اجرای کامل طرح پزشک خانواده پشت دروازه شهرها ماند

طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع به عنوان مهمترین برنامه در نظام سلامت کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به طوری که دولت برای اجرای آن دو وزارتخانه بهداشت و رفاه را مسئول کرده است اما به نظر می رسد تنها مشکل پیش روی اجرای این برنامه، تداخل تصمیم گیری‌های این دو وزارتخانه باشد که باعث شده بعد از گذشت چند سال از آغاز این برنامه، هنوز اجرای آن در شهرها با مشکلات و موانعی همراه شود. در واقع قرار بود طرح پزشک خانواده در پایان برنامه چهارم توسعه کشور در شهرها اجرایی شود اما نه تنها به شهرها نرسید بلکه در روستاها نیز با نواقص و ضعفهایی همراه بود.

آخرین اظهار نظر وزیر بهداشت

در آخرین اظهارنظر، وزیر بهداشت گفته است که برنامه پزشک خانواده در شهرهای سه استان کشور اجرا می شود. این در حالی است که معاون درمان وزارت بهداشت، تعداد این استانها را چهار استان اعلام کرده بود.

این اختلاف اعداد و ارقام در اعلام برنامه ها حاکی از آن است که هیچ هماهنگی درون سازمانی و برون سازمانی برای اجرای طرح پزشک خانواده وجود ندارد.

دکتر دستجردی، وزیر بهداشت در هنگام کسب رای اعتماد از مجلس، یکی از اولویتهای اصلی وزارتخانه متبوع خود را اجرای دقیق و کامل برنامه پزشک خانواده عنوان داشته و گفته بود که مصمم است این برنامه را در شهرهای زیر 100 هزار نفر اجرا کند. در حالی که آخرین اظهار نظر او حاکی از اجرای این طرح در شهرهای زیر 50 هزار نفر و آن هم به صورت آزمایشی تنها در سه استان کشور است.

البته وزیر بهداشت برای اینکه اهمیت این برنامه را نشان دهد، گفته است که تامین و تضمین 75 درصد سلامت مردم به مشارکت سازمانها و وزارتخانه نیاز دارد و امیدوار است دستگاههای ذیربط با همکاریهای بین‌بخشی در تامین و ارتقای سلامت جامعه گام بردارند.

به گفته دستجردی، مرحله جدید طرح پزشک خانواده در شهرهای زیر 50 هزار نفرِ در سه استان محروم سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان آغاز می‌شود و به تدریج در طی سال کل شهرهای این استانها را تحت پوشش قرار می دهد.

وزیر بهداشت از پزشک خانواده به عنوان مسئول بهداشت مردم یاد کرده و گفته که اجرای این طرح تحت سیستم ارجاع در تمامی ساعات شبانه ‌روز نارضایتی هایی را که پیش از این در این طرح در روستاها وجود داشت از بین می‌برد.

به اعتقاد همه کارشناسان و مسئولین نظام سلامت برای نجات نظام سلامت کشور و حل مشکلات مردم و جلوگیری از هدر رفت منابع مالی، راهی جز اجرای برنامه پزشک خانواده وجود ندارد و اجرای این برنامه با شعار عملی نمی‌شود. کارشناسان و مسئولان نظام سلامت، اجرایی شدن این برنامه ملی را در گرو همکاری وزارتخانه های بهداشت و رفاه می‌دانند و معتقدند با همکاری نزدیک این دو وزارتخانه چالشهای موجود برطرف شده و اجرای برنامه پزشک خانواده که از تکالیف برنامه چهارم توسعه است در شهرهای زیر 100 هزار نفر اجرایی خواهد شد.

در اولین روزهای وزارت دستجردی در وزارت بهداشت، او گفته بود که هیچ راه دیگری جز اجرای گام به گام برنامه پزشک خانواده نداریم و اجرای این برنامه نیازمند اقدام عملی است.

دستجردی در عین حال از نبود تولیت واحد در نظام سلامت به عنوان یکی از چالشهای موجود در اجرای برنامه پزشک خانواده نام برده و گفته که تنها از این طریق می‌توان خدمات مربوط به سلامت را به صورت عادلانه به همه مردم ارائه کرد.

پیگیریهای کمیسیون بهداشت مجلس

پس از اجرای طرح پزشک خانواده در روستاها و شهرهایی با جمعیت زیر 20 هزار نفر، ایده اجرای طرح پزشک خانواده در شهرهای زیر 50 هزار نفر، سپس شهرهایی با جمعیت زیر 100 هزار نفر و در نهایت گسترش آن به تمام شهرها در سال 86  از سوی وزارتخانه های رفاه و بهداشت مطرح و به صورت لایحه به دولت ارائه شد. این لایحه پس از طی چالشهای متعدد، بالاخره در ابتدای سال 87 در دولت به تصویب رسید و پس از ابلاغ قرار شد زمینه اجرای آن از خرداد 87 در شهرهای زیر 50 هزار نفر فراهم شود اما پس از آن شاهد وعده های مکرر مسئولان در زمینه زمان آغاز اجرای این طرح بودیم و همچنان این وعده ها ادامه دارد.
 
دکتر علیرضا مرندی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در مورد اینکه چرا اجرای طرح پزشک خانواده حدود دو سال است با وعده های مسئولان مربوطه به تاخیر می افتد، گفت: با توجه به ضرورت اجرای این طرح و پیگیریهای کمیسیون بهداشت درباره تاخیر و محقق نشدن وعده های مسئولان به ویژه وزیر بهداشت در اجرای طرح پزشک خانواده در شهرها، اعضای کمیسیون برای پیگیری این مسئله در دفتر وزیر بهداشت حضور یافتند و انتقادها مطرح شد و وزیر نیز دلایل تاخیر را مطرح کرد و در نهایت مهلت یک ماهه خواست تا این طرح عملیاتی شود .
 
در مرحله اول اجرای طرح پزشک خانواده در شهرهایی با جمعیت زیر 50 هزار نفر، این طرح توسط هر دانشگاه علوم پزشکی در یک شهر اجرا می شود و به عبارت بهتر مرحله اول طرح در 41 شهر اجرا می شود اما با اجرای کامل طرح پزشک خانواده در شهرهای زیر 50 هزار نفر، 260 شهر مشمول اجرای طرح شده و از مزایای آن برخوردار می شوند.

بیمار در طرح پزشک خانواده رها می شود

موفقیت طرح در گرو تعامل وزارتخانه های بهداشت و رفاه

وزیر بهداشت در پاسخ به سئوال خبرنگاران که از نحوه اجرای برنامه پزشک خانواده انتقاد و گلایه کرده بودند، گفته بود" هدف این است که در ابتدا شهرهای 50 هزار نفر تحت پوشش قرار گیرد و طرح دیگر این است که ابتدا شهرهایی به صورت پایلوت در این طرح قرار گیرند و پس از آن به سایر شهرها تسری پیدا کند تا بتوانیم در پایان سال اول برنامه پنجم توسعه این کار را به کل شهرهای زیر 100 هزار توسعه دهیم و با این توسعه کل جمعیت در 800 شهر کشور تحت پوشش قرار می گیرند که این 14 میلیون به علاوه آن 20 میلیون روستایی هستند که در مجموع نیمی از جمعیت کشور تحت پوشش پزشک خانواده قرار می گیرد.
 
این در حالی است که دکتر کامران باقری لنکرانی، وزیر بهداشت دولت نهم در آخرین روزهای حضورش در این وزارتخانه از سرشماری 60 شهر کشور برای اجرای برنامه پزشک خانواده‌ در شهرها خبر داده و گفته بود که بر اساس این سرشماری در شهرهای زیر 100 هزار نفر جمعیت حدود 10 میلیون نفر ساکن هستند.
 
اما چندی قبل هم دکتر سیدحسن امامی رضوی، معاون درمان وزارت بهداشت در گفتگو با خبرنگار مهر، موفق نبودن طرح پزشک خانواده در شهرهای کشور را ناشی از نبود عزم ملی برای اجرای این برنامه دانسته و عنوان داشته بود که اگر قرار است در حوزه سلامت اتفاق مثبتی بیفتد باید منابع آن هم تامین شود. وقتی این برنامه به شهرها می رسد می بینیم که عزم ملی برای اجرای آن نیست.

 از سوی دیگر دکتر علیرضا مصداقی نیا، معاون بهداشتی وزیر بهداشت، تعداد افراد تحت پوشش هر پزشک خانواده در روستاها را چهار هزار نفر و در شهرهای زیر 50 هزار نفر جمعیت، دوهزار و 500 نفر اعلام کرده و گفته است که اجرای طرح پزشک خانواده امسال در استانهای خوزستان، سیستان و بلوچستان و چهارمحال و بختیاری و از شهرهای زیر 50 هزار نفر جمعیت آغاز می شود و تا پایان سال به تمام شهرهای این استانها گسترش خواهد یافت.

مصداقی نیا، مهارتهای مورد نیاز برای فعالیت در حوزه پزشک خانواده را فراتر از مباحث طرح شده در دوره های آموزشی رایج عنوان کرده و گفته که پزشکان خانواده باید از توانایی مدیریت پیشگیری و کنترل بیماریها برخوردار باشند و به راحتی با بیمار همزبان شود و اعتماد فرد را جلب کند و بتواند رهبری تیم پزشکی در محل خدمت را به عهده گیرد.

به هرحال چنین به نظر می رسد که اجرای مهمترین برنامه در حوزه سلامت کشور با چالشها و کاستیهای فراوانی مواجه است که رفع آنها نیازمند عزم ملی و تعامل و همکاری بیش از پیش دستگاهها و سازمانهای درگیر اجرای آن است. به طوری که قرار بود این طرح در پایان عمر برنامه چهارم توسعه در شهرهای زیر 100 هزار نفر اجرا شود اما امروز می بینیم که وزیر بهداشت وعده می دهد این برنامه در شهرهای زیر 50 هزار نفر جمعیت و آن هم به صورت آزمایشی در سه استان کشور اجرایی شود تا پس از رفع نواقص و ضعفهای آن، بتوان طرح را در سایر شهرها اجرا کرد.

منبع-خبرگزاری مهر