با ابراهیم خدایی ، معاون سنجش آموزش کشور

جلو حق کشی را در دوره دکتری گرفتیم

داوطلبان اولین آزمون دکتری نیمه‌متمرکز این روزها در کوران مصاحبه قرار دارند، بیش از 14 هزار نفر از داوطلبان این روزها از این دانشگاه به آن دانشگاه، مقابل استادان مختلف می‌نشینند تا به عنوان دانشجوی دکتری پذیرفته شوند، چراکه پس از برگزاری آزمون نیمه‌متمرکز ورود به دوره دکتری هیچ ربطی به نتیجه آزمون ندارد و ملاک، رای استادان است، اما واگویه‌های برخی از این داوطلبان پس از مصاحبه نشان می‌دهد که از روند پذیرش دانشجو در برخی دانشگاه‌ها راضی نیستند.

کد خبر: ۴۱۱۸۳۴

در این باره با ابراهیم خدایی، معاون سازمان سنجش آموزش کشور گفت‌وگو کردیم. او می‌گوید از جام‌جم به خاطر اخبار، گزارش‌ها و تیتر‌های منفی نسبت به عملکرد سازمان سنجش رضایت ندارد.

می‌گوید اول باید متن مصاحبه را پیش از چاپ ببیند و اصلاحاتی انجام دهد، به هر حال با پذیرش شروط او برای مصاحبه، پای پاسخ‌های او به ابهامات داوطلبان می‌نشینیم.

قبل از انجام مصاحبه شما به من گفتید که از روزنامه جام‌جم گله دارید، چراکه دائم اخبار منفی از سازمان سنجش منتشر می‌کند، ممکن است کمی بیشتر جزییات گله‌مندی خودتان را توضیح بدهید؟

ببینید سازمان سنجش، سازمان حساسی است و طبیعتا کار اجرایی بزرگی را هر سال برگزار می‌کند، این کار شاید نقاط‌ضعفی داشته باشد، اما به یاد داشته باشید در آزمون سراسری حدود 120 هزار عوامل اجرایی فعالیت می‌کنند. ما نمی‌گوییم عملکرد سازمان سنجش بی‌نقص است، اما آنچه در روزنامه جام‌جم دیدم، فقط از تیتر منفی استفاده می‌کند و اصرار دارد که بگوید در این سازمان مشکل وجود دارد، بحث این است که کار سازمان، کار بزرگی است، یک بار هم که شده خبر خنثی بنویسید، بگویید، آزمون با این ویژگی‌ها برگزار شد. سازمان سنجش از سازمان‌های مورد اعتماد مردم است. سعی ما هم این است که به اصول دفترچه آزمون که همان انتخاب بهترین افراد در آزمون است، پایبند باشیم و با افتخار هم می‌گوییم به ضوابطی که می‌گوییم عمل می‌کنیم. انتظار ما این است که در تیتر و خبر جام‌جم، انصاف رعایت شود.

خوشبختانه روزنامه جام‌جم ازجمله روزنامه‌هایی است که آنچه مطرح می‌کند معمولا حاصل تماس داوطلبان و معترضان به آزمون یا نتایج آن است. شاید برخی از این انتقادها منطقی نباشد، اما به هر حال ما موظف به پیگیری آنها هستیم که متاسفانه به پاسخ مناسب که خواننده جام‌جم قانع شود، نمی‌رسیم. ما قصد ضایع کردن عملکرد سازمان را نداریم.

مسوول پاسخگویی به سازمان، روابط عمومی است، پاسخ معاونت‌ها معمولا اطلاع‌رسانی به صورت کلی است و با توجه به حجم بالای تماس‌ها و درخواست‌ها برای مصاحبه امیدوارم سازمان با تعامل بیشتر، روند پاسخگویی را گسترده‌تر کند.

شاید شما از این نکته بی‌اطلاع باشید که متاسفانه خیلی وقت‌ها به خاطر سرعت انتشار خبر مجبوریم، بدون نظر شما خبری را منتشر کنیم، چون دسترسی به مدیران سازمان دشوار است. آقای دکتر! حتی تلفن‌های پاسخگویی سازمان به داوطلبان هم در بسیاری موارد به طور دائم اشغال است و بسیاری از معترضان آزمون با ما تماس می‌گیرند و از این که سایت سازمان جواب آنها را نمی‌دهد یا نمی‌توانند با مسوولی صحبت کنند، گله‌مندند.

توجه کنید، ما در سازمانی با عملکرد کلان و حساسی فعالیم که تمام توان ما ارائه خدمت سالم و البته ارتباط با داوطلبان است. ما از رسانه‌ها می‌خواهیم که کاستی‌های ارتباط سازمان با فضای خارج را به ما اعلام کنند و از سوی دیگر برخی سوالات در حوزه کاری ما نیست و بسیاری از سوال‌ها را باید سیاستگذارانی مانند وزارت علوم پاسخ دهند و البته من کاستی‌های موجود را به طور جدی پیگیری خواهم کرد.

اگر اجازه بدهید از این بحث بیرون بیاییم و به آزمون دکترایی برسیم که با سر و صدای زیاد این روزها همراه است. در این آزمون چند نفر شرکت کرده‌اند و بالاخره چند نفر قرار است دانشجوی دکتری شوند؟

در آزمون دکترای امسال ما 132 هزار نفر شرکت‌کننده داشته‌ایم که از این تعداد 106 هزار نفر در جلسه آزمون حاضر شدند. براساس ظرفیت‌هایی که به سازمان سنجش تا به حال اعلام شده، حدود 5500 نفر در این مقطع پذیرفته نهایی می‌شوند که این امر براساس نمرات نهایی آنها از مصاحبه است، بنابراین، نمره آزمون و معدل کارشناسی ارشد تاثیری در قبولی نهایی ندارد.

ممکن است بگویید، چند نفر و بر چه اساسی به دانشگاه‌ها برای مصاحبه و بررسی مدارک معرفی شده‌اند؟

تعداد 14 هزار و 44 نفر هستند که تا 31 تیر مصاحبه‌ها انجام خواهد شد. انتظار داریم تا هفته اول مرداد، بررسی‌ مدارک داوطلبان در دانشگاه و مصاحبه‌ها به پایان برسد و نمرات به ما ارسال شود.

بنا بر اظهارات شما، چیزی حدود 8500 نفر باید از گردونه دکتری خارج شوند. در اینجا یک مشکلی به وجود آمده که به معرفی‌شدگان شما برای مصاحبه مربوط است. سازمان سنجش چند برابر ظرفیت داوطلب برای مصاحبه به دانشگاه‌ها اعلام کرده است؟

نکته‌ای که وجود دارد، این است که بحث کاملا فنی است. دقت کنید که 14 هزار و خرده‌ای را برای پذیرش 5500 نفر داریم. در کل زیر 3 برابر داوطلب است. منتهی نکته‌ای که اتفاق می‌افتد، این که به دانشگاه‌ها بیش از 5 برابر داوطلبان معرفی شده‌اند. چون هر فرد به 5 دانشگاه برای مصاحبه معرفی شده است. یعنی یک فرد 5 ظرفیت را برای مصاحبه اشغال می‌کند. درست است تعداد واقعی داوطلبان ما نسبت به ظرفیت دانشگاه‌ها کمتر از 3 برابر است، اما به دانشگاه‌ها بیشتر از 6 برابر داوطلب معرفی شده است که البته به صورت مجازی است. چون شما به عنوان داوطلب هم به شریف معرفی شده‌اید هم به تهران یا شهید بهشتی و... در نتیجه دانشگاه در حال حاضر بیش از 6 برابر ظرفیت داوطلب مجازی برای مصاحبه دارد، اما ظرفیت واقعی ما زیر 3 برابر است.

به هر حال این مساله باعث شده روند مصاحبه در دانشگاه‌ها کمی گره بخورد.

نه این طور نیست. قضیه پذیرش دکتری با سیستم پذیرش تمام مقاطع فرق می‌کند. ما در حالتی که داوطلب را فقط به یک کد برای مصاحبه معرفی می‌کنیم، شما براحتی ظرفیت اسمی و مجازی را یکسان می‌بینید. ولی وقتی داوطلب به 5 دانشگاه معرفی می‌شود، تفاوت مبنایی با سایر آزمون‌های سازمان سنجش دارد. من می‌توانم تعداد نفرات را کمتر کنم، اما این کار ایراداتی دارد: یکم این که دانشگاه در این مرحله اختیار دارد هر نمره‌ای که می‌خواهد به داوطلب بدهد و ما نمی‌خواهیم استقلال دانشگاه در پذیرش دکتری خدشه‌دار شود. دوم این که در این فاز،‌ نمره آزمون هیچ تاثیری ندارد و پذیرش دانشجو صرفا براساس نمره داوطلب در مصاحبه و بررسی مدارک در دانشگاه مشخص می‌شود.

پس سلیقه دانشگاه است که داوطلب را به دانشجوی دکتری تبدیل می‌کند.

این سلیقه نیست. ما به استادان اعتماد داریم. ما نمی‌خواهیم استقلال استادان و دانشگاه‌ها را بگیریم.

ببینید شما روند معرفی دانشجویان به دانشگاه‌ها را برای مصاحبه توضیح دادید، اما گویا دانشگاه‌ها در این زمینه توجیه نیستند. ظرفیت یک دانشگاه 8 نفر است. قرار بود 3 برابر ظرفیت تا 24 نفر معرفی شود. این توضیحی که شما می‌فرمایید، گویا چندین برابری دانشگاه‌ها روشن نیست. چون گاه تا 80 نفر برای مصاحبه معرفی شده‌اند و مسوولان دانشگاه و استادان، انتظار این تعداد داوطلب دکتری را نداشته‌اند. داوطلبان با زحمت به برخی دانشگاه‌های دور رفته‌اند و کلی هزینه کرده‌اند، اما استادان به خاطر تعداد بالای آنها خسته شده‌اند و از تعدادی از آنها مصاحبه نکرده‌اند. چرا این اتفاق‌ها افتاده است؟

سوال شما را جواب داده‌ام. بله برخی دانشگاه‌ها و رشته‌ها تا 80 نفر هم داوطلب برای مصاحبه معرفی شده‌اند که خیلی زیاد نیست. نکته اینجاست که این 80 نفر به 5 مکان دیگر هم معرفی شده‌اند. مثلا در رشته ادبیات فارسی فرض کنید 5 دانشگاه دانشجو می‌گیرد. مثلا یک دانشگاه 3 و یک دانشگاه 4 نفر جذب می‌کند. مجموعا هم 20 نفر ظرفیت پذیرش دکتری در این رشته داریم. گفتیم اگر ظرفیت را 5 برابر کنیم می‌شود 100 نفر. پس قاعدتا باید 100 داوطلب را برای مصاحبه معرفی کنیم. وقتی این کار را انجام دهیم، به اندازه ظرفیت واقعی، داوطلب معرفی می‌کنیم که 3 برابر نیست. نکته دیگر این که وزارت علوم می‌خواهد دانشگاه در پذیرش دانشجوی دکتری اختیار داشته باشد. ما چاره‌ای نداشتیم که بیشتر از 5 برابر حرکت کنیم و 8 برابر ظرفیت داوطلب داده‌ایم. ولی نفر واقعی برای پذیرش زیر 3 برابر ظرفیت است. ما با این کار شانس داوطلبان را برای پذیرش به هر حال در یک دانشگاه افزایش داده‌ایم. در نتیجه حقی که داوطلب و دانشگاه دارد عملی کرده‌ایم. ما به دانشگاه‌ها و معاون آموزشی آن اعلام کرده‌ایم، خیلی از مسوولان و استادان توجیه شده‌اند.

الان مشکل اینجاست که پیش از مصاحبه چرا برخی دانشگاه‌ها توجیه نشده‌اند.

ما نامه زده‌ایم و به دانشگاه‌ها توضیح داده‌ایم. اگر دانشگاهی گروه خود را توجیه نکرده، مشکل دیگری است.

یعنی به دانشگاهی مثل کرمان اعلام شده بود که برای یک رشته قرار است به جای 24 نفر با 89 نفر مصاحبه کند؟

بله، گفته شده است.

محتوای مصاحبه‌ها در برخی دانشگاه‌ها به نقل از برخی داوطلبان نشان می‌دهد که گاهی سوالات هیچ ربطی به سابقه علمی افراد ندارد و این امر به شائبه انتخاب داوطلبان پیش از مصاحبه توسط استادان دامن زده، آیا سازمان به روند مصاحبه‌ها نظارتی دارد؟

ما آزمونی برگزار کردیم. 14 هزار نفر را معرفی کرده‌ایم که از نظر ما این افراد واجد شرایط دکتری هستند. اگر دانشگاهی خارج از چارچوب تعیین شده دانشجو می‌گیرد، سازمان موظف به ممانعت است، از نظر ما همه این افراد حداقل‌های علمی را دارند. دانشگاه تصمیم‌گیرنده است. ملاک‌ها تعیین‌شده، دانشگاه‌ها براساس آیین‌نامه رسمی باید انتخاب کنند. پیش از این هیچ فیلتری وجود نداشت، دکتری مثل کنکور سراسری نیست و این سیستم می‌تواند جلوی بی‌عدالتی‌ها را بگیرد.

چطور عدالت را اجرا می‌کند، وقتی برخی استادان هنوز دانشجوهای آشنا به خودشان را جذب می‌کنند.
خدایی: سازمان سنجش تلاش کرده است تا با معرفی 6 تا 8 برابر ظرفیت داوطلبان برای مصاحبه دکتری، شانس پذیرش آنها را افزایش دهد

نه قبلا هیچ گونه غربالگری نبود، دانشجوی ضعیف گاهی به خاطر نزدیکی به گروه، دانشجوی دکتری می‌شد، اما حالا یک امتحان سراسری از مجموع 106 هزار نفر فقط 14 هزار نفر را معرفی کرده است. اینها، همه بچه‌های بااستعدادی هستند که حالا هر کدام انتخاب شدند از نظر ما صلاحیت علمی دارند، ما جلوی حق‌کشی‌های آشکار را گرفته‌ایم. این شیوه پذیرش بینابین است که فعلا 2 سال به صورت‌ آزمایشی اجرا می‌شود تا در صورت بروز مشکل، اصلاح شود.

ولی به نظر من حتی از این 14 هزار نفر، دانشگاه‌ها تمایل دارند دانشجویان خودشان را جذب کنند.

نه من با این نظر مخالفم چون طبق آمار، 33 درصد داوطلبان به دانشگاه خودشان معرفی شده‌اند، این انتخاب براساس نحوه علمی داوطلبان انجام شده است.

حالا بفرمایید قیمت مصاحبه 25 هزار تومانی بر چه مبنایی تعیین شده به نظر شما کمی زیاد نیست، 125 هزار تومان بابت معرفی به5 دانشگاه البته به اضافه هزینه اقامت و رفت و آمد و...؟

این رقم به حساب دانشگاه واریز می‌شود و جزو مصوبات دفتر گسترش وزارت علوم است که برای به کار گرفتن 5 استاد برای نیم‌ساعت رقم زیادی نیست، چون این بودجه به صورت جداگانه از قبل پیش‌بینی شده، در گذشته داوطلب به هر دانشگاه حداقل 50 هزار تومان می‌داد و به نظر من رقم فعلی قابل دفاع است.

اگر اجازه بدهید از بحث دکتری هم بیرون بیاییم و از کنکور سراسری امسال بیشتر بدانیم.

مشکلی نیست، اما من قبل از چاپ باید متن مصاحبه را ببینم.

متاسفانه این کار از نظر اصول روزنامه جام‌جم صحیح نیست و ما نمی‌توانیم متن مصاحبه را در اختیار شما قرار دهیم.

این بحث خیلی حساس است، شما یک سوال را 3 بار پرسیدید، باز هم ابهام دارید.

شما از من انتظار دارید از نحوه گزینش شما سر در بیاورم در حالی که، استادان دانشگاه‌های شما هنوز توجیه نیستند و داوطلبان را در برخی دانشگاه‌ها سرمی‌دوانند، چرا معمولا نحوه گزینش دانشجو در سازمان سنجش گاهی آنقدر پیچیده می‌شود که گاه مسوولان سازمان هم نمی‌توانند آن را شفاف بیان کنند؟

این قانون است خانم، ما تعیین نکردیم، بارها هم از جزئیات آن صحبت کرده‌ایم.

کدام قانون، وقتی دانشگاه، با 10 ـ 15 نفر از بچه‌ها مصاحبه نمی‌کند، چون تعدادشان از حد استاندارد از پیش اعلام شده بیشتر است و می‌گوید بروید از سازمان سنجش بپرسید!

شما بروید از دانشگاه‌های تهران بپرسید، ببینید مشکلی وجود دارد؟ چرا از دانشگاه علامه طباطبایی گزارش تهیه نمی‌کنید که همه چیز در کمال آرامش و نظم اجرا شده و هیچ مشکلی پیش نیامده است، شما در یک دانشگاه اگر یک گروه را می‌بینید که توجیه نشده، قرار نیست که ‌ به تمام دانشگاه‌ها تعمیم بدهید.

شما بگویید در یک دانشگاه، چه کسی از این بی‌نظمی متضرر می‌شود، غیر از این است که داوطلبان با صرف هزینه و زمان ضرر می‌کنند؟

نه این طور نیست، تمام این ضعف که شما می‌گویید به سازمان به طور دقیق اعلام می‌شود، ما دوباره به تمام دانشگاه‌ تذکر داده‌ایم.

امیدوارم همین ‌طور باشد که شما می‌گویید، حالا اجازه می‌دهید، ادامه بدهیم؟ من هنوز خیلی سوال دارم. چیزی به آزمون سراسری سال 90 نمانده، آیا این آزمون صفت مشخصه خاصی دارد؟

آزمون سراسری امسال یک تفاوت عمده با سال‌های قبل دارد و آن هم تاثیر سوابق تحصیلی است، از دو منظر متفاوت است. یکی این که درصد سوابق تحصیلی پارسال 15 درصد بوده و امسال 25 درصد تعیین شده است. با این کار، هدف حذف تدریجی آزمون سراسری است. تفاوت دیگر این است که سال گذشته منظور از سوابق تحصیلی، معدل بوده، اما امسال تک‌تک نمرات در پذیرش لحاظ می‌شود. داوطلب ما که سال سوم متوسطه 10 تا درس را به صورت نهایی و کشوری امتحان داده با همان وضع در کنکور وارد می‌شود، مثلا درس ریاضیات با ضریب 4 می‌شود که اعتقاد دارم این شیوه بسیار موثرتر است.

سطح سوالات و منابع تغییری نکرده است؟

خیر. همه چیز مثل سال گذشته است. داوطلبان دست‌کم تا زمان آزمون تفاوت معنی‌داری نخواهند دید. داوطلبان نگران نباشند، آزمون قرار نیست تفاوتی با قبل داشته باشد.

امسال چند نفر وارد دانشگاه‌ها می‌شوند، ظرفیت‌ها مشخص شده است؟

ظرفیت‌ها تا الان نهایی نشده، سال گذشته 517 هزار نفر پذیرش شدند، امسال هم، همین حدود خواهد بود.

سهمیه‌های آزمون سراسری امسال تغییر نمی‌کنند؟

سهمیه‌های کنکور از 3 مرجع به ما می‌رسد، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی و کمیته مطالعه برنامه‌ریزی کنکور که آخری از کمیته‌های شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است و اخیرا هم کمیته ماده 4 به آنها اضافه شده است. تا الان هیچ تغییری در سهمیه‌بندی کنکور 90 نداشته‌ایم و طبیعتا اگر هم تغییری کند، ما از سال قبل به داوطلبان اعلام می‌کنیم.

به عنوان کارشناس می‌خواهم نظرتان را بدانم که چرا در حال حاضر 200 هزار صندلی دانشگاه‌ها خالی مانده است، این برای نظام آموزش عالی ما نوعی فرصت است یا تهدید؟

در بحث ظرفیت دانشگاه‌ها باید چند جنبه را با هم بررسی کرد. یکی بحث تقاضای آموزش عالی است. به هر صورت گسترش آموزش عالی در سال‌های گذشته چندان متناسب با سطح تقاضا نبود. گاهی دانشگاه آزاد، پیام نور، موسسات غیرانتقاعی و... توسعه پیدا می‌کنند تا به نیازهای موجود پاسخ‌ دهند، گاه نیاز کشور به آموزش عالی است، گاهی هم نیاز داوطلب به ادامه تحصیل که طبیعتا براساس این دو نیاز توسعه صورت گرفته است. ما برای پاسخ به سوال شما باید ببینیم که صندلی خالی در چه دانشگاهی وجود دارد. آیا دانشگاه غیرانتفاعی و پیام‌نور یا آزاد است؟ الان ما در دانشگاه‌های دولتی، صندلی خالی نداریم و حتی در آزاد و پیام‌نور در رشته‌های پرطرفدار ظرفیت خالی نداریم، مگر در برخی رشته‌ها و موسساتی که شرایط رقابتی ندارند. سیاست وزارت علوم استفاده از تمام ظرفیت‌هاست، باید به سمتی برویم که دانشگاه‌های بزرگ ظرفیت خود را به پذیرش دانشجو در دوره تکمیلی اختصاص دهند و تقاضا را به سمت رشته‌ها و مقاطع پرطرفدار هدایت کنند. البته این اتفاق افتاده است و ما توانسته‌ایم 75 هزار ظرفیت ایجاد کنیم.

درباره حذف کنکور نظرتان چیست؟

قانون است و ما باید اجرا کنیم.

می‌دانم، اما نظر شخصی شما را می‌خواهم بدانم.

نظر شخصی‌ام را نمی‌گویم. من در این پست نمی‌خواهم نظر شخصی بدهم.

پس اگر کنکور حذف شود، سازمان سنجش اختیاراتش کم می‌شود، درست است؟

نه، اتفاقا خیلی‌ها این سوال را می‌پرسند، یکی از سخت‌ترین کارهای سازمان به لحاظ اجرایی، برگزاری آزمون است. بسیار انرژی می‌برد. با حذف کنکور اتفاقی نمی‌افتد، فقط قرار است نمره‌ای که از آزمون سراسری می‌رسید با حذف آن از مقطع متوسطه بیاید. تمام ضوابط و ظرفیت و انتخاب رشته و سهمیه‌ها وجود دارد، کار ما ساده‌تر می‌شود و نمره را از آموزش و پرورش می‌گیرد و در نهایت پذیرفته‌شدگان را سازمان به دانشگاه‌ها معرفی می‌کند. کار سازمان بسیار سنگین است. ما برای حدود 5 میلیون نفر هر سال آزمون برگزار می‌کنیم که آزمون سراسری شاید یک‌پنجم کارماست. افزایش کار سازمان متناسب با نیروها و عوامل اجرایی آن نبوده است. این سازمان به لحاظ حجم نیروی انسانی و حجم کار بسیار خسته است.

قرار بود آزمون سراسری دانشگاه آزاد هم با آزمون سنجش تجمیع شود و شما متولی آن شوید، این پیشنهاد به کجا رسید؟

من این پیشنهاد را به طور جدی در سیاستگذاری‌ها ندیدم. اما موافقم چون آزمون‌های پیشرفت تحصیلی است که دانسته‌های قبلی را می‌سنجد مثل کنکور و آزمون استعداد تحصیلی که مکمل آزمون پیشرفت تحصیلی است و می‌سنجد که آیا شخص استعداد وکیل و پزشک و مهندس و... شدن را دارد یا خیر؟ درنتیجه آزمون‌های ما معمولا پیشرفت تحصیلی است. پس چرا یک مرجع نداشته باشد، فقط استرس و دو هزینه به داوطلب تحمیل می‌شود. به عنوان کارشناس فکر می‌کنم، اگر توزیع دانشجو یک جا انجام شود برای پر شدن ظرفیت دانشگاه‌های کشور مفیدتر است.

هر سال در آستانه کنکور و انتخاب رشته، عده‌ای افراد حقیقی یا موسسات آموزشی از نام سازمان سنجش استفاده می‌کنند تا خدماتشان مشروعیت پیدا کند، چقدر سازمان شما با این موسسات ارتباط دارد و اگر نه چرا اینقدر از نام سازمان سوءاستفاده می‌شود؟

اول بگویم که سازمان با هیچ شرکت خصوصی همکاری و ارتباط ندارد، سازمان سنجش داوطلبان را در دو مجرا راهنمایی می‌کند، یکی همین دفترچه‌های کنکور است و نیز راهنمایی و مشاوره مجازی از طریق سایت سازمان. داوطلبان احتیاج دارند بدانند چه رشته‌ای می‌توانند قبول شوند. اصولا براساس رفتار انتخاب ‌رشته‌کنندگان در سال‌های قبل، سازمان سنجش راهنمایی می‌کند که فرد با رتبه به دست آمده در چه رشته و محلی امکان پذیرش دارد؟ شانس او کجاست؟ اما داوطلب راهنمایی دیگری هم می‌خواهد و آن از جنس استعداد تحصیلی است. یعنی صرف رتبه مطرح نیست. چون رتبه به تو می‌گوید برو مهندس مکانیک را انتخاب کن.

آیا فرد استعداد دارد مهندس معدن شود. این راهنمایی بسیار وسیع است و ما فقط به طور کلی راهنمایی می‌کنیم، افرادی باید مشاوره بدهند که داوطلب و رشته تحصیلی را خوب بشناسند. برای این مدل راهنمایی باید آموزش و پرورش و معلمان بسیج شوند.

کتایون مصری
گروه جامعه