آشنایی با مرکز نجوم آستان حضرت عبدالعظیم (ع)

نجوم یکی از قدیمی ترین علوم پایه است که در مسیر تحول خود به کشف بسیاری از قوانین حاکم بر اجرام آسمانی نائل آمده است،اما کار تحقیق دراین باره هرگز پایان پذیر نیست زیرا با پیشرفت تکنولوژی، در هر زمان به اسرار تازه ای از نجوم و جهان آفرینش دست می یابیم.

کد خبر: ۲۵۶۲۰۳

نامگذاری سال 2009 میلادی به نام سال نجوم و بزرگداشت شیخ بهایی بهانه ای است تا دوستداران این علم کهن با مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) آشنا شوند.

مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) از دو رصدخانه عهد جدید و قدیم، کتابخانه تخصصی، لابراتوار عکاسی، تماشاگه تقویم، واحد سمعی و بصری، نمایشگاه عکس های نجومی، ایستگاه هواشناسی و رصدخانه رادیویی (خورشیدی) تشکیل شده است.

این مرکز سال هاست مورد توجه بزرگان نجوم کشور بوده و در زمان های مختلف خسوف و کسوف و رویت هلال ماه و ... با استفاده از تجهیزات و امکانات این مرکز رصد می شود. از جمله بخش های آن می توان به رصدخانه "عبدالرحمن صوفی رازی" اشاره کرد که دارای یک گنبد دوار به قطر 4 متر و دریچه بازشو به عرض یک متر است که یک دستگاه تلسکوپ انکساری مدل سلسترون ED7_ 180 با فاصله کانونی یک هزار میلی متر و قطر عدسی شیئی 180 میلی متر در آن قرار گرفته است.

این تلسکوپ که توانایی بزرگنمایی 30 تا 500 برابر (به کمک عدسی بارلو) را دارد، مجهز به رایانه کوچک ویژه(NGC-Max ) و پدل(دستگاه کنترل حرکت) است که با استفاده از آن ها می توان با دقت و تنها با درج مختصات اجرام آسمانی به آسانی اقدام به رصد کرد. همچنین تلسکوپ مجهز به دستگاه CCD (آشکارسازی رایانه ای) از نوع ST8 است که با اتصال به تلسکوپ و دستگاه رایانه، می تـوان تصـاویر الکترونیکی از اجرام آسمانی را ثبت و با بهره گیری از نرم افزارهای موجود به تحلیل و مطالعه بر روی آنها پرداخت.

رصدخانه عهد "ابومحمود خجند رازی" در مجموعه مرکز نجوم آستان مقدس از دیگر رصد خانه هاست که دارای اتاقی به صورت 6 ضلعی و گنبدی به قطر حدود 6 متر بوده که وسایل رصدی قدیمی در آن نهاده شده است.

از وسایل قدیمی این رصد خانه می توان "ربع جداری" را نام برد که از زمان های قدیم با این دستگاه می توانستند ارتفاع خورشید، ‌ظهر شرعی و فصل های مختلف را مشخص کنند.

"ذات الشعبتین" نیز دستگاهی برای اندازه گیری ارتفاع اجرام آسمانی (ماه، ستارگان و سیارات) از افق بود که هم اکنون در این مرکز موجود است و همچنین کره فلکی و اسطرلاب از ابزار رصدی این مجموعه زیبا می باشد.

با تـوجه بـه امکان عکسبرداری با تلسکوپ از اجرام آسمانی یک لابراتوار اختصاصی برای ظهور و چاپ عکـس های رنگی، سیاه و سفید با تمام تجهیزات مورد نیاز، درجوار رصد خانه تاسیس شده که بویژه برای برپایی نمایشگاه های عکس، مورد استفاده قرار می گیرد. تاکنون ‌نمایشگاه هایی ‌از عکس های خسوف و کسوف، سیارات منظومه شمسی، سحابی ها و … در این مرکز در معرض دید علاقه مندان قرار گرفته است.

وجود بزرگترین کتابخانه تخصصی نجوم ایران با بیش از یک هزار و 500 جلد کتاب و مجلات تخصصی نجوم این مرکز را بی نظیر کرده است.

تماشاگه تقویم این مرکز اولین تماشاگه تقویم در ایران است که به همت استاد "محمدرضا صیاد" از اساتید تقویم کشور در مرکز نجوم بنیان گذاری شد.

در این تماشاگه مراحل شکل گیری تقویم هجری شمسی از دوران گذشته تا عصر حاضر به نمایش گذاشته شده است.

تصاویری از ساختار و تحول ستارگان "قبل از تولد، تولد، مرگ"، سیارات و خورشید که توسط تلسکوپ این مجموعه عکسبرداری شده به صورت یک نمایشگاه دائمی در معرض دید علاقه مندان قرار می گیرد.

این نمایشگاه به نام منجم فرزانه قرن چهارم هجری "کوشیار گیلی" مزین شده است.

با توجه به اینکه تکنولوژی کنونی ستاره شناسی درجهت بازه های غیرنورانی ستارگان جهت گرفته و پهنه های رادیویی ستارگان را محور توسعه علمی قرار داده است، لذا مرکز نجوم با بهره گیری از آنتن به مساحت 27 مترمربع اقدام به رصد رادیویی خورشید و سیارگان و ثبت اطلاعات آن در رایانه با نرم افزارهای مخصوص کرده است.

این مرکز به نام کاوشگر بزرگ کاشف اشعه ایکس از هاله کهکشان راه شیری، دکتر "جلال الدین صمیمی" مزین شده است.

مرکز آسمان نما و خانه علم این مرکز، متشکل از افلاک نما، خانه علم، افلاک نمای مسطح ، نمایشگر انفجار بزرگ، بازارچه نجومی و مجموعه ای به عنوان نمایشگاه اختراعات دانش پژوهان کلاسهای علمی ـ تخصصی مرکز نجوم آماده بازدید دانش آموزان وعلاقه مندان است. خانه علم محیطی را فراهم آورده است تا علاقه مندان نجوم ازطریق مشاهده، لمس، آزمایش ، گوش دادن و مطالعه و استفاده از رایانه در معرض پدیده های مختلف علمی در زمینه های مختلف علوم پایه (ریاضی، شیمی، زیست و زمین شناسی) و تکنولوژی قرار گیرند.

تابلوی تصاویر پنهان، رادیوی دستی، گویهای نیوتونی، تابلوی تصاویر متحرک، تابلوی امواج مافوق صوت، تابلوی انفجار بزرگ، مجموعه ای از تجهیزات و سیستمهای خورشیدی، آزمایشهای فیزیکی و مکانیکی، اختراعات نفرات برتر جشنواره خوارزمی، دستگاه لیساژور ، دستگاه گفت وگوی با تاخیر نمونه ای از تجهیزات به نمایش درآمده در خانه علم است. افلاک نمای مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (ع)، مجموعه ای از ابزارهای مختلف است که موقعیتهای گوناگون زمین، ماه، خورشید و اجرام آسمانی دیگر را جهت آشنایی مقدماتی با اخترشناسی نمایش می دهد. افلاک نمای این مرکز از نوع E – 5 است که قابلیت هایی از جمله نمایش 1024 ستاره در نیمکره شمالی و جنوبی، نمایش عرض جغرافیایی از استوا تا قطب شمال، نمایش 88 صورت فلکی در نیمکره شمالی و جنوبی، نمایش سیارات منظومه شمسی، نمایش ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی، دارای مختصات تصویری خط استوا ، دایره البروج و نصف النهار، نمایش تصاویر صورتهای فلکی، وضعیت طلوع و غروب خورشید و نمایش کهکشان راه شیری می باشد. بازارچه نجومی از دیگر بخش های این مرکز است که در سالن آسمان نما و تالار علم قرار گرفته و به ارائه محصولاتی از قبیل CD و DVD های علمی،‌ نجومی، مستند فضایی، وسایل کمک آموزشی نجومی، کتابهای علمی و نجومی، ‌نقشه های جغرافیایی، لوازم جانبی رایانه و غیره به دانش پژوهان و بازدید کنندگان علاقه مند پرداخته است.

ساختمان مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) که توسط شرکت های متخصص ایرانی طراحی گردیده، با زیربنای 250 مترمربع در سال 1378 به بهره برداری رسید.