش شود.

به نظرم این سیاست جذابی است که برای مناسبت‌هایی سریال‌های روزانه‌ای ساخته شود. اما تعجبم از این است که چرا این‌قدر دیر اقدام می‌شود. می‌فهمم که تلویزیون هم مشکلات خاص خودش را دارد مثل بودجه، تصمیم‌گیری‌ها، بروکراسی اداری.

همه اینها را متوجه می‌شوم اما با توجه به این که ما می‌دانیم محرم و ماه رمضان و عید و دهه فجر دقیقا چه زمانی است، این را هم می‌دانیم که قرار است برای همه این مناسبت‌ها سریال بسازیم، دیر به این نتیجه می‌رسیم که چه کسی قرار است کار کند و چه متنی را کار کند. اینها به سریال لطمه می‌زند و این طبیعی است.

اگر من چهار، پنج ماه وقت داشتم، کاری بسیار متفاوت از آنچه الان پخش ‌شد، می‌ساختم. همه دوستان دیگری که کار مناسبتی می‌‌سازند هم درگیر این مشکل هستند. این که برای مناسبتی طراحی می‌کنیم و سریال می‌سازیم کار مثبت و خوبی است. اما خوب است که سلیقه مردم را هم در نگاه، شنیدن و قصه شنیدن ارتقا دهیم. با خودم می‌گویم کاش می‌شد تلویزیون یک سال برای هیچ مناسبتی سریال نسازد و برای سال بعد آماده شود!

امیدوارم مسوولان به این فکر کنند که باید کیفیت کارها بالاتر برود. وقتی سطح کیفی کارها بالاتر برود، سازندگان سریال‌ها هم به مناسبت‌ها به عنوان فرصت‌های خوبی برای دیده شدن نگاه می‌کنند چون رقابت‌ها سخت‌تر می‌شود و الزامی به وجود می‌آید کاری که در این ایام ارائه می‌شود بهترین باشد.

این کار با شرایط حاضر در واقع ماراتن بسیار سختی است. آقای معینی سال‌هاست کار تلویزیونی تدوین نمی‌کند اما الان شبانه‌روز کار می‌کند تا سریال را برساند. با وسواس زیاد هم کار می‌کنند اما در نهایت مجبورند از بعضی از ظرایف بگذرند.

بدون آن ظرافت‌ها هم تلویزیون کار را پخش می‌کند و هیچ اتفاقی هم نمی‌افتد اما سطح عمومی کار افت می‌کند. باید از الان به عید سال بعد فکر کنیم نه عیدی که در پیش داریم تا بتوانیم سطح کار و سلیقه مخاطب را بالا ببریم.

البته در طول داستان شخصیت حامد (رامین راستاد) تغییر می‌کند. با همه اینها اما رامین راستاد بازیگر بسیار خوبی است. من مطمئن بودم که یک بدمن درست و حسابی و قابل باور از نقش حامد درمی‌آورد. ضمن این که همان‌طور که گفتم شخصیت حامد تغییر می‌کند، فکر می‌کردم که رامین راستاد این تفاوت را خیلی خوب از کار دربیاورد که همین‌طور هم شد.

در کل در تلویزیون محدودیت‌هایی برای انتخاب بازیگران وجود دارد. به دلیل بودجه، زمان، کار مناسبتی و درگیر بودن بازیگران در پروژه‌های دیگر، دستمان برای انتخاب باز نیست. اما در ‌فرات‌ این شانس را داشتم که واقعا بیشتر گزینه‌های مورد نظرم را توانستم استفاده کنم.

حالا که سریال را می‌بینم، می‌فهمم که آقای پورشیرازی و زنجان‌پور بهترین گزینه‌ها برای این نقش‌ها بودند. بقیه بازیگران هم همین‌طور. حدود 70 درصد آن چیزی که می‌خواستم، اتفاق افتاد.

به نظرم به خاطر این است که چارچوبی که برایش تعریف کرده‌اند غلط است. انگار می‌خواهی یک کار سینمایی با یک‌پنجم بودجه بسازی. این شرایط من را هم پس می‌زند. تکلیف تله‌فیلم‌های ما مشخص نیست.

باید یک فیلم تلویزیونی را با شرایط فیلم سینمایی کار کنیم، در همان مدت زمان مثلا 90 دقیقه‌ای، اما باید کار را 20 روزه تحویل دهیم و یک‌پنجم بودجه سینما را داشته باشیم. تمام بودجه صرف بازیگر می‌شود و باز هم مجبوریم از بازیگران غیرحرفه‌ای استفاده کنیم. در سریال تکلیف مشخص‌تر است.

بله. ضمن این که در سینما می‌توانم دغدغه خودم را بسازم. می‌روم فیلمنامه‌ای پیدا می‌کنم که دوست دارم به موضوع آن بپردازم، اما در سریال به پیشنهادی که دارم فکر می‌کنم.

این که کدام موضوع پیشنهاد شده برایم جذاب است یا می‌توانم کار کنم و کدام نه. این تفاوت تلویزیون و سینماست و هر کدام هم جذابیت خاص خودش را دارد. به هر حال من سعی می‌کنم به موضوعات اجتماعی و مسائلی که در حال حاضر در جامعه پررنگ است بپردازم.

اگر در سینما باشد سعی می‌کنم زبان دغدغه‌هایی که برایم وجود دارد را پیدا کنم و آن را بگویم. مثل این که فکر کردم کتاب قانون را باید با زبان کمدی و سعادت‌آباد را با این زبان روایت کنم.

اما در تلویزیون کاملا متفاوت است. سعی می‌کنم کارهایی را انجام دهم که در مدیوم تلویزیون یک کار آبرومند باشد و من هم آبرومندانه بتوانم از پس آن بربیایم. چون تلویزیون قرار است سرگرم کند و پیامی هم بدهد نه این که فقط پیام بدهد، بسیار مهم است که سرگرم‌کننده هم باشد. اما برای خودم فیلم‌های اجتماعی جذاب‌ترند.

این پیشنهاد آقای اسلامی بود که ساخت موسیقی را به ایشان محول کنیم. من هیچ آشنایی با وی نداشتم. به خاطر زمان کم و اتفاقات دیگر مجبور شدم به جوانی که چندان سابقه آشنایی با او نداشتم، اعتماد کنم که نتیجه این اعتماد نسبتا رضایت‌بخش بود.

اما من تأثیری روی کار ایشان نداشتم. تنها کسی که در تمام بخش صدا و تصویر و موسیقی مؤثر بود آقای معینی بود. همیشه گفته‌ام که ایشان برایم یک مشاور و استاد است که حضورش مایه دلگرمی من است.

می‌دانم که در یکی دو ماه گذشته با آقای عشقی به شدت تبادل نظر داشتند و به چیزی که الان اتفاق افتاده رسیده‌اند.

نه! فقط سعی کردم، استاندارد و آبرومند باشد. جایی برای این که کاری که خودم دلم می‌خواهد انجام دهم وجود نداشت. تمام سعی‌ام این بود که به شعور مخاطبم توهین نکنم و او را دست‌کم نگیرم، سریال را استاندارد و تر و تمیز در بیاورم. از تمام گروه‌ها مثل گروه صدا، تصویر، موسیقی و تدوین هم همین را خواستم.

الان آقای معینی هم سعی می‌کند کاری استاندارد و باآبرو تحویل دهد نه کاری که برای سعادت‌آباد انجام داده است .

این اتفاق قسمت اول بود. با این تصویر گفتیم که این‌جا یک محله است، تعریف محله این است که مردم همدیگر را می‌شناسند و سال‌های سال است که با هم در ارتباط هستند. در قسمت اول خواستیم این را معرفی کنیم که این آدم، آدم قدیمی و معتمد محله است.

اما اتفاقاتی که گفتید و مثالی که زدید معمولا به خاطر پر کردن وقت است که در سریال گنجانده می‌شود. من خودم حالم از این کارها بد می‌شود. آدم عجولی هستم. دوست دارم زودتر برسم به پلان بعد و ادامه اتفاقات مهم را پیگیری کنم، اصولا نمی‌توانم این تصاویر را بپذیرم. حالا در کنار من یک آقای معینی هم هست که از من سخت‌گیرتر است و پلان‌ها را همین‌طور می‌برد و کنار می‌گذارد.

شروینه شجری‌کهن - جام جم