بانکداری با شیب عمودی

جالب است بدانید هزینه نگهداری یک مشتری و کسب سود از او کمتر از هزینه جذب یک مشتری جدید است. پس اگر شما بانکدار باشید چقدر برایتان اهمیت دارد که مشتری‌هایتان از کارتان راضی باشند؟ چقدر برای این موضوع هزینه خواهید کرد؟

برای این سوال‌ها، جواب‌های بسیاری داده شده که کلیت‌شان یکی بوده، اما هزینه جواب‌های جدید کمتر شده است چرا که فناوری اطلاعات با وجود هزینه بالای پیاده‌سازی، آنقدر خدمات سود‌آور برای بانک و مشتریان داشته که بانک‌ها با کمال میل هزینه‌های پیاده‌سازی را می‌پردازند. ‌ ‌

اگر روند رشد استفاده از انواع خدمات بانکی روی نمودار ترسیم شود، برای بسیاری از انواع آن، خط‌های کم‌شیب و برای برخی، خط‌های پرشیب و برای برخی دیگر خطوطی با شیب نوسانی رسم خواهد شد اما برای خدمات بانکی مبتنی بر تلفن همراه، بی‌اغراق یک خط عمودی می‌توانیم بکشیم. چرایی آن‌هم باشد تا در بخش‌های بعدی توضیح دهیم. ‌ ‌

شعبه بانک مثل کف دست

پیش از آنکه برویم سراغ اصل موضوع بانکداری، لازم است نکته‌ای را یاد آور شویم که شاید چندان به موضوع فنی مربوط نباشد اما اگر بخواهیم فناوری را در دست بگیریم، لازم است آن‌را «خودی» کنیم یعنی با زبان و فرهنگ خودمان آن‌را مطرح کنیم. در این میان ترجمه اصولی و معادل‌سازی مفاهیم یکی از اصلی‌ترین آنهاست که باید توسط کارشناسان و در یک تجمع فکری انجام شود و نه تنها توسط جمعی ادیب. در جایی که برای «اسکرول بار» معادل «نوار نورد» یا «پلاسما» معادل «خوناب» ارائه می‌شود، نمی‌توان انتظار داشت که مفاهیم پیچیده‌تر را درست و دقیق معادل‌یابی و فرهنگ‌سازی کنند. نمونه‌ای که باعث شد در این مطلب به آن‌ها بپردازیم واژه ‌ mobile banking‌ است که به‌دلیل رایج شدن اشتباه واژه موبایل برای تلفن همراه ‌mobile phone‌ یا همان تلفن دستی ‌handy phone‌ که نام دیگرش ‌ cell phone‌ تلفن سلولی است باعث شده است تا موبایل بانکینگ با بانکداری مبتنی بر تلفن همراه معادل دانسته شود که البته برداشت و تفسیر غلطی است و این فناوری کاربردی را در ذهن محدود می‌کند.

برای تعریف، بانکداری سیار را می‌توان این‌گونه معرفی کرد: »انجام هرگونه عملیات مالی، بانکی و اعتباری توسط ابزار سیار که به واسطه آن بانک یا موسسه مالی و اعتباری یا یک مرکز تایید هویت باشد.« بر اساس این تعریف وجود بانک یا موسسه مالی و اعتباری یا یک مرکز تایید اعتبار، این امکان را می‌دهد که بتوان سرمایه را از یک منبع واسط به شخص ثالث انتقال داد. لازم است بدانیم که صورت‌هایی از انجام کارهای اعتباری (مانند شارژ اعتبار تلفن همراه که در آن تنها مشتری با شرکت فروشنده مواجه است و مشتری مبلغ شارژی که بر روی کارت و یا قبض خود‌پرداز نوشته شده است را با تلفن همراه به اپراتور ارسال می‌کند) از انواع بانکداری تلفن همراه نیست، چرا که در این میان تلفن همراه نقشی در انتقال سرمایه نداشته است و البته اگر این شارژ توسط نرم‌افزارهای مخصوص موبایل بانکینگ دریافت شود از قاعده فوق جدا خواهد بود.

همانطور که گفتیم ‌بانکداری سیار معادل دقیقی برای بانکداری مبتنی بر تلفن همراه نیست و بانکداری با تلفن همراه تنها بخشی از بانکداری همراه است. بانکداری همراه می‌تواند در اشکال مختلفی ارائه شود و وجه تمایز ظاهری آن با بانکداری الکترونیکی در این است که در این نوع بانکداری مکان قرار‌گیری مشتری دیگر ثابت نیست و فرد حتی می‌تواند در محدوده‌ای بسیار دور‌تر از مکانی باشد که آن بانک به‌صورت مستقیم در آنجا ارائه خدمات می‌کند. برای ایجاد این امکان کافی است اپراتوری که امکان متحرک بودن را برای فرد فراهم کرده است در مکانی که حاضر هستید، خدمات ارائه کند.

به‌عنوان مثال آقای الف در ایران در بانک شماره1 حساب داشته و این بانک نیز خدمات بانکداری همراه را ارائه کرده است و آقای الف از خدمات یکی از اپراتورهای ارتباطات سیار ایران نیز استفاده می‌کند،‌ آقای الف به کشوری سفر می‌کند که با اپراتور مورد نظر ارتباط رومینگ (یعنی‌ ‌انتقال مکالمات خارج کشور) موبایل دارد. آقای الف می‌تواند به‌راحتی با استفاده از بانکداری موبایل در آن کشور از هر یک از سایت‌ها یا فروشگاه‌های ایرانی خرید کرده و پول آن را نیز مستقیما از حساب خود بپردازد و حتی می‌تواند موجودی حساب خود را تحت کنترل داشته باشد و خلاصه اینکه مانند فردی که در ایران است با بانک رفتار و کنشی متقابل داشته باشد. ‌‌

بانکداری همراه می‌تواند بر سامانه‌های سیار مانند خودرو، هواپیما، قطار و هر چیزی مانند آن پیاده‌سازی شود و برای این کار به سیم‌کارت‌های مخصوص خودرو نیاز است که تفاوت چندانی با سیم‌کارت‌های تلفن همراه ندارد.

بانکداری با پیام ناامن؟

تقریبا 18 سال پیش یعنی در سال 1992 میلادی اولین پیام کوتاه ارسال شد و تا امروز میتوانگفت هیچگاه روند استقبال از این سرویس حتی کند نشده است و همواره این سرویس یکی از پرکاربردترین خدمات بوده است. طبق آمار سایت ‌ITU‌ تا پایان سال2010 بیش از 4میلیارد مشترک تلفن همراه در دنیا وجود خواهد داشت. پس پیش‌بینی این‌که تا چه حد پیامک ارسال و دریافت شود، زیاد سخت نیست.

بانکداری مبتنی بر تلفن همراه یکی از زیرساخت‌های روش‌های نوین پرداخت است که از یک سو سرعت استفاده از خدمات بانکی را بالا برده و از طرفی هزینه‌های بانکداری را تا حد قابل توجهی کاهش داده است و بدین ترتیب موجب رضایت هر چه بیشتر مشتریان شده است و یا بهتر بگوییم می‌تواند باشد. یکی از اصلی‌‌ترین کاربردهای بانکداری مبتنی بر تلفن همراه، بانکداری مبتنی بر پیام کوتاه است و به‌دلایلی از جمله سهولت دسترسی و استفاده و نیز قابلیت استفاده بدون نرم افزار و سخت افزار ویژه یکی از اولین کاربردهای تلفن همراه در بانکداری بوده است. البته این سرویس یک سرویس تمام عیار نیست و بیشتر می‌تواند جنبه دریافت اطلاعات نه چندان محرمانه را داشته باشد و نه انتقال وجه از و یا به بانک، چراکه این روش امن نیست و تنها یک پیام متنی ساده است که از چندین میزبان و واسطه بدون رمزگذاری عبور می‌کند.

خدمات پیام کوتاه

در ایران پیام کوتاه از حدود هفت سال پیش به تلفن‌های همراه آمد و حدود یک سال است که برخی بانک ها اقدام به راه‌ندازی خدمات بانکی مبتنی بر پیام کوتاه کرده‌اند. ‌ ‌

خدماتی مانند دریافت موجودی و درخواست دسته چک و یا پرداخت برخی قبوض (که قبلا با بانک در مورد آنها توافق شده است)، دریافت گردش حساب و دریافت اطلاعات تراکنش‌های حساب، از جمله خدمات ارائه شده در این سامانه هستند که برای دریافت و فعال کردن آن (اگر به‌صورت پیش‌فرض فعال نیست) باید به یکی از شعب بانکی که در آن حساب دارید مراجعه کنید و با پر کردن فرم مخصوص این کار این خدمت برای شما فعال شود. ‌ ‌

نکته: یکی از نشانه‌های ناقص بودن الکترونیکی شدن کارها در بانکها همین الزام به مراجعه حضوری برای بسیاری از کارهاست، چراکه اگر الکترونیکی شدن معنای واقعی پیدا کند، مشتری ممکن است غیر از یک بار بانکی که با آن کار می‌کند را نبیند و اصولا مبنای تشکیل بانکهای مجازی همین است.

بدانید و فریب نخورید

بسیاری از روش‌های فریب کاربران در دنیای سایبر به این دلیل موفق می‌شوند که کاربران نکات ساده امنیتی را رعایت نمی‌کنند. ‌ ‌

هیچ‌گاه بانک رمز عبور هیچ حسابی را با پیامک رد و بدل نمی‌کند و حتی با کسی برای این کار تماس نمی‌گیرد و اگر بانک شما رمز عبور را برایتان اس‌ام‌اس کرد، بهتر است سرمایه خودتان را سریع از آن بانک خارج کنید چرا که چنین بانکی قابل اعتماد نیست!

هیچ‌گاه خبر برنده شدن و یا امثال آن را با پیام کوتاه به کسی نمی‌دهند؛ به‌خصوص اگر برای دریافت جایزه از شما خواسته شد مبلغی را پر‌داخت کنید یا حتی اگر خواسته شد رمز عبورتان را به‌عنوان تایید برایشان ارسال کنید. ‌ ‌

خدمات ساده بانکی نیز از شماره خاصی ارسال می‌شوند که همیشه ثابت است، به سایر پیام‌ها توجه نکنید. ‌ ‌

بانکها می‌توانند با استفاده از روش‌های خاص از پیامک برای خریدهای کوچک استفاده کنند که در این مورد در آینده خواهیم گفت.

سعید نوری آزاد