تنها معبد به جا مانده از یونانیان در ایران کاوش می‌شود

در حقیقت به استناد شواهد، امامزاده دوخواهران نهاوند که اهالی منطقه آن را به عنوان زیارتگاه مسلمانان تقدیس می‌کردند، همان معبد ملکه لائودیسه است.

این معبد را آنتیوخوس، پادشاه سلوکی برای همسر خود ملکه لائودیسه بنا کرد. در حفاری‌هایی که‌ سال‌ 1322 صورت‌ گرفت،‌ کتیبه‌ای‌ به‌ ابعاد 63 * 58 در 33 سطر به‌ خط‌ یونانی‌ پیدا شد‌ که‌ مربوط‌ به‌ آنتیوخوس‌ سوم‌ بود. این کتیبه از 2 قسمت متمایز تشکیل شده: قسمت اول نامه‌ای است از مندموس که فرمان شاه را به اهالی نهاوند ابلاغ کرده و از آنان درخواست می‌کند که فرمان وی را روی سنگی نقش و در معبد اصلی شهر نصب کنند. قسمت دوم کتیبه، عین نامه آنتیوخوس سوم به مندموس(حاکم وقت نهاوند) است که به خاطر ملکه لائودیسه نگاشته شده تا وی به مقام کاهنه بزرگ ارتقا یابد و از حقوق مسلم و مزایای مخصوص حوزه حکومتی مندموس برخوردار شود.

ترجمه قسمت دوم (عین نامه آنتیوخوس سوم): شاه آنتیوخوس به مندموس سلام می‌رساند و دستور می‌دهد که به شوونات خواهر ما ملکه لائودیسه بیفزایید و از او قدردانی کنید چرا که موضوع از نظر ما مهم تلقی می‌شود نه تنها او در زندگانی، از خویش مهر و محبت و عصمت نشان داد بلکه هنوز نسبت به خدایان، احترام بی‌پایان قائل است. بنابراین بجاست او از جانب ما به این افتخار نائل شود و همان طوری که انتخاب کاهنان از طرف ما انجام می‌شود. کاهنه‌هایی نیز از طرف ملکه ادویسه تعیین شود. بعد از آن‌که نام ملکه لائودیسه در تمام قلمرو تو به عنوان کاهنه بزرگ مشهور شود و همه کارها طبق گفتار ما انجام گیرد مفاد فرمان را روی سنگی ثبت کنید تا وقف این مکان مقدس باشد؛ این عمل پسندیده‌ای نسبت به خواهر ماست و نتایج آن در حال و آینده آشکار خواهد شد.

در این محل 4 مجسمه کوچک مفرغی نیز پیدا شده که یکی از این مجسمه‌ها الهه‌ای را نشان می‌دهد که سرش هلال خورشید است و گل زنبقی در میان آن قرار گرفته و در دست‌هایش شاخه‌ای پر از میوه است. احتمال دارد این مجسمه ملکه لائودیسه (الهه فراوانی یونان)‌ باشد.

علاوه بر کتیبه مذکور کتیبه کوچک دیگری هم در این محل پیدا شده که هم‌اکنون‌ در موزه‌ ایران‌ باستان‌ نگهداری‌ می‌شود.

از معبد لائودیسه‌، ستون، سرستون، ته‌ ستون‌ و تکه‌ سنگ‌هایی‌ یافت‌ شده‌ که‌ در پاساژ حاجیان، بازار نهاوند و برخی‌ منازل‌ وجود دارد؟! قلعه‌ یزدگرد در مجاورت‌ معبد لائودیسه‌ قرار دارد و حدود 6 قرن‌ بعد از ساخت معبد با معماری‌ ایرانی‌ و سنتی‌ ساخته‌ شده‌ است. همراه‌ کتیبه‌ معبد لائودیسه‌ پیکرهای‌ کوچکی‌ به‌ نام‌های زئوس، آپلو، آتنا و دمترو یافت‌ شد که‌ هم‌اکنون‌ در موزه‌ ایران‌ باستان‌‌اند.

گفته می‌شود هنگامی که پروفسور گریشمن فرانسوی به منظور کاوش در تپه گیان به نهاوند می‌آید، حین کاوش چند روزی ناپدید می‌شود. گریشمن سپس به محل کاوش‌های تپه باستانی گیان بازمی‌گردد و مشخص می‌شود که در مدت غیبت چند روزه‌اش، مشغول حفاری و کاوش در دره دوخواهران نهاوند ( معبد لائودیسه) بوده و پیکره برنزی 4 الهه یونانی را کشف کرده است.

بر اثر حفاری‌های‌ متعددی‌ که‌ برای‌ یافتن‌ آثار معبد سلوکیان‌ در نهاوند انجام‌ شده‌ ستون‌ها، سرستون‌ها و سنگ‌های‌ تراش‌‌خورده‌ زیادی‌ یافت‌ شده‌ است. همچنین‌ سنگ‌هایی‌ عمدتا در حمام‌های‌ شهر، منازل‌ قدیمی، بازار نهاوند یافت‌ شده‌ که‌ برخی‌ معتقدند از بقایای‌ ستون‌های‌ معبد هستند.

نهاوند برخلاف‌ امروزش‌ که‌ وضع‌ چندان‌ مطلوبی‌ ندارد گذشته‌ بسیار درخشانی‌ داشته است که‌ کشف‌ آثار باستانی‌ زیادی‌ از دوران مشهور به عصر حجر، از تپه‌ گیان، قلعه‌ نهاوندی، معبد لائودیسه‌ و تپه‌ باباقاسم‌ و... گواه‌ این‌ مدعاست.

سال84 یک‌ گروه‌ باستان‌شناس‌ به‌ سرپرستی‌ دکتر رهبر استاد دانشگاه‌ تهران‌ به منظور‌ انجام‌ گمانه‌زنی‌ و تعیین حریم وارد نهاوند شدند.

با شروع مجدد کاوش‌های باستان‌شناسی در این معبد پیش‌بینی می‌شود اطلاعات تازه‌ای از سرگذشت پر رمز و رازترین معبد سلوکیان و تنها معبد یونانیان در ایران به دست آید.