آیا «الی» با اسکار عکس خواهد گرفت؟

«درباره الی» بین فیلم‌هایی که امسال در سینمای ایران اکران شدند، بهترین گزینه برای ارسال به اسکار بود. این فیلم از جشنواره‌های معتبر دنیا مانند برلین جوایزی گرفته که نشان‌دهنده آن است که مردم دنیا این فیلم را پسندیده‌اند. اما با نگاهی به فیلم‌های غیرآمریکایی که تاکنون اسکار را به خانه برده‌اند، می‌توان به این نکته پی برد که این فیلم‌ها به این دلیل مورد توجه هیات داوران اسکار قرار گرفته‌اند که توانسته‌اند بخشی از فرهنگ کشور خود را هنرمندانه به نمایش بگذارند؛ فرهنگی که بخشی از تمدن آنها را شکل می‌دهد. مثلا اگر پدرو آلمادوار، فیلمساز اسپانیایی توانسته تاکنون چند بار اسکار به اسپانیا ببرد، به این دلیل است که او در فیلم‌هایی مانند «بازگشت»، داستانی را روایت می‌کند که ریشه در باور مردم اسپانیا دارد و لوکیشن‌های فیلم او از معماری اسپانیایی بهره برده‌اند؛ هرچند او در این فضا داستانی کاملا معاصر را روایت می‌کند.

فیلم درباره الی هرچند از قصه‌ای تازه در سینمای ایران بهره برده، بازی‌ها در آن عالی است، دیالوگ‌ها هوشمندانه نوشته شده‌اند و کارگردانی آن آگاهانه است و نشان می‌دهد که فرهادی می‌دانسته چه می‌خواهد بگوید، اما واقعیت این است که درباره الی هیچ نشانه‌ای از ایران ندارد و آن را می‌توان یک فیلم جهانی دانست که می‌خواهد داستانی ورای مرزها بگوید؛ داستانی که می‌تواند در هر کشوری به‌خصوص آسیایی و مسلمان اتفاق بیفتد. قشر متوسطی که فرهادی زندگی آنها را در این فیلم به نمایش گذاشته، معمولا شبیه هم زندگی می‌کنند. ما همه فیلم‌هایی را که در سینمای دنیا تولید شده ندیده‌ایم، اما به احتمال زیاد شبیه فیلم درباره الی در میان این آثار پیدا می‌شود؛ همچنان که برخی می‌گویند درباره الی بسیار شبیه فیلم «ماجرا» ساخته آنتونیونی است. از همه اینها که بگذریم، باید باز هم اذعان کنیم که فیلم درباره الی بهترین گزینه برای ارسال به اسکار است اما باز هم تاکید می‌کنیم که نه در فضا و لوکیشن و نه در داستان و شخصیت‌پردازی آن نشانی از فرهنگ ایرانی نیست. یک ویلای مخروبه، ساحل دریا و چند شخصیت که هرکدام دنیای متفاوتی با یکدیگر دارند، در دنیایی که بخشی از آن عیان و بخشی دیگرش پنهان است و همین نیمه‌پنهان درام را شکل می‌دهد که همه جای دنیا می‌تواند اتفاق بیفتد. اگر داستان درباره الی در فضایی ایرانی روایت می‌شد، حتما موفق می‌شد؛ همان‌گونه که «بازگشت» آلمادرو موفق شد.