بیست و هفتمین جشنواره فیلم کوتاه تهران هنوز از مشکلات قدیمی رنج می برد

همیشه لازم نیست حرف‌های تلخ بزنیم

در ایران هر سال جشنواره‌های زیادی برگزار می‌شود که «فیلم کوتاه» خوراک اصلی آنهاست؛ جشنواره‌هایی که هریک با انتخاب موضوعی خاص و مشخص، این امکان را می‌یابند تا از میان فیلم‌های متعددی که طی سال در حوزه فیلم کوتاه ساخته می‌شود، آثار مختلفی را انتخاب و بر مبنای آن جدول نمایشی خود را خود تنظیم کنند. بسیاری از سازمان‌های برگزارکننده این جشنواره‌ها در طول سال هیچ حضور و فعالیتی در عرصه فیلم کوتاه و هیچ نوع تولیدی دیگری ندارند، اما اشتیاق فیلمسازان جوان به حضور بر روی پرده سینما، زمینه‌ای را فراهم می‌کند که روز به روز به تعداد فیلم‌های این عرصه و جشنواره‌های اینچنینی افزوده شود. در میان همه این جشنواره‌ها «جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران» به عنوان جشنواره‌ای مادر اهمیت خاصی دارد. جشنواره‌ای که حتی در کم‌مخاطب‌ترین شرایط سینمایی کشور نیز با گروه عظیمی از مخاطبان مواجه می‌شود که به عنوان اعضای خانواده بزرگ فیلم کوتاه ایران مشتاقانه به سالن‌های نمایش می‌آیند تا بیننده فیلم‌های خود و دیگر همکارانشان باشند. آنچه می‌خوانید گزارشی از برگزاری این جشنواره است.
کد خبر: ۳۷۰۴۱۳

حوزه سینما در یک سال و چند ماه اخیر، کم خبر غافلگیرکننده نداشته است. از رفع توقیف فیلم «به رنگ ارغوان» گرفته تا تغییرات و جابه‌جایی مدیران، صدور پروانه ساخت‌های متعدد، ورود دولت به حوزه اکران و اظهارنظرهای مسوولان سینمایی درخصوص صنف سینما و نیز تبادل‌نظر ـ و بعضا آتش ـ متقابل، همه و همه این حوزه را تبدیل به عرصه‌ای خبرساز کرده است. این سیاست‌ها در این ماه‌ها منتقد کم نداشته و هر بار تصمیم جدیدی از سوی مسوولان سینمایی گرفته می‌شود، می‌توان پیش‌بینی نسبی اما دقیقی از حجم مخالفت‌ها داشت، اما باید منصف بود و به اقدام‌های مثبت صورت گرفته در این عرصه هم اشاره کرد. یکی از این اقدام‌های مثبت چندی پیش اتفاق افتاد و معاونت سینمایی به حضور فیلم‌های مستند، کوتاه و انیمیشن در جشنواره فیلم فجر خاتمه داد. واقعیت این است که جشنواره فجر در این سال‌ها بشدت فربه و گسترده شده بود و در هر سئانس همزمان چندین فیلم در چند بخش در حال نمایش بود که نه مخاطب و مشتری روشن و مشخصی داشت و نه این‌که می‌توانست به تاثیری خاص بینجامد. معمولا هم این نوع فیلم‌ها در سینمای رسانه‌ها نمایش داده نمی‌شد و اگر هم نمایش داده می‌شد، انتخاب میان فیلمی مستند با اثری سینمایی، به کابوسی بدل می‌شد که یک سر آن شرمنده شدن پیش فیلمسازان کوتاه و مستندی بود که اغلب از دوستان ما بودند و یک سر دیگرش از دست دادن فیلمی سینمایی که ممکن بود به این زودی‌ها اکران نشود. اینچنین بود که هر سال در پایان جشنواره فیلم فجر، اغلب منتقدان سینمایی نسبت به بی‌توجهی جشنواره فجر به فیلم‌های غیرسینمایی و بلند هشدار می‌دادند و با زیرکی به این مساله هم اشاره نمی‌کردند که خود آنها هم نه فرصتی برای تماشای چنین فیلم‌هایی دارند و نه تمایلی به این‌که وقت محدود خود را به جای تماشای فیلم بلند، صرف تماشای فیلم‌های تجربی کنند!

کافی است به تجربه مشابهی در این زمینه هم نگاهی بیندازیم. جشن خانه سینما هم به عنوان یک جشن و رویداد صنفی بزرگ در حوزه سینما، در سال‌های اخیر به جای آن که مراسم اهدای جوایز خود به فیلم‌های مستند، کوتاه و انیمیشن را همزمان با اهدای جوایز فیلم‌های بلند برگزار کند، به سمت تخصصی شدن هریک از داوری‌ها و برگزاری مراسم‌ جداگانه برای اهدای جوایز پیش رفته است. شاید هم جشنواره فجر به این تجربه گوشه‌چشمی داشته، اما در هر حال این اقدام مثبت باعث می‌شود تا از این پس، علاقه‌مندان به هر کالای هنری، به محل خاص و تخصصی آن مراجعه کنند.

بیست و هفتمین جشنواره فیلم کوتاه تهران حالا با حذف بخش کوتاه چالاک‌تر و تخصصی‌تر به راه خود ادامه می‌دهد. این نکته‌ای است که «هاشم میرزاخانی» مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران و دبیر جشنواره درخصوص آن به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: «این تصمیم خیلی دیر گرفته شد و باعث شد تا ما به عنوان برگزارکننده جشنواره فیلم کوتاه تهران غافلگیر شویم. ما سعی کردیم تغییراتی در این زمینه بدهیم و جوایز بخش فیلم کوتاه فجر را به این جشنواره انتقال دهیم.»

میرزاخانی در ادامه اضافه می‌کند: «جشنواره فیلم کوتاه تهران از ابتدای برگزاری خود طی 3 سال به طور همزمان با جشنواره فیلم فجر برگزار شد، اما بعد از مدتی از حاشیه جشنواره فیلم فجر جدا و به صورت مستقل برگزار شد، ولی دوباره به حاشیه فجر برگشت و حالا دوباره مستقل شده است. جشنواره فیلم کوتاه تهران حالا جای خود را در جهان باز کرده است و باید اجازه داد تا فیلم کوتاه به شکل تخصصی در این حوزه داوری شود.»

میرزاخانی که از موافقان جدایی بخش فیلم کوتاه از جشنواره فیلم فجر است، درخصوص این موافقت خود استدلالی را هم ذکر می‌کند و می‌گوید: «فیلمسازان کوتاه همیشه از دیده نشدن گلایه داشتند. بچه‌های فیلم کوتاه معمولا خودشان هم در جشنواره فجر به دیدن فیلم‌های خودشان نمی‌رفتند و عمدتا در سالن نمایش‌دهنده فیلم فقط عوامل تولید حضور داشتند. از طرفی تمامی بلیت‌هایی که برای فیلم‌های کوتاه چاپ و توزیع می‌شد، بدون استفاده باقی می‌ماند و به هر کس بلیت فیلم کوتاه می‌دادند، این اقدام نوعی حرکت برخورنده تلقی می‌شد!»

سینمایی که کمتر درگیر حاشیه می‌شود

امسال 1750 فیلم ایرانی به جشنواره رسید. از 5 قاره جهان هم 2750 اثر راهی دبیرخانه جشنواره شد. چند اتفاق خوب هم در جشنواره امسال رخ داد. یکی از این اتفاق‌ها جدا شدن هیات‌های داوری و انتخاب از یکدیگر بود. جشنواره در 4 بخش پویانمایی، مستند، تجربی و داستانی فیلم نمایش می‌دهد. هر سال یک یا حداکثر 2 تیم مسوولیت انتخاب و داوری آثار را به عهده داشتند، اما امسال حدود 22 نفر از فیلمسازان در بخش‌های مختلف به این امر مشغول شدند. در بخش بین‌الملل نیز 5 داور از 5 قاره این مسوولیت را به عهده گرفتند.این تغییرات گسترده و اجرایی البته با انتقادهایی نیز همراه بود. یکی از این انتقادها به ترکیب هیات داوران و حضور چهره‌هایی بود که بیشتر به عنوان فیلمساز بلند شناخته می‌شوند. البته مسوولان جشنواره برای این انتقاد پاسخی دارند و عنوان می‌کنند انتخاب این ترکیب برای هیات داوری و انتخاب با این هدف صورت گرفته که فیلمسازان جوان آثارشان توسط فیلمسازان حرفه‌ای قضاوت و انتخاب شود.

البته به دلیل ماهیت عرصه فیلم کوتاه، این عرصه کمتر درگیر حواشی می‌شود و به همین دلیل آسیب‌پذیری آن در مقابل درگیری‌های صنفی و جناحی نسبت به حوزه‌های دیگر کمتر است. حتی به لحاظ انتخاب فیلم نیز مسوولان انتخاب فیلم برای جشنواره معمولا با محدودیت کمتری به انتخاب فیلم‌های ایرانی و خارجی برای نمایش در جشنواره اقدام می‌کنند.

امسال جشنواره فرصتی را فراهم کرد تا فیلم‌هایی که با فرمت HD ساخته شده بودند، با این فرمت در جشنواره نمایش داده شوند. اتفاقی که به لحاظ کیفی توجه بسیاری از مخاطبان جشنواره را به خود جلب کرد و باعث شد مخاطبان فیلم‌های کوتاه که معمولا به تماشای آثاری با کیفیت ضعیف و متوسط عادت کرده بودند، شاهد فیلم‌هایی با کیفیت بسیار بالا باشند. تجربه تماشای فیلم‌های کوتاه خارجی اتفاقی است که معمولا در حاشیه جشنواره‌ای مانند جشنواره فیلم کوتاه به خوبی و شیرینی رخ می‌دهد. «مرا به خواب بخوان» ساخته ماگنوس آرنستن از نروژ یکی از این فیلم‌ها بود که داستانی تلخ را در جغرافیایی سرسبز روایت می‌کرد. کارمند 45 ساله اداره پست که فردی بدون هیچ نوع جذابیت مردانه است تصمیم می‌گیرد تا برای کسب رضایت مادرش به او دروغی بگوید. او به مادر می‌گوید قصد ازدواج با دختری دندانپزشک را دارد. مادر در روزهای آخر زندگی‌اش می‌خواهد دختر را ببیند و این مساله، مرد را دچار گرفتاری می‌کند.

«تکلو پلیس» ساخته خاویر مراد از آرژانتین فیلم جالب‌توجه دیگری بود که در قالب اثری انیمیشن به مساله صنعتی شدن جوامع می‌پرداخت. فیلم از صفحه کیبورد رایانه، موس، کابل‌ها و... استفاده بسیار جذاب و هوشمندانه‌ای کرده بود و به مرور نشان می‌داد که چگونه رایانه‌ها از حاشیه جامعه به متن جامعه وارد می‌شوند و کل زندگی آدم‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند و به مرور یک جامعه را به سمت نابودی پیش می‌برند.

تفاوت فیلم‌های خارجی به نمایش درآمده در جشنواره با فیلم‌های ایرانی در یک نکته مهم خلاصه می‌شود و آن این است که اغلب این فیلم‌ها انگار بخشی از یک فیلم خارجی مطرح و بزرگ است که حالا برای مخاطب در قالب اثری 30 دقیقه‌ای شاهد آن است. نکته مهم دیگر در چنین فیلم‌هایی این است که کارگردان‌های آنها تلاش نمی‌کنند تا در قالب اثری کوتاه تمامی مشکلات و معضلات بشری را حل کنند و در اثر خود پیام‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و فلسفی صادر کنند و در قالب روایت یک داستان بدیع و جذاب، درگیر شدن با چنین موضوع‌هایی را به خود مخاطب واگذار می‌کنند.

درگیر شدن در واقعیت‌های تلخ و پیچیده، شعارزدگی، نگاه سیاه و فضاهای عصبی، همچنان مهم‌ترین مشکلاتی است که حوزه فیلم کوتاه با آن روبه‌روست و این حوزه را در ایران تهدید می‌کند و حتی در جشنواره‌ای با 27 سال سابقه نیز می‌توان نمونه‌های اینچنینی فراوانی را از این فیلم‌ها دید.

رضا استادی‌ /‌ گروه فرهنگ و هنر

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها