گفت‌وگو با مهرداد خوشبخت ، کارگردان فیلم صدای پای من

جای تله فیلم روی پرده سینما نیست

مشکلات و کمبودهای مالی همیشه یکی از موانع جدی در ساخت و تولید آثار هنری بوده است و این مساله صرفا به تلویزیون هم ختم نمی‌شود. برخلاف گمان برخی که تله‌فیلم‌ها را فاقد کمبودهای مالی و سرمایه می‌دانند، کارگردانان و تهیه‌کنندگان آثار تلویزیونی نیز از فقدان بودجه لازم برای تولید تله‌فیلم گله دارند.
کد خبر: ۳۸۵۸۰۱

مهرداد خوشبخت که ساخت 17 تله‌فیلم را در کارنامه خود دارد بیش از هر چیز توزیع ناعادلانه بودجه ساخت تله‌فیلم و نبودن یک سیاست و مقررات واحد و روشن در تامین هزینه‌های ساخت را یکی از مهم‌ترین معضلات ساخت فیلم‌های تلویزیونی می‌داند. وی درس سینما را در سینمای جوان خوزستان خوانده است و اولین تجربه کارگردانی‌اش در ساخت یک فیلم تلویزیونی به نام «پرواز» با موضوع حیات پس از مرگ بوده است.

«سفر آخر»، «پیگرد»، «خشم و قضاوت» و «رویای آخر» ازجمله تله‌فیلم‌های مهرداد خوشبخت هستند. وی در جشنواره امسال با فیلم سینمایی «صدای پای من» حضور داشت. گفت‌وگوی ما با وی نیز در همین جشنواره انجام شد.

آقای خوشبخت شما ازجمله کارگردان‌هایی هستید که در زمینه ساخت تله‌فیلم بسیار پرکار بوده و تاکنون 17 تله‌فیلم ساخته‌اید و با شبکه‌های مختلف تلویزیونی و تهیه‌کننده‌های مختلف همکاری داشته‌اید آیا این‌که تهیه‌کننده و حامی کار کدام نهاد و موسسه باشد در فرآیند ساخت تله‌فیلم هم تاثیر می‌گذارد؟

به هر حال بی‌تاثیر نیست. البته این تاثیرگذاری بیشتر از حیث مسائل مالی و تولید مطرح می‌شود مثلا این‌که شبکه یا مرکزی که متولی و پشتیبان یک تله‌فیلم است چقدر برای تولید آن هزینه می‌کند و چه امکانات و تسهیلات در اختیار عوامل سازنده اثر می‌گذارد.

برخی از شبکه‌های تلویزیونی قبلا حمایت بیشتری از ساخت تله‌فیلم می‌کردند یا الان سیما فیلم از شرایط مطلوب‌تری نسبت به مراکز دیگر در تولید تله‌فیلم دارد، البته یک سیاست و آیین‌نامه مشخصی در این زمینه وجود ندارد و بیشتر مبتنی بر اعتبار فیلمساز و سابقه‌اش برای وی سرمایه‌گذاری می‌کنند.

با توجه به این‌که تله‌فیلم‌ها برای نمایش در تلویزیون تولید می‌شوند آیا محدودیت و ممیزی در مضامین و محتوای قصه‌هایی که برای آنها انتخاب شده هم وجود دارد؟

ممیزی یا محدودیت خاص و ویژه‌ای که متفاوت از بخش‌های دیگر تلویزیون باشد، وجود ندارد. تله‌فیلم هم تابع محدودیت‌ها و مقرراتی است که در صدا و سیما برای ساخت آثار نمایشی وجود دارد و در انتخاب مضامین و محتوای این آثار و این‌که چه قصه و داستانی باید روایت شود ممکن است اولویت وجود داشته باشد، اما محدودیت و ممیزی خاصی هم حاکم نیست. خود من تا حالا با مشکل و محدودیت خاصی از حیث مضمونی و انتخاب سوژه در ساخت تله‌فیلم‌ها مواجه نشدم.

با توجه به این‌که تله‌فیلم‌های زیادی برای تلویزیون ساخته‌اید، آیا به ژانر خاصی در فیلمسازی علاقه دارید یا گونه‌های مختلف فیلمسازی را تجربه کرده‌اید؟

نه، دوست دارم انواع سوژه‌ها و ژانرها را در ساخت تله‌فیلم تجربه کنم و در واقع تعدد کارهای من با تنوع ژانری هم همراه بوده است و من از آثاری برای کودک و نوجوان گرفته تا ژانر پلیسی و معمایی را در تله‌فیلم‌های که ساختم، تجربه کردم. اتفاقا تله‌فیلم فرصت خوبی است تا یک کارگردان بتواند ساخت انواع مختلف گونه‌های فیلمسازی را تجربه کند. همان‌طوری که مثلا فیلمنامه‌نویس‌ها می‌توانند انواع و اشکال فیلمنامه‌نویسی را تجربه کنند.

برخی از کارگردان‌های تله‌فیلم گله می‌کنند که فیلمنامه‌نویسان بدون توجه به بودجه و سرمایه‌ای که برای ساخت یک تله‌فیلم هزینه شده به نگارش فیلمنامه می‌پردازند در حالی که اجرای آن در عمل و برای کارگردان با توجه به محدودیت‌های مالی امکان‌پذیر نیست یا دست‌کم به کاهش کیفیت اثر منتهی می‌شود، آیا شما هم با این مسائل مواجه بوده‌اید؟

بله این مساله در ساخت تله‌فیلم‌ها وجود دارد منتهی برای این‌که این مساله به یک مانع و مشکل در ساخت اثر تبدیل نشود یا باید پول را تابع فیلمنامه کرد و متناسب با آن سرمایه‌گذاری صورت بگیرد یا این‌که فیلمنامه را متناسب با بودجه تولید به نگارش در آورد. عدم تناسب بین این دو مساله کارگردان را بیش از دیگران در فرآیند تولید با مشکل مواجه می‌کند؛ ضمن این‌که این مشکل صرفا مربوط به تله‌فیلم نیست و در سینما هم مصداق دارد.

این مساله در ارتباط با بازیگران هم قابل تعمیم است به این معنی که گاهی بیشترین بخش بودجه به هزینه بازیگران پرداخته می‌شود و لذا بخش‌های دیگر تولیدی با کمبود بودجه مواجه می‌شوند.

این به سیاستگذاری شبکه‌ها و مدیران آن بستگی دارد. برخی از مدیران اصرار دارند که فلان بازیگران در فیلم حضور داشته باشند و البته هزینه آن را نیز پرداخت می‌کنند. مشکل زمانی ایجاد می‌شود که یک مدیر بر حضور برخی از بازیگران خاص تاکید دارد، اما هزینه و دستمزد آن را به تناسب پرداخت نمی‌کند. در چنین مواقعی تهیه‌کننده مجبور است از دستمزد بقیه کم کند یا هزینه تولید را کاهش دهد تا با توجه به مقدار بودجه بتواند فیلم خود را بسازد.

همین مساله در کاهش کیفی اثر نیز تاثیر می‌گذارد. اتفاقا خیلی‌ها تله‌فیلم را به عنوان یک فیلم دسته چندم می‌بینند که صرفا برای تامین برنامه‌های تلویزیونی ساخته شده و اغلب آنها آثار قابل توجه و استانداردی نیستند. حتی گاهی در ارزیابی برخی فیلم‌های سینمایی گفته می‌شود که این کار در حد یک تله‌فیلم بود. شما چقدر با این نظر موافق هستید؟

اصلا موافق نیستم. تله‌فیلم نیز مانند سینما هم آثار ارزشمند و خوب دارد و هم کارهای ضعیف و سطحی. ما تله‌فیلم‌های ارزشمند و باکیفیتی داریم که اتفاقا سطح آنها از بسیاری از فیلم‌های سینمایی بالاتر است. آیا واقعا بسیاری از طنزهای سطحی و نازلی که در عرصه سینما تولید می‌شود بهتر از تله‌فیلم‌هایی است که برای تلویزیون ساخته می‌شود؟

خوشبخت: باید بخش ویدئویی و تله‌فیلم‌ها در یک جشنواره مستقل و جداگانه برگزار شود. به این دلیل که حجم تولید در عرصه تله‌فیلم خیلی بالاست و داوری درباره آن در این جشنواره به شکل واقعی و منصفانه امکانپذیر نیست

به نظر من از این حیث شاید بین ساخت فیلم سینمایی و تله‌فیلم تفاوت عمده‌ای وجود نداشته باشد و به صرف این‌که بگویم این کار یک تله‌فیلم تلویزیونی است، بدین معنی نیست که حتما ضعیف‌تر از یک فیلم سینمایی است. مگر همه فیلم‌هایی که در جشنواره فیلم حضور دارند فیلم‌های خوبی هستند و آیا می‌توان ادعا کرد که چون آنها فیلم سینمایی هستند، لزوما از هر تله‌فیلمی که ساخته می‌شود شرایط بهتری دارد.

تله‌فیلم یک سطح از فیلمسازی نیست، بلکه یک روش و الگوی فیلمسازی است که هم آثار ضعیف در آن وجود دارد و هم فیلم‌های فاخر و ارزشمند. اعتبار تله‌فیلم دقیقا مثل فیلم سینمایی از ارزش‌های مضمونی و ساختاری آن ناشی می‌شود نه از فرم و شمایل ظاهری آن. ضمن این‌که می‌توان به مقایسه عملی در این زمینه هم پرداخت. من می‌توانم تله‌فیلم‌های زیادی را مثال بزنم که هم از حیث فنی و تکنیکی و هم از لحاظ مضمون و محتوایی از بسیاری از فیلم‌هایی که در سینمای کشور اکران می‌شود چند سرو گردن بالاتر است.

اگر بخواهید فرآیند ساخت تله‌فیلم را آسیب‌شناسی کنید به چه مواردی اشاره می‌کنید یا مهم‌ترین معضل را در چه می‌دانید؟

ببینید مهم‌ترین مشکل تولید یک تله‌فیلم، بودجه و هزینه‌ای است که برای ساخت آن در نظر گرفته می‌شود. در بسیاری از مواقع این بودجه تناسب منطقی با اجرای یک پلان یا سکانس نداشته و دست کارگردان را در گرفتن و اجرای فیلمنامه می‌بندند. مهم‌ترین مساله در اینجا عدم هماهنگی و مقررات یکسان در تهیه و حمایت از تله‌فیلم‌هاست. مثلا از یک تله‌فیلم حمایت بیشتری می‌شود و تبعیض صورت می‌گیرد. به نظر من باید در تقسیم‌بندی بودجه کارشناسی صورت بگیرد و براساس مقتضیات و ظرفیت‌های فیلمنامه و تولید بودجه‌بندی انجام شود. اگر بودجه تله‌فیلم‌ها عادلانه توزیع نشود، مشکلات تولید در ساخت تله‌فیلم و بالطبع کاهش سطح کیفی آنها رفع نخواهد شد.

چون در حال و هوای جشنواره به سر می‌بریم خواستم نظر شما را درباره بخش مسابقات ویدئویی و تله‌فیلم جشنواره فیلم فجر بپرسم. آیا با حضور این بخش در این جشنواره موافقید؟

نه به نظر من باید بخش ویدئویی و تله‌فیلم‌ها در یک جشنواره مستقل و جداگانه برگزار شود. به این دلیل که حجم تولید در عرصه تله‌فیلم خیلی بالاست و بیشتر از فیلم‌های سینمایی است و داوری کردن درباره آن در درون این جشنواره به شکل واقعی و منصفانه امکانپذیر نیست. ضمن این‌که جای نمایش تله‌فیلم تلویزیون است نه پرده سینما و نمایش آن بر پرده سینمایی منطقی نیست. وقتی این تله‌فیلم‌ها روی پرده می‌آید، کندتر به نظر می‌رسد و متفاوت از زمانی است که در قاب تلویزیونی به نمایش گذاشته می‌شود. ضمن این‌که تله‌فیلم‌ها داورهای تخصصی خود را لازم دارند در حالی که در جشنواره فجر داوران سینمایی به ارزیابی تله‌فیلم‌ها می‌پردازند.

تله‌فیلم‌ها برای این‌که به شکل منطقی مورد داوری قرار بگیرند، باید در اندازه تلویزیونی دیده شود نه روی پرده سینما. اتفاقا برگزاری جشنواره مستقل برای تله‌فیلم‌ها در افزایش و ارتقای سطح کیفی آنها تاثیر دارد و اهمیت این نوع از فیلمسازی را برجسته می‌کند تا این‌که به عنوان بخش جنبی در جشنواره فیلم فجر برگزار شد. در جشنواره فیلم فجر همه برای تماشای آثار سینمایی آمده‌اند و کسی فرصت و انگیزه کافی برای تماشای تله‌فیلم ندارد. اگر قرار است تله‌فیلم بیشتر دیده شود و از لحاظ کیفی و سطح تولید رشد کند باید برای آن ارزش قائل شد و جشنواره مستقلی برگزار کرد.

سید رضا صائمی 
جام‌جم

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها