در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
گزارش «جامجم» از نادیده گرفته شدن دوره پیش‌دبستانی در نظام آموزش کشور
پیش‌دبستانی، واقعیتی که نادیده گرفته می‌شود
گروه جامعه کتایون مصری: سر مدادش جویده شده، زیر چشمی به کناردستی‌اش نگاه می‌کند، با صدای بلند معلم کمی جابه‌جا می‌شود، انگشتش را بلند می‌کند، معلم گرم تعریف است، او را نمی‌بیند، انگشت را پایین می‌آورد و باز به بغل‌دستی‌اش نگاه می‌کند، او خونسرد است و با سر معلم را تایید می‌کند. بغض می‌کند؛ حرف‌های معلم را نمی‌فهمد، انگار از کره دیگری آمده با همان بغض میگوید: «اجازه خانم! ما نمی‌فهمیم.»
خانم کریم‌نژاد ، 15 سال است که در پایه اول ابتدایی تدریس می‌کند، با اشاره به نوآموزان کلاس اولی که در بسیاری موارد، مطالب درسی را دیرتر یاد می‌گیرند، در حالی که ضریب هوش بالایی دارند، بر نقش آموزش پیش از کلاس اول تاکید می‌کند.
بنا بر اعتقاد کریم‌نژاد و بسیاری از معلمان کلاس اول، با ورود فناوری‌های جدید مثل رایانه، اینترنت، تلفن همراه، دستگاه‌های پخش سی‌دی و دی‌وی‌دی و سینمای خانگی و خلاصه بازی‌های رایانه‌ای به درون خانه‌ها، کودکان امروز بیش از گذشته با دنیای پیرامون ارتباط برقرار می‌کنند و میزان آگاهی آنها افزایش یافته است. کودکان زیر 7سال حتی این روزها مسائلی را می‌آموزند که ضرورتی برایشان ندارد، در حالی که با اتکا بر نظام آموزش سنتی کشور، همچنان ناچارند تا 7 سالگی برای آموزش در انتظار باشند، چراکه در ایران آموزش پیش‌دبستانی جدی گرفته نمی‌شود.
جای خالی عدالت آموزشی
هرچند تا پیش از سال 87، دوره پیش‌دبستانی چه در مدارس دولتی و چه در غیرانتفاعی جدی گرفته نمی‌شد، اما با اجرای نصفه نیمه این دوره آموزشی در برخی مدارس دولتی هنوز جای امیدواری بود تا جمعی از نوآموزان از امکانات رایگان یا ارزان این دوره بهره‌‌مند شوند، اما با واگذاری دوره‌های آمادگی و پیش‌دبستانی به مدارس غیردولتی و ممنوعیت ارائه این دوره‌ها در مدارس دولتی، آب پاکی به دست والدینی ریخته شد که توان پرداخت شهریه چند صد هزار تومانی این دوره‌ها را برای فرزندانشان ندارند.
این در حالی است که ایران با امضای سندی در یونسکو تعهد دارد تا سال 2015 میلادی، 75 درصد کودکان زیر 6 سال خود را زیر پوشش آموزش پیش‌دبستانی قرار دهد. همچنین براساس قانون چهارم توسعه، بر تهیه و اجرای برنامه‌های لازم برای گسترش آموزش پیش‌دبستانی و آمادگی بویژه در مناطق دوزمانه تاکید شده است.
از سال گذشته، مسوولان آموزش و پرورش به این نتیجه رسیده‌اند که چون دوره پیش‌دبستانی اجباری نیست، بنابراین والدین خود هزینه تحصیل کودکانشان را در این دوره پرداخت کنند، به گفته معاون آموزش و پرورش عمومی وقت، کاهش سن ورود دانش‌آموزان به مدارس و رسمی شدن دوره پیش‌دبستانی بار مالی سنگینی را به وزارت آموزش و پرورش تحمیل می‌کند.
اما پولی شدن دوره‌های پیش‌دبستانی شاید باری را از دوش آموزش و پرورش برداشته اما رفع تکلیف نظام آموزش رسمی از آموزش پیش‌دبستانی‌ها، به طور عملی عده‌ای را از دریافت این گونه آموزش‌ها محروم کرده است. براساس این گزارش سال 86 قرار بود در مناطق محروم روستایی و عشایری، آموزش و پرورش تا 25 درصد از نیروی انسانی و منابع مالی دوره‌هایی مانند پیش‌دبستانی را تامین کند، در حالی که مشکلات آموزش ابتدایی و راهنمایی و دبیرستان در این مناطق، جایی را برای آموزش پیش‌دبستانی باقی نگذاشته است.
براساس گزارش‌های موجود، هر چند مسوولان آموزش و پرورش بارها اعلام کرده‌اند که شهریه دوره‌های پیش‌دبستانی از 120 تا 250 هزار تومان است. اما در بسیاری از مدارس غیرانتفاعی رقم‌های نجومی از والدین دریافت می‌شود.
«من 2 دختر دوقلو دارم، خودم خانه‌دارم و همسرم کارمند دولت است. توان مالی نداریم که هر دو را در دوره پیش‌دبستانی ثبت‌نام کنیم. هر چه هم تلاش کردیم، پیش‌دبستانی دولتی وجود نداشت، مهدکودک‌‌‌ها و دوره‌های آمادگی آنان هم از نظر شهریه دست‌کمی از مدارس غیرانتفاعی ندارد، پس ناچاریم آنها را در خانه نگه داریم تا کلاس اول که در مدرسه دولتی ثبت‌نام شوند.»
این را مادر دوقلوها میگوید، اما فقط والدین دوقلوها این مشکل را ندارند.
«شهریه دوره آمادگی ظاهرا 250 هزار تومان است، اما وقتی برای ثبت‌نام مراجعه می‌کنید، انواع کلاس‌های زبان و موسیقی و ورزش و نقاشی و... را پیش‌رویتان می‌گذارند که مجبورید تعدادی از آنان را برای شان مدرسه انتخاب کنید که شهریه شما به 500 هزار تومان می‌رسد، من توان مالی برای پرداخت این شهریه را دارم، اما از مسوولان بپرسید آیا 2 دانش‌آموزی که یکی به خاطر شغل پدرش نمی‌تواند این آموزش‌ها را ببیند؛ در کلاس اول ابتدایی یکسان هستند آیا این با عدالت آموزشی سازگار است؟»
مهدی جلالی، مدیر مشارکت‌های مردمی آموزش و پرورش اما در موضع خود پافشاری می‌کند و باز هم میگوید: ارائه دوره پیش‌دبستانی از جمله تعهدات آموزش و پرورش محسوب نمی‌شود، اما اگر مدارس فضای کافی داشته باشند، می‌توانند یک یا دو کلاس پیش‌دبستانی تشکیل دهند. وی همچنین حداقل شهریه پیش‌دبستانی شهر تهران را 120 هزار تومان و حداکثر آن را 250 هزار تومان اعلام کرده است، در حالی که در برخی مناطق شهر تهران دوره‌های فوق‌برنامه مدارس غیردولتی بر این رقم افزوده است و به نظر می‌رسد سقف این شهریه‌ها باید اضافه شود، یا به قول یکی از والدین که می‌پرسد: «سقف برنامه‌های جنبی دوره پیش‌دبستانی کجاست؟»
خانم کریم‌نژاد که در ابتدای گزارش با او صحبت کردیم میگوید: «بنا بر تجربه من، بچه‌هایی که در دوره پیش‌دبستانی درس می‌خوانند، آمادگی ذهنی و اعتماد به نفس بیشتری دارند. اینها نشستن سر کلاس را یاد گرفته‌اند و اصول و مفاهیم اولیه را می‌دانند، تصور کنید چقدر سخت است این دانش‌آموز در پایه اول باید در کنار دانش‌آموزی بنشیند که رنگ کلاس و کتاب را ندیده است.»
ضرورت آموزش پیش‌دبستانی
در بسیاری از کشورهای پیشرفته، آموزش پیش‌دبستانی اختیاری و رایگان است که معمولا رده‌های سنی 2 تا 6 سال را در بر می‌گیرد. ساعات آموزش در این دوره حدود 26 ساعت در هفته یعنی از حدود 30/8 تا 30/11 اجرا می‌شود. در این دوره نظام آموزش می‌کوشد تا با پیاده کردن برنامه‌های خاص به رشد عاطفی کودکان بخصوص در خانواده‌های طبقات پایین جامعه کمک کند، پیشگیری از افت تحصیلی در مقطع ابتدایی، رشد هوشی و ذهنی و توان حسی و حرکتی کودکان، رشد ارتباطات غیرکلامی و مهارت‌های زبانی، آگاهی نسبت به زمان و مکان، بازی و کار در جمع از جمله اهداف دوره پیش‌دبستانی در کشورهای توسعه‌یافته است.
در ایران پژوهشگران معتقدند که بیش از 70درصد رشد کیفی مغز و هوش کوکان در سنین زیر 6 سال شکل می‌گیرد. بنابراین کودکانی که آموزش پیش‌دبستانی را می‌گذرانند، در بدو ورود به آموزش رسمی آرام‌ترند و اضطراب کمتری دارند، منظم‌ترند و شیوه ارتباط با همکلاسی، دوست‌یابی و نظم در کلاس درس را می‌دانند.
حذف پیش‌دبستانی، حذف یک نیاز
بر اساس آمارهای رسمی که ایسنا اعلام کرده است؛ 5/43 درصد دانش‌آموزان ابتدایی از کانال پیش‌دبستانی می‌گذرند، البته این آمار متعلق به دوره پنجساله 79 تا 86 است که هنوز پیش‌دبستانی از مدارس دولتی حذف نشده بود. با وجود این سهم هزینه دوره پیش‌دبستانی از کل هزینه‌های آموزشی کشور فقط 9 دهم درصد است که نشان می‌دهد این دوره با وجود مزایای زیاد هنوز مورد توجه مسوولان آموزشی قرار نگرفته است.
این بی‌توجهی تا آنجاست که برخی دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت از نبود برنامه و نظم آموزشی در دوره‌های پیش‌دبستانی به خصوص آن دوره‌هایی که در مهدهای کودک برگزار می‌شود، سخن می‌گویند. در حال‌حاضر معلمان این دوره البته در برخی مدارس کم‌تجربه‌اند، از برنامه و آموزش خاصی برای دوره پیش‌دبستانی برخوردار نیستند و دوره پیش‌دبستانی مظلوم‌ترین دوره آموزش در مدرسه تلقی می‌شود که کودکان تنها برای گذران وقت در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند.
به هر حال دوره پیش‌دبستانی این روزها در نظام آموزش کشور مانند وصله ناجوری است که از یک‌سو پیامدهای مثبت آن نادیده گرفته می‌شود و از سوی دیگر ارتباط ارگانیک کمی با دوره ابتدایی دارد و نیز متولی دقیق آن مشخص نیست، چرا که بهزیستی و آموزش و پرورش هر یک دوره‌های پیش‌دبستانی خاص خود را در مهدهای کودک و مدارس غیردولتی برگزار می‌کنند. از همه مهم‌تر بحث عدالت آموزشی است که وزرای آموزش و پرورش داعیه‌دار تحقق آن هستند، ولی گویا دوره پیش‌دبستانی آنچنان بی‌اهمیت است که تبعیض بین دانش‌آموزان در این دوره به چشم نمی‌آید.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
اسرائیل در ورطه تصمیمات اشتباه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
کوه موش زایید!
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
اسرائیل به سرزمین سوخته بدل می‌شود؟
گفت و گو
یک نماینده مجلس:
پیامعملیات وعده صادق، قدرت و استقلال ایران بود
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جامجم»:
خطوط قرمز خود را در مذاکرات تغییر نمیدهیم
گفت‌وگوی «جامجم» با میثم عبدی، کارگردان نمایش رومئو و ژولیت و چند کاراکتر دیگر
فرزند زمانه خود باش
یک کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با جام جم آنلاین: