درخشان‌ مثل زمین انسان‌ها

سال 75 طرح زمین انسان‌ها را به سیمافیلم ارائه کرده بودم، منتها به دلیل این که احساس کردند این مجموعه زیادی تلخ است، ساختش امکان‌پذیر نشد. زمانی که «تقاطع» را کار می‌کردم، آقای شفق که دوست صمیمی آقای رجبی‌معمار بود و زمانی که مدیر شبکه تهران بودند، از من خواست که اگر طرحی یا مجموعه‌ای در دست دارم ارائه کنم. زمین انسان‌ها را ارائه کردم، آقای رجبی‌معمار خیلی زود آن را خواند و زیر آن نوشت خیلی خوب است، سریعا اقدام کنید. از همین زمان چیزی حدود 7 سال طول کشید تا سریال به مرحله نگارش و تولید برسد. در این مدت فیلم دیگری ساختم و بعد سراغ این سریال آمدم.

شاید دلیل روشن این عدم موافقت، تلخی سریال نبود. این برداشت شخصی من از موضوع بود. آن زمان اصلا ساخت چنین مجموعه‌هایی میسر نبود. فضای تلویزیون بسته‌تر از الان بود و امکان ساخت مجموعه‌هایی که بتواند مسائل اجتماعی را مطرح کند به این شکل وجود نداشت، اما فکر می‌کنم این کار تلخ نیست، واقعگرایانه است.

سعی کردم همان طور که از اسم سریال برمی‌آید، مجموعه‌ای از برش‌هایی از مقاطع مختلف زندگی چند انسان را فراهم کنم. قصدم نه پرداختن به تلخی‌های زندگی بود نه‌شیرینی‌هایش، می‌خواستم توازنی از همه اینها داشته باشیم و بتوانیم جنبه‌های مختلف را تا جایی که امکان دارد ببینیم. اگر اتفاقی هم می‌افتد، در شخصیت‌های واقعی و در جامعه نمونه‌اش وجود دارد. اصراری نداشتم که این سریال را فقط در یک جهت پیش ببرم. دوست داشتم وقتی نمایی از یک بیمارستان دولتی را نشان می‌دهیم، اتفاقات طنزآمیز یا شیرین آن را هم تصویر کنیم. واقعیت این است که بیمارستان بیشتر با درد و ناراحتی و تلخی سر و کار دارد. اتفاقات شیرین هم وجود دارد، اما کمتر از جاهای دیگر. مثلا هیچ عروسی یا جشنی در بیمارستان اتفاق نمی‌افتد. به همین خاطر تصمیم گرفتم از شخصیت‌هایی که می‌توانند فضا را کمی تلطیف کنند، استفاده کنم تا از میزان تلخی که فضا ایجاب می‌کند، کاسته شود.

در بیمارستان مخصوصا در بخش‌های آموزشی این فضا وجود دارد. تحقیقات طولانی و مفصلی در این زمینه انجام دادیم. مثلا نویسنده با 2 نفر محقق مدت‌ها رفته‌اند و در بیمارستان‌ها همراه با گروه‌های رزیدنتی همراه شده‌اند. در دادگاه‌هایی که برای مسائل پزشکی تشکیل شده شرکت کرده‌اند و نمونه‌های مختلف را بررسی کرده‌اند. تمام صحنه‌های نوشته شده، مبتنی بر شخصیت‌های واقعی است. ارتباط‌ها هم بر مبنای همان ارتباط‌هاست. اتفاقا شاید در بخش‌های خصوصی، چون ارتباط پزشک با بیمار بر مبنای اقتصاد است، کمتر روابط عاطفی را می‌بینیم، اما در بخش‌های دولتی، بخصوص در بخش رزیدنتی، چون رزیدنت‌ها بیشترین ارتباط را با مریض دارند و مریض برایشان به نوعی پرونده کاری محسوب می‌شود، معمولا ارتباط نزدیک‌تری وجود دارد. حتی گاهی در سریال اشاره شده است که رابطه عاطفی‌ای که با مریض برقرار می‌کنند، باعث می‌شود به کارشان لطمه وارد شود. به همین خاطر جزئی از چیزهایی که یاد می‌گیرند این است که این رابطه عاطفی را به کمترین حد برسانند یا قطع کنند تا روی کارشان تاثیر نگذارد. به هر حال اینها چون در مرحله آموزش هستند، این رابطه را بیشتر از پزشکان بخش خصوصی یا استادان خود مورد توجه قرار می‌دهند. سوال دیگری که چند بار از من پرسیده‌اند این است که چرا بیمارستان شلوغ نیست و رفت و آمد در آن کم است. واقعیت این است که ساعاتی که رزیدنت‌ها با بیماران سروکار دارند، لحظاتی است که کسی حق ورود به بیمارستان را ندارد. در بیمارستان‌های دولتی هم وقت ملاقات بسیار سرسختانه رعایت می‌شود. ارتباط پزشکان با بیماران، در زمان‌هایی است که هیچ گونه مراجعه‌کننده‌ای در بیمارستان وجود ندارد. بنابراین طبیعی است که بخش‌ها خلوت باشد، اما در بخش‌های زیادی هم مراجعان و ملاقات‌کننده‌ها را دیده‌ایم که طبعا آدم‌های عادی هستند.

در بیشتر فیلم‌هایی که ساختم، صحنه‌ای از بیمارستان و اتاق عمل وجود داشت، اما هیچ کدام آنقدر تخصصی نبوده‌اند. در سریال 26 قسمتی که هر قسمتش 45 تا 50 دقیقه است و 90 درصد آن در بیمارستان می‌گذرد، طبعا مهم‌ترین نکته این است که اولا ارتباط بخش‌های مختلف را با هم به گونه‌ای حفظ کنید که تماشاگر احساس نکند همه چیز از هم گسسته است. دوم این که بخش‌های تخصصی، آنقدر وسایل و ابزار متفاوت و تخصصی وجود دارد که امکان ساخت بعضی‌هایشان اصلا وجود ندارد. در اینجا می‌خواستیم یک بیمارستان چند تخصصی و فوق‌تخصصی دولتی را تصویر کنیم که در آن بخش‌های ویژه مثل سی‌سی‌یو، آی‌سی‌یو، اتاق‌های عمل و بخش‌های مختلف وجود داشتند که هر کدام ویژگی‌های خودشان را داشتند. ابزار و تجهیزاتشان با هم کاملا متفاوت بود. مثلا در بخش مغز و اعصاب، وسایلی که در یک اتاق معمولی هست، با بقیه قسمت‌ها کاملا متفاوت است. در بخش‌های تخصصی‌تر هم ابزار تخصصی‌تر وجود دارند. بعضی چیزها گذشته از هزینه‌شان، به دست آوردنشان سخت است، اما ما بجز اتاق عمل، مجبور شدیم که بخش‌های دیگر را در سوله‌ای که داشتیم بسازیم. مثلا یک بار آی‌سی‌یو را ساختیم، تمام بخش‌هایی که مربوط به ‌ای‌سی‌یو می‌شد را گرفتیم، بعد آن را خراب کردیم و با یک سری وسایل جدید سی‌سی‌یو را ساختیم. برای این که تصور نشود از یک جا استفاده کرده‌ایم هم کاملا فضای ساخت و ساز آن را تغییر دادیم. بعد دوباره آن را خراب کردیم و به اورژانس تبدیل کردیم. اینها که به عنوان بخش‌های مختلف بیمارستان می‌بینید، همه در یک سوله طراحی شده است. چون ما یک مرکز فنی و تخصصی سینمایی هم نداریم.

همین میزان هم که گرفتیم کلی دردسر کشیدیم. هر چقدر پیش می‌رفتیم ممکن بود موضوع بیشتر غیرقابل پخش شود. ضمن این که نمی‌خواستم این شبهه ایجاد شود که با نشان دادن نوع کار و انضباط آنجا، می‌خواهیم خودمان را کوچک کنیم. بنابراین با وجود این که آنجا بیمارستان در اختیارم بود و در همان صحنه‌های کمی که در بیمارستان داشتیم، امکانات خیلی زیادی داشتیم، خیلی بیشتر از کل امکاناتی که اینجا داشتیم، نخواستم بیشتر از این به این موضوع بپردازم.

این موضوع عمدی نبود. چون اختلاف ساعت وجود داشت. سعید نیمه شب در بیمارستان است ولی کیمیا در اوج شلوغی در 8 صبح در خیابان است. ممکن بود عکس این اتفاق بیفتد. خیلی علاقه‌ای به بزرگ‌نمایی این اختلاف‌ها ندارم. به پوشاندن و پنهان کردن معتقد نیستم، اما به حفظ احترام خودمان مقیدم. با تمام این که بعضی از صفات خوب را در بیمارستان آنجا می‌بینم، علاقه ندارم که خودمان را کوچک و آنها را بزرگ کنم. اگر می‌خواستیم، می‌توانستیم قصه را خیلی آنجا پیش ببریم و شخصیت‌های دیگر اضافه کنیم، اما براساس تجربه‌ای که از رفت و آمد به هر دو مکان داشته‌ام، دریافته‌ام که این مقایسه نمی‌تواند دلچسب باشد.