جای خالی مناجات‌‌نامه‌ها در ادبیات امروز

در این روزها که یاد خدا و بندگی از آن ذات بیکران، جلوه‌ای درخشان‌تر در زندگی همه ما یافته است؛ علاوه بر قرآن، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و دیگر ادعیه روایت شده از امامان معصوم (ع)‌، ادبیات عرفانی و دینی نیز با همه جلوه‌هایش مورد رجوع مردم است.

در تاریخ ادبیات فارسی، سنت دیرینه‌ای بین هنرمندان فارسی زبان (بخصوص پس از رایج شدن ادبیات عرفانی و معنویت‌گرا در ادبیات این سرزمین)‌ وجود داشته که براساس آن هر هنرمندی کتاب خود را با مناجات به درگاه حضرت حق آغاز می‌کرده یا در میان آثارش کتابی را به مناجات با خدا و بیان نجواها و ستایش‌هایش از خالق خود اختصاص می‌داده است.

در تاریخ ادبیات این سرزمین شاهد ده‌ها اثر مستقل نثر و نظم به قلم بزرگان شعر و ادب که گرایش‌های عرفانی و معنوی داشته‌اند، بوده‌ایم که محتوا و مضمونی در ستایش و راز و نیاز با خداوند داشته‌اند و مجموعه‌های گرانقدری که به نام مناجات‌نامه‌ها به نثر و نظم باقی‌مانده است نمونه‌هایی همیشه ماندگار از همین دلدادگی‌های عاشقانه است.

در سال‌های اخیر به دلایلی که ذکر آنها جای دیگر و مجال مفصل‌تری می‌طلبد، این وجه از ادبیات در حجاب کم‌توجهی‌ها و غفلت‌های روزانه و روزمره گم شده است و متاسفانه ادبیاتی که روی نیاز و دست تضرع به درگاه ذات احدیت داشته باشد در مجموعه ادبیات معاصر ما لاغر و کمرنگ شده است.

ممکن است گروهی بدرستی البته بگویند در ادبیات امروز، مضمون‌‌ها درونی شده‌اند و اگر چه به صورت مستقل مناجات‌نامه سرایی از رواج افتاده است؛ شاعران و نویسندگان همچنان این مضمون‌های عارفانه را در شعرها و نوشته‌هایشان دارند و از این فضا و احوال دور نیفتاده‌اند. بلکه شکل و شیوه نزدیک شدن به این فضاها در آثارشان تغییر کرده است. با پذیرفتن این حرف، تذکر این نکته نیز لازم است که ادبیات، آینه حرف‌ها و دغدغه‌ها و درد دل‌های مردم است و البته مردم خداجوی این سرزمین می‌خواهند نجواها و مناجات‌های خود را از زبان نویسندگان و شاعران خود بخوانند و با واژگان اهل هنر راز و نیازهای خود را با خدای خالق باز گویند.

تلاش در رفع این کاستی‌ها، وظیفه ارجمندی است که بر دوش شاعران و هنرمندان این سرزمین که خاستگاه بزرگان ادبیات عرفانی و مذهبی است مانده است. این نوشتار را با بخشی از مناجات‌نامه گرانقدر جناب خواجه عبدالله انصاری به پایان می‌رسانیم، بدان امید که خواننده مناجات‌نامه‌هایی به زبان نثر و نگاه امروزین نیز باشیم.

الهی! عنایت تو کوه است و فضل تو دریاست، کوه کی فرسود و دریا کی کاست؟ عنایت تو کی جست و فضل تو کی واخواست؟ پس شادی یکی است که دوست یکتاست.

آرش شفاعی