مظلومیت فیلم‌های دفاع مقدس

گلوگاه شیطان اشاره خاصی برای آشکار کردن یک زاویه پنهان از ماجرای دفاع مقدس است که در تمام این سال‌ها مخفی مانده بود و بالاخره پس از 16 سال به ساخت و اکران رسید. این فیلم نمایش یکی از حماسه‌های دفاع مقدس است که اشاره به قدرت، خلاقیت، تداوم استقامت، پیگیری رزمندگان ما و شکوه عملیات فاو دارد. عملیاتی که خودش نیاز به ساختن یک فیلم سینمایی دیگر دارد.

من 16 سال است دنبال ساخت این فیلم بودم. همان سال برایش مجوز ساخت گرفتم، اما از آنجا که در دوران اصلاحات با ساخت فیلم‌های دفاع مقدس به شدت مقابله شد، این پروژه به سال 1388 موکول شد و پس از اتمام «آن‌مرد آمد» آن را به بنیاد فارابی تحویل دادم و آذر 1389 تولید پروژه کلید خورد.

با کمال تاسف باید بگویم دست‌های پنهانی در سینمای ما شکل گرفته است که با تولید فیلم‌های دفاع مقدس مخالف می‌کنند و پس از تولید هم نمی‌گذارند این فیلم‌ها آن طور که شایسته است دیده شوند. مثلا ما تا سال 76 هرسال حدود 10 تا 12 فیلم سینمایی دفاع مقدس می‌ساختیم که در این سال‌ها این تعداد به کمتر از انگشتان دست رسیده است! این‌که در این سال‌های اخیر چه بلایی بر سر سینمای دفاع مقدس ما آمده است، حقیقتا تعمق‌برانگیز و نگران‌کننده است.

معتقدم یک تفکر ویرانگر خاصی که ریشه در سکولاریسم یا نگاه ضد دین دارد، در سال‌های اخیر وارد سینمای ما شده و در یک شیب مناسب و ملایم، این سینمای ارزشمند را به انحراف کشیده و مسلما حالا که یک فیلم دفاع مقدسی به مرحله تولید رسیده و تمام شده است، باید در مرحله نمایش برای عدم موفقیت آن تلاش کرد. این جریان باعث شد تا داوران، گلوگاه شیطان را نبینند. من مطمئنم اگر این فیلم دیده می‌شد، جدا از گرفتن سیمرغ، حداقل در هفت یا هشت زمینه لیاقت نامزد شدن را داشت.

فیلم قبلی‌ام یعنی آن مرد آمد به جرم دفاع مقدسی بودن هیچ‌گاه به اکران نرسید و ذبح شد. این که امسال گلوگاه شیطان به اکران عمومی‌ راه یافته است، اتفاق بسیار خوبی است و من خوشحالم.

اکران مخاطب خاص طرح بسیار جالبی است که اگر این هم نبود گلوگاه شیطان بعد از یک‌سال به شبکه نمایش خانگی می‌رفت. اتفاقا سینمای دفاع مقدس سینمایی با تماشاگر خاص است، زیرا مولفه‌های عمومی‌ جذب تماشاگر را ندارد و فقط وسیله‌ای برای تزریق سینمای آرمانی به سینمای بدنه است. اما یادمان باشد که دیده نشدن این فیلم‌ها در جشنواره‌ها یا اکران عمومی ‌تنها انتقام‌گیری از فیلمسازان این عرصه نیست، بلکه دست ما را برای سوال‌های نسل آینده درباره آن هشت سال، خالی می‌کند.

این فیلم 300 شات جلوه‌های ویژه دارد که تا به الان نوعی رکورد در سینمای جنگی محسوب می‌شود. این فیلم در سه بخش روی زمین، در آسمان و در دریا فیلمبرداری و انیمیت کاری شده است. در بخش دریایی آن که درباره کوسه معروف فیلم زیاد شنیده‌ایم. در بخش هوایی نیز ما دو عمل شلیک موشک و اجکت خلبان را داریم، که تا به حال از این زاویه به آنها نگاه نداشته و این اعمال را در سینمایمان نداشته‌ایم. فیلم صحنه‌های هوایی بدیع دیگری نیز دارد، که مثلا دو جنگ هوایی از جمله آنهاست. در این جنگ‌ها برای نزدیک کردن دو هواپیما به هم که یکی از آنها آواکس ناو آمریکایی است، از انیمیشن استفاده کردیم. البته انیمیشن‌هایی که کارتونی نیست، بلکه شبیه‌سازی و برنامه‌نویسی است.

سینمای ما هنوز به آن مرحله نرسیده که فیلمنامه‌ای را برای فلان بازیگر بنویسیم. بخصوص این‌که طرح اولیه این فیلمنامه 16 سال پیش نوشته شده بود. اما اتفاقا جالب است که از همان ابتدای نگارش این اثر، جمشید‌ هاشم پور را برای همین نقش کنونی‌اش مدنظر داشتم و می‌توان گفت فیلمنامه را برای او نوشته بودم.

هاشم‌پور یکی از بازیگران خوب ماست که علاوه بر هنر بازیگری اش یک ویژگی خیلی خوب در انتخاب و گزینش بازی‌هایش دارد و آن هم این است که هیچ‌گاه به بلندی نقش نگاه نمی‌کند و فقط تاثیرگذاری نقش پیشنهاد شده را مد نظر دارد. ایشان در این فیلم فقط سه سکانس نقش‌آفرینی دارند که البته سکانس پایانی کمی ‌طولانی است. با این حال من باورم نمی‌شد که ایشان این نقش را بپذیرند، زیرا در طول کار با بازیگرانی مواجه شده بودیم که با عصبانیت فیلمنامه را برایمان پس فرستاده بودند و پیشنهاد نقش‌های اینقدر کوتاه را توهین به خود می‌دانستند. اما‌ هاشم‌پور با قدرت فکر بالایی که داشت دست به این ریسک زد و در نهایت هم حضوری بسیار موفق بر صحنه پیدا کرد.

امین زندگانی و جعفر دهقان و علیرام نورایی، محمد حاتمی‌ و... نیز با این‌که می‌دانستند گلوگاه شیطان فیلمی ‌ستاره‌ساز نیست، با آگاهی کامل وارد این پروژه شدند و در واقع نهایت لطف را به این مجموعه کردند.

چندی است در موسسه شهید آوینی فیلمی‌ سینمایی با محوریت جنگ نرم و درباره حضور نیروهای آمریکایی در عراق شروع کرده‌ایم که در حال حاضر «غریبه» نام دارد و در آینده‌ای نزدیک با اتمام مراحل پیش‌تولید، سایر عوامل خود را شناسایی و معرفی می‌کند.

فیلم‌های دفاع مقدس فیلم‌هایی است که اتمسفر عمومی‌ جامعه به آن نیازمند است و مفهومی‌است که در همه ژانرها می‌گنجد و با اضافه کردن کمی‌ چاشنی طنز موقر، می‌توان آن را به اثری پر فروش و محبوب مانند «لیلی با من است» تبدیل کرد. گلوگاه شیطان هم اگرچه فیلم گیشه نیست، اما در کل همین که به اکران رسید، مطلوب است و علاوه بر این‌که در مراسم افتتاح نمایش با استقبال خوبی مواجه شد، از نظر پوشش خبری و اطلاع‌رسانی فیلم هم رضایت‌مند بود. البته رضایتی که در برابر عظمت مفهومی ‌دفاع مقدس کم است و هنوز هم جای کار زیادی دارد.

مریم اکبرلو‌ -‌ جام‌جم