چالش تازه بشر

با وجود آن پس از این حملات نگرانی زیادی در مورد احتمال دستیابی تروریست‌ها به سلاح‌های هسته‌ای مطرح شد لیکن این تهدید را هم نمی‌توان جدید و نوظهور تلقی کرد چرا که ایالات‌متحده برای بیش از نیم‌قرن با این تهدید زندگی کرده است.

موارد متعدد ارسال نامه‌های حاوی گرد سیاه‌زخم که بلافاصله پس از حملات 11 سپتامبر به وقوع پیوست برخلاف نگرانی از تکرار آنچه در سه‌شنبه سیاه به وقوع پیوسته بود و برخلاف تهدیدات اتمی موضوع کاملا جدیدی بود و می‌توانست به مراتب وحشتناک‌تر باشد. نامه‌های حاوی هاگ‌های پرورش‌یافته در محیط آزمایشگاهی که آدرس چند سناتور و تعدادی از دفاتر رسانه‌ای در کنگره ایالات‌متحده ارسال شده بود 5 تن را به کام مرگ کشانده و تعدادی را نیز برای همیشه دچار مصدومیت کرد.

تلفات ناشی از این حملات بیولوژیک کسر کوچکی از تعداد افرادی بود که در روز 11 سپتامبر به واسطه حملات تروریستی القاعده جان باختند اما این حملات نشانگر شرایطی بود که جنگ‌های بیولوژیک می‌تواند رقم بزند.

این در واقع شکل جدیدی از تهدیداتی است که می‌تواند کشته‌های زیادی برجای گذاشته و موجبات شکل‌گیری بیماری‌های پایدار و غیرقابل درمانی شود که بشر در برابر آنها تقریبا بی‌دفاع است.

واکنش بوش به این تهدید سر هم کردن عجولانه برنامه بیولوژیک محرمانه و وسیعی بود که گمان می‌رود تاکنون 50 تا 60 میلیارد دلار هزینه در برداشته است. طی این مدت تعداد لابراتوارهای بیولوژیک که تحت تدابیر امنیتی شدید در حال کار بر روی تولید آنتی‌بادی‌ برای عوامل بیماری‌زای منقرض‌شده هستند با رشدی چند صددرصدی به حدود هزار رسیده است.

این لابراتوارها در نقاط مختلفی قرار گرفته‌اند که طیفی از مراکز دانشگاهی تا بیمارستان‌ها و موسسات تحقیقاتی را در برمی‌گیرد و برخی از آنها درست در مرکز مناطق مسکونی پرجمعیت مشغول فعالیت هستند. این مراکز به ندرت تحت نظارت مراجع قانونی قرار دارند و همین مساله موجب شده خیلی‌ها از خود بپرسند آیا وجود این برنامه اصولا به ارتقای امنیت ایالات‌متحده کمکی کرده است؟

کم نیستند کسانی که معتقدند اقدامات صورت گرفته در جهت مقابله با تهدیدات بیولوژیکی در واقع احتمال وقوع حملات بیولوژیکی را افزایش داده و مسیرها به سمت دستیابی به نوعی همکاری و اجماع بین‌المللی برای مقابله واقعی با این خطر را دشوارتر کرده است.

کسانی که به نوعی با برنامه بیولوژیک محرمانه ارتش آمریکا آشنایی دارند، می‌پرسند این لابراتوارها در حال کار به روی چه هستند؟

برخی از آن روی تمهیدات ضدتروریستی برای مقابله با سلاح‌هایی که ممکن است با میکروارگانیسم‌های بیماری‌زای خطرناک تولید شوند، کار می‌کنند. گروهی دیگرروی شناسایی دقیق‌تر ساختار سلول عناصر بیداری‌زا مرگ‌آور برای کشف راه‌های مقابله با آنها متمرکز شده‌اند و در نهایت دسته‌ای دیگر مسوولیت بررسی راهکارهای استفاده از میکروب‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها به عنوان سلاح را به عهده گرفته‌اند.

امکان ارائه آمار دقیقی در مورد تعداد لابراتوارهای دخیل در این پروژه و فعالیت‌هایی که در آنها انجام می‌شود، وجود ندارد چرا که حتی کنگره آمریکا نیز به درستی در جریان این برنامه قرار نگرفته است.

برات استوپاک، نماینده دموکرات ایالت میشیگان هفته گذشته طی سخنانی خطاب به کمیته فرعی تحقیق و نظارت مجلس نمایندگان تصریح کرد اطلاعاتی که کنگره خواستار دریافت آنها از پنتاگون شده، با گذشت 2 سال هنوز در اختیار قوه مقننه ایالات‌متحده قرار نگرفته است.

هسته اصلی مشکل

مشکل دقیقا از همین جا شروع می‌شود. همانطور که آمریکایی‌ها طی سال‌های اخیر دریافته‌اند خشم و عجله برای مقابله با بحران‌هایی که بزرگ‌ترین قدرت معاصر با آنها مواجه می‌شود، می‌تواند تبعات فاجعه‌آمیزی به همراه آورد.

برنامه‌های مبارزه با تروریسم بیولوژیک آمریکا بر مبنای این پیش فرض شکل گرفته که هر کس مهارت‌های بنیادین را در زمینه میکروبیولوژی داشته باشد قادر به تولید میکروب‌های مرگبار به عنوان سلاحی تروریستی خواهد بود در حالی که در عالم واقعیت حتی متبحرترین دانشمندان این رشته در غیاب ابزارهای پیشرفته مورد نیاز قادر به انجام چنین کاری نیستند.

به عبارت ساده‌تر برنامه بزرگ و پرهزینه انجام تحقیقات بیولوژیک دولت فدرال آمریکا براساس فرضیه‌ای غلط شکل گرفته است.

هیچکس در آمریکا مدعی نیست تهدید بیولوژیک شبکه‌های تروریستی جدی نیست چرا که جنگ‌های بیولوژیک آینده می‌تواند به غایت دلهره‌آور باشد اما دستیابی به امنیت واقعی در برابر چنین تهدیدی و سایر تهدیدات مشابه باید به هدفی مشترک برای همه کشورها تبدیل شده و در چارچوب همکاری‌های بین‌المللی دنبال شود.

فرار سه موش آزمایشگاهی مبتلا به طاعون در یکی از لابراتوارهای فوق امنیتی در حومه شهر نیوآرک ایالت نیوجرسی اگرچه به واسطه شرایط فوق امنیتی و کنترل شده این لابراتوار در عمل مشکلی به وجود نیاورد اما اگر این موش‌ها خود را به محیط بیرون می‌فرستادند، به‌ویژه به واسطه فقر حاکم بر منطقه ممکن بود فاجعه‌ای تمام‌عیار با تبعاتی غیرقابل کنترل و وحشت‌‌آور رخ دهد.

سایه خطر

آنچه در حال حاضر بیش از تهدیدات بیولوژیکی تروریست‌ها امنیت آمریکا را تامین می‌کند، اشتباهات گاه و بیگاهی است که در لابراتوارهای بیولوژیک این کشور به وقوع می‌پیوندد.

تروریسم بیولوژیک سابقه‌ای به‌مراتب طولانی‌تر از حملات سیاه‌زخمی سال 2002 میلادی دارد. درسال 1995 اعضای فرقه ژاپنی آئوم‌شیتریکیو اقدام به انتشار گاز مرگبار سارین در یکی از ایستگاه‌های مترو توکیو، پایتخت ژاپن کردند که بر اثر آن 12 تن کشته شده و بیش از 50 نفر دچار مصدومیت‌های جدی شدند.

سال‌ها قبل از آن اعضای یک فرقه دیگر موسوم به راج، سالادهای عرضه شده در رستورانی در ایالت اورگون آمریکا را به باکتری خطرناک سالمونلا آلوده کردند که در نتیجه آن 700 تن مصدوم شدند اما خوشبختانه همه آنها جان سالم به در بردند.

احتمال استفاده تروریست‌ها از میکروارگانیسم‌های خطرناک علیه مردم عادی دلمشغولی‌ بجایی است اما مشکل اینجاست که پروژه مقابله با تروریسم بیولوژیک پنتاگون علاوه بر کشف و تولید آنتی‌بادی‌های مناسب برای میکروارگانیسم‌های مرگبار، تولید میکروارگانیسم‌های مرگ‌آور ترکیبی را هم در بر می‌گیرد.

بدتر آن‌که این برنامه نفوذناپذیر نیست. همانطور که ریچارد ابرایت، از محققان انستیتو میکروبیولوژی واکسمن می‌گوید: «اگر القاعده به دنبال انجام حملات بیولوژیک باشد ساده‌ترین راه کسب دانش و مهارت‌های لازم در این زمینه با رسوخ افراد مرتبط با این گروه به برنامه مقابله با تروریسم بیولوژیک پنتاگون است.»

منبع:فارین پالیسی
مترجم: رضا سادات