انتشار کتاب‌های کمک درسی با نشان استاندارد

خیابان‌های مقابل دانشگاه تهران که بازار اصلی فروش کتاب‌های کمک درسی هستند، هر روز شاهد حضور والدین، دانش‌آموزان و معلمان است که در انتخاب کتاب‌های عرضه شده با عنوان‌های گوناگون و از موسسات و ناشران مختلف سرگردان مانده‌اند.

در آشفته ‌بازار کتاب‌های کمک درسی، نبودن معیار و شاخص تایید شده از سوی نهادهای فرهنگی و آموزشی، ذهن و فکر والدین و دانش آموزان نیز آشفته شده است. وقتی هم با عدد 40 میلیونی شمارگان این کتاب‌ها روبه‌رو می‌شویم، ضرورت و اهمیت ساماندهی تالیف، ترجمه، انتشار و عرضه کتاب‌های کمک آموزشی دوچندان می‌شود.

در همین ارتباط، روز گذشته محمد ناصری، مدیرکل انتشارات کتب آموزشی وزارت آموزش و پرورش از انتشار بیش از 5 میلیون کتاب چاپ اول با رویکرد کمک آموزشی و 33 میلیون کتاب تجدید چاپ شده در همین حوزه در کشور خبر داد که با جمع آن به رقم حدود 40میلیون کتاب می‌رسیم و با توجه به تعداد دانش‌آموزان کشور رقمی حدود 3 نسخه به هر دانش‌آموز می‌رسد.

این رقم بالا و آشفتگی که در بازار کتاب کمک درسی و آموزشی در کشور وجود دارد و حتی گاه برخلاف جهت اهداف آموزشی حرکت می‌کند باعث شد حداقل آموزش و پرورشی‌ها از اواخر دهه 70 خورشیدی به این نتیجه برسند که باید به فکر ساماندهی آن باشند، اتفاقی که با گذشت حدود یک دهه بالاخره چندی پیش و در هشتصد و بیست و هشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش با حضور رئیس‌جمهور به ثمر نشست و با ابلاغ مصوبه این جلسه، تمام ناشران، نویسندگان، نهادها و سازمان‌هایی که در حوزه کتب و رسانه‌های آموزشی فعالیت می‌کنند، موظف به رعایت استاندارهای اعلام شده توسط آموزش و پرورش خواهند بود و روی تمام کتاب‌های تایید شده هم نشان استاندارد نقش می‌بندد.

محمد ناصری برای تعریف استاندارد در حوزه کتب کمک درسی می‌گوید: این تعریف در حوزه‌های مختلف متفاوت است، مثلا استاندارد زبان و ادبیات فارسی با عربی یا انگلیسی یا گروه هنر و علوم اجتماعی قطعا متفاوت خواهد بود.

او ادامه می‌دهد: آنچه که ما به دنبالش هستیم، سیاستگذاری دقیق، شناخت آسیب‌ها و مشکلات به همراه تبادل‌نظر و تبیین راهکارهای موثر برای ارتقای سطح مطالعه و کتابخوانی مفید دانش‌آموزان است که به تسهیل، تعمیق و توسعه دانش بینجامد.

در همین رابطه به سراغ دکتر سیاوش شایان رفتیم که یکی از مولفان و داوران جشنواره کتاب‌های آموزشی رشد است، جشنواره‌ای که قرار است 29 آذر برگزیدگان خود را معرفی‌کند.

او درباره ویژگی‌ها و استانداردهای کتب آموزشی و چرخه‌نشر در این حوزه می‌گوید: مهم‌ترین ملاک مرتبط بودن کتاب با نظام درسی است. همچنین کتاب‌ها باید با سن مخاطب و دانش‌آموز هم هماهنگ باشد و توانایی پاسخگویی به کنجکاوی ذاتی یک نوجوان را هم داشته باشد.

شایان مهم‌ترین آسیب را تعداد کم کتاب‌ها می‌داند که به گفته وی از نیاز جامعه به مراتب کمتر است و حتی در داوری‌ها هم رقم پایین آثار تاثیرگذار بوده است.

در همین رابطه محبت‌الله همتی، معاون کتاب دفتر انتشارات آموزشی وزارت آموزش و پرورش آمار دقیقی را ارائه می‌کند و می‌گوید: به طور میانگین دانش‌آموزان مقطع ابتدایی در طول 5 سال تحصیل از 5‌/‌4 کتاب مرتبط استفاده و خانواده‌ها هم حدود 7 هزار تومان برای آن هزینه می‌کنند که با توجه به موقعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده‌ها این رقم متفاوت است.

او جوان بودن والدین، بالا بودن میزان تحصیلات و مطالعه رسانه‌های مکتوب در خانواده‌ها را از مولفه‌های تاثیرگذار در تشویق دانش‌آموز به کتابخوانی و خرید کتاب عنوان می‌کند.

سیاوش شایان نیز آسیب دیگری را در این زمینه طرح می‌کند و آن ترجمه‌ای بودن اکثر کتاب‌های کمک آموزشی برای دانش‌آموزان است. او می‌افزاید: متاسفانه نویسندگان و بویژه خود معلم‌ها چندان علاقه به تالیف ندارند در حالی که معلمان بیشترین نیازهای دانش‌آموزان و نوجوانان را می‌دانند.

او معتقد است که باید با روش‌های حمایتی و تشویقی، ناشران و معلمان را به سمت تالیف براساس استانداردهای تعریف شده و نیازهای موجود حرکت داد تا بازار کتاب‌های ترجمه ـ آن هم از نوع نازلش ـ به حداقل برسد.

سینا علی‌محمدی
‌ گروه فرهنگ و هنر