تابوی ایدز باید شکسته شود

این بیماری اکنون نه‌تنها دغدغه مدیران سلامت در جهان است، بلکه برای برخی کشورها تبدیل به کابوس سیاستمداران نیز شده است. برخی کشورها موفق شده‌اند با اتخاذ تدابیری میزان بروز موارد جدید ابتلا را کم کنند و برخی دیگر با ارائه خدمات و درمان‌های مناسب و حمایت از بیماران زندگی بهتری برای آنان فراهم کنند، اما در اکثر کشورهای دنیا تعداد مبتلایان رو به افزایش است. میزان بروز عفونت در بین جوانان بویژه در اروپای شرقی و آسیا رو به فزونی است و به رغم افزایش چشمگیر تعداد بیماران ایدزی، نیمی ‌از کشورها راهبردی برای برخورد با این معضل ندارند و با آن‌که اکثر دولت‌ها راهبرد ملی برخورد با ایدز را تدوین کرده‌اند، اما اجرای آن عمدتا به دلیل کمبود منابع یا ظرفیت فنی با کندی مواجه است.

بیش از 3‌/‌33 میلیون نفر در دنیا با عفونت HIV و ایدز زندگی می‌کنند، سالانه 6‌/‌2 میلیون نفر از افراد تازه‌وارد به مجموعه مبتلایان به عفونت HIV و ایدز اضافه می‌شوند و 8‌/‌1 میلیون نفر در دنیا به دلیل این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. ‌97 درصد از موارد جدید عفونت HIV و ایدز مربوط به کشورهای با درآمد کم یا متوسط است و به طور متوسط روزانه 1000 نفر جوان زیر 15 سال در دنیا به عفونت HIV و ایدز مبتلا و در مجموع روزانه 6000 نفر در دنیا درگیر این بیماری می‌شوند که 51 درصد آنها را زنان تشکیل می‌دهند و 41 درصد آنها در سنین 15 تا 24 سال قرار دارند. این آمار در دنیا هشدار بزرگی است.

به دلیل رشد چشمگیر درمان‌ها ممکن است در حالی‌که روز به روز به مبتلایان این بیماری اضافه شود از تعداد مرگ و میر آن کاسته شود. همچنین به علت مراقبت‌های زیاد و سرمایه‌گذاری‌هایی که در زمینه عفونتHIV و ایدز در دنیا صورت گرفته است و مرگ و میر ناشی از این بیماری کاهش یافته ممکن است در آینده تعداد کودکانی که به دلیل این بیماری والدین خود را از دست داده و یتیم شده‌اند، افزایش یابد و این مساله به عنوان یکی از مسائل اجتماعی کشورها در آینده مطرح شود.

هرچند اطلاعات درستی در خصوص وضعیت ایدز در منطقه امرو (مدیترانه شرقی) که ایران هم جزو آن محسوب می‌شود در دست نیست، اما بر اساس آمار موجود، 460 هزار نفر در منطقه امرو به عفونت HIV و ایدز مبتلا هستند. در مجموع منطقه امرو در مقایسه با کل جهان می‌تواند مشکلات بیشتری در مورد این بیماری داشته باشد. هرچند که وضعیت ایران از نظر ابتلا به عفونتHIV و ایدز در مقایسه با کل جهان وضعیت بدی نیست.

در ایران تخمین زده می‌شود حدود 80 هزار نفر مبتلا به عفونت HIV و ایدز وجود دارد که بیش از 20 هزار نفر آنها شناسایی شده‌اند. در برهه‌ای از زمان عفونتHIV و ایدز میان زندانیان و معتادان کشور شیوع یافته بود که خوشبختانه با اقدامات انجام شده و همکاری سایر دستگاه‌ها این موضوع کنترل شد. در حال حاضر وضعیت عفونت HIV و ایدز در ایران به صورت همگانی و اپیدمی‌ نیست و هنوز در میان جمعیت خاصی با این موضوع روبه‌رو هستیم. خوشبختانه آمار مبتلایان به عفونت HIV و ایدز در زندان‌ها رو به کاهش است، اما متاسفانه بیماری ایدز در میان زنان کشور رو به افزایش است. این امر مقداری نگرانی ایجاد کرده است، هرچند از چند سال گذشته تعداد مبتلایان به عفونت HIV و ایدز ‌در کشور رو به کاهش بوده است.

سال‌هاست که ایدز با یک تابو همراه است. تابویی که فرد بیمار را یک منحرف می‌داند که باید از او دوری کرد، اما منزوی کردن افراد مبتلا به ایدز از جامعه باعث می‌شود احساس کنند که با مراقبت از خود یا دیگران چیزی را به دست نمی‌آورند و این امر مانع بزرگی در راه شناسایی داوطلبانه این بیماران و گسترش این بیماری است. در مقابل، وجود سیاست‌ها و قوانینی برای کاهش انگ اجتماعی این بیماری می‌تواند محیطی قابل اعتماد را برای همکاری و اعتماد متقابل ایجاد کند که برای مهار این بیماری حیاتی است. وجود قوانینی در بعضی کشورها مانند هند و مصر مبنی بر مجرم بودن افراد مبتلا به ایدز و دستگیری آنها باعث مشکلاتی در درمان بیماری و پیشگیری از آن می‌شود.

یک فرد به محض آگاه شدن از ابتلای خود به بیماری ایدز تلاش می‌کند این مساله را از خانواده خود پنهان کند، چون به دنبال اطلاع خانواده از آن، جامعه نیز به این نکته پی می‌برد. در این شرایط به این فرد انگ‌زده و با او تبعیض‌آمیز رفتار می‌شود و هیچ‌کس از بیمار حمایت نمی‌کند. اوایل ابتلای افراد به ایدز، وضعیت این بیماران خوب است. جامعه نیز باید نگاه مثبتی به مبتلایان به ایدز داشته باشد و مانند یک بیمار به آنان بنگرد، به این افراد انگ نزند و بین آنان و دیگران تبعیض قائل نشود.

بیماران مبتلا به این ویروس حق دارند که زندگی عادی را بدون داشتن برچسبی منفی و رفتار تبعیض‌آمیز جامعه داشته باشند که این امر طیف وسیع این بیماران در همه گروه‌های سنی و هر جنسیتی را شامل می‌شود. مبتلایان و آسیب‌دیدگان از این بیماری را باید حمایت کرد. انگ‌زدایی از آنان و آموزش صحیح به منظور عدم گسترش بیشتر، ارائه خدمات مناسب برای بیماران و مشاوره خانواده آسیب‌دیدگان در جلوگیری از گسترش ایدز بسیار موثر است.

فردی که به هر علت مبتلا به این بیماری شده عملاً دیگر جایی در جامعه ندارد. آیا این فرد واقعا در روابط عادی و کاری خود می‌تواند مشکلی برای دیگران ایجاد کند؟ جواب این سوال منفی است. ‌اگر از مبتلایان به ایدز به اندازه کافی حمایت شود و این بیماران بتوانند کار و فعالیت کنند، آنان در زمینه کاهش انتقال این بیماری همکاری می‌کنند، اما در صورت طرد شدن از سوی جامعه ممکن است این افراد درصدد انتقام برآیند و تا زمانی که علایم بیماری در آنان ظاهر نشده است، افراد دیگر را آلوده کنند.

در حال حاضر بیان این که ایدز یک بیماری است و نه جرم، از ملزومات جامعه است و در این میان رسانه ملی می‌تواند همچون مساله اعتیاد، نقش موثری ایفا کند که مردم بپذیرند فرد بیمار نیازمند درمان است و دیدگاه فرهنگی که این بیماری اجتماعی را در ذهن بیشتر مردم یک گناه جلوه می‌دهد، در مسیر درست قرار دهد.

از ابتدای پیدایش بیماری ایدز در بسیاری از کشورها، سیاست سکوت محافل رسمی ‌در مورد این بیماری موجب شد مردم از دستیابی به اطلاعاتی که می‌توانست جان آنان را از مرگ نجات دهد محروم شوند.

سال 1988 در نشستی در شهر لندن، وزیران بهداشت 140 کشور جهان گردهم آمده برای حل این مشکل، مبارزه با این بیماری و آگاهی بخشی در خصوص آن سران به اتفاق آرا، اول دسامبر(یازدهم آذر) را به نام روز جهانی ایدز نامگذاری کردند. نامگذاری این روز فرصتی را برای دولت‌ها فراهم کرد تا برنامه‌های خود را برای مبارزه با ایدز اعلام کنند. البته این برنامه‌ها تنها مربوط به دولت‌ها نیست، بلکه تمامی ‌موسسات غیردولتی و سازمان‌های محلی نیز می‌توانند در این حرکت مهم شرکت کرده و علیه این بیماری به مبارزه بپردازند.

به دنبال آن در سی و هشتمین مجمع عمومی ‌سازمان ملل در 27 اکتبر همان سال، سازمان بهداشت جهانی برگزاری اولین روز جهانی ایدز را اعلام کرده و بر اهمیت تداوم این مناسبت تاکید کرد. از آن‌ زمان تاکنون هر ساله یک موضوع برای محوریت فعالیت‌ها انتخاب می‌شود.

روز جهانی ایدز از سال 1988 نه تنها به خاطر افزایش بودجه‌ها، بلکه برای افزایش آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیض‌ها تعیین شد. همچنین اهمیت روز جهانی ایدز در این است که به عموم مردم یاد‌آور می‌شویم ویروس ایدز از بین نرفته است و هنوز کارهای زیادی است که باید انجام شود. از سوی دیگر باید به جوانان آموزش داد تا با کسب اطلاعات و فراهم آمدن محیط اجتماعی سالم که از میزان آسیب‌پذیری آنان در مقابل این ویروس خواهد کاست، از خود محافظت کنند.

هر ساله موضوعی برای روز جهانی ایدز انتخاب می‌شود، سال ۱۹۸۸ موضوع ارتباط انتخاب شده بود. جوانان موضوع سال ۱۹۸۹ بود و در سال 1990 زنان و ایدز، سال1991 تشریک مصائب، سال1992 تعهد اجتماعی، سال 1993 زمان عمل فرا رسیده، سال 1994 ایدز و خانواده، سال 1995 حقوق مشترک، مسوولیت‌های مشترک، سال 1996 یک جهان، یک امید، سال 1997 کودکان در جهانی با ایدز، سال 1998 تلاش برای تغییر: فعالیت جهانی ایدز در ارتباط با جوانان، سال 1999 گوش دادن، آموختن، زندگی کردن: فعالیت جهانی ایدز در رابطه با کودکان و جوانان، سال 2000 ایدز: مردان تفاوت به وجود می‌آورند، سال 2001 من مراقبم، توچطور؟، سال 2002 و2003 بدنامی و تبعیض، سال 2004 ایدز، زنان و دختران، سال 2005 همه، هم‌پیمان در برابر گسترش ایدز، سال 2006 همه، هم‌پیمان در برابر گسترش ایدز‌‌ ـ‌ مسوولانه، سال 2007 همه، هم‌پیمان در برابر گسترش ایدز ـ رهبران کشورها، سال 2008 همه، هم‌پیمان در برابر گسترش ایدز‌‌ ـ‌ هدایت، توانمندسازی و رسیدگی، سال 2009 و 2010 دسترسی همگانی و حقوق بشر و سال‌های 2011 تا 2015 نیز عنوان رسیدن به صفر به عنوان موضوع روز جهانی مبارزه با ایدز انتخاب شده است.

روبان قرمز نماد بیماری ایدز و مبارزه با آن شناخته شده است. این روبان سابقه‌ای 20 ساله دارد. سال1991 گروهی از هنرمندان که دوستان آنها بر اثر ابتلا به ایدز جان خود را از دست داده بودند، با تأسیس گروه ایدز تجسمی‌ در شهر نیویورک تصمیم گرفتند با استفاده از هنر، به جنگ با این بیماری مرگبار بروند. اولین بار آنان روبان قرمز را به عنوان نشان گروه خود و سمبل مبارزه با ایدز انتخاب کردند. پاتریک اوکانل، بنیانگذار گروه ایدز تجسمی‌، هنوز هم روی تک‌تک لباس‌های خود یک روبان قرمز دارد و البته خود او هم به ایدز مبتلاست، به اعتقاد اوکانل، روبان قرمز اثر هنری چشمگیری در دوران پست‌مدرن است و به این ترتیب بود که روبان قرمز به سرعت به نماد زیبای یک بیماری زشت مبدل شد. روبان قرمز علامت خطری است که بی‌توجهی به آن به منزله نادیده گرفتن یکی از بزرگ‌ترین معضلات جهانی است.