سریال‌هایی که دوستشان داریم

آنقدر این نوستالژی قوی، مطبوع و ماناست که تصور تلویزیون بدون عنصر مهمی مثل سریال تقریبا ناممکن است. اگر قرار بود فهرست همه آثار سریال تلویزیون را می‌آوردیم و درباره همه آنها می‌نوشتیم البته به چیزی بسیار بیشتر از صفحات روزنامه احتیاج داشتیم. انتخاب‌های پیش‌رو بیشتر آثاری را شامل می‌شود که یا در زمان پخش موجی ایجاد کردند یا این‌که این موج آنقدر ادامه پیدا کرد که تبدیل به خاطره‌ای شد که آن سریال را در ذهن ما خواستنی می‌کرد. آنچه در پی می‌آید در واقع یک‌جور یادآوری است درباره آثاری که زمانی به آنتن پخش تلویزیون سپرده شده‌اند و مردم مدت‌ها از شخصیت‌ها، حوادث و تکیه کلام‌های آنان می‌گفتند و می‌شنیدند.

روزی روزگاری با شکیبایی

نام: روزی روزگاری؛ کارگردان: امرالله احمدجو؛ بازیگران: خسرو شکیبایی، محمود پاک‌نیت، ژاله علو و ... . سریالی خاطره‌برانگیز، کمی پیشتر پخش مجدد داشت حدود ساعت یک بامداد، سریالی جذاب که تغییر و تحولات و سیر و سلوک شخصیتی را به نمایش می‌گذاشت، با طنز و تلخی، با لهجه‌ها و گویش‌های خاص آن منطقه، با معرفی فرهنگ بومی و استفاده از داستان قدیمی، فولکلور و فضاسازی درست و بجا.

احمدجو قبل‌تر در «شاخه‌های بید» این فضا را تجربه کرده بود و در «روزی روزگاری» توانست آن را کامل کند. آنچه در «تفنگ سرپر» عقیم ماند و تکرار نشد.

سیب سرخ حوا

نام: میوه ممنوعه؛ کارگردان: حسن فتحی؛ بازیگران: علی نصیریان، گوهر خیراندیش، هانیه توسلی و... .

متن بر اساس تلفیقی از 2 قصه «شاه‌لیر» و «شیخ صنعان» نوشته شده. داستان فردی متدین به نام حاج یونس (علی نصیریان)‌ که طی اتفاقاتی درگیر ماجرایی عاشقانه می‌شود. این مجموعه را می‌توان بنابه توصیف کارگردانش حسن فتحی راوی آدم‌های خاکستری دانست. آدم‌هایی که به محک گذاشته می‌شوند و باید آزمونی را پشت سر گذارند. سردرگمی، جستجوی هویت و... از جمله مضامین این سریال است.

باز باران با ترانه

نام: پس از باران؛ کارگردان: سعید سلطانی؛ بازیگران: جهانگیر الماسی، محمود پاک‌نیت، کتایون ریاحی و... .

سریالی با فلاش‌بک و زمان‌های تودرتو. اتفاقاتی که در ذهن شخصیت‌ها به محض یادآوری برای مخاطب به نمایش درمی‌آمد. بازی خوب بازیگران توانست در آن زمان سریال را تا اندازه‌ای قابل قبول جلوه دهد گو این که برقراری پیوندها بین اتفاقاتی که در گذشته رخ می‌داد و وقایعی که در زمان حال می‌گذشت، برای مخاطب کمی دشوار بود.

کلاف سردرگم

نام: سرنخ؛ کارگردان: کیومرث پوراحمد؛ بازیگران: جهانبخش سلطانی، بهزاد خداویسی، رضا کیانیان و محمدرضا فروتن و ... .

مجموعه‌ای پلیسی با درهم آمیختن مضامین جنایی و پلیسی با رهیافت‌های ملی. ساخت این سریال در سال 1376 توجه بسیاری از مخاطبان و منتقدان را به خود جلب کرد. هر قسمت به طور مجزا یا در نهایت در دو قسمت کارآگاه و دستیارش به راه‌حلی برای معمای جنایی یا پلیسی با غور و تفحص در حواشی و جزئیات دست می‌یافتند. سریالی که برداشت‌های آزادی از قصه‌های ایزابل آلنده، هرکول پوآرو و... است.

گذر از سنت به مدرنیته

نام: پدرسالار؛ کارگردان: اکبر خواجویی؛ نویسنده: علی‌اکبر محلوجیان؛ بازیگران: محمدعلی کشاورز، حمیده خیرآبادی، جمیله شیخی، سیامک اطلسی، کتایون ریاحی، کمند امیرسلیمانی و ... .

روایتی از دوره گذار، از زندگی سنتی به مدرن. اسدالله‌خان پدر خانواده‌ای پرجمعیت است که با پسرها، عروس‌ها و نوه‌هایش در یک خانه زندگی می‌کنند، اما عروس کوچک او آذر حاضر به زندگی در خانه مشترک نیست و همین سبب به وجود آمدن درگیری‌هایی می‌شود.

این سریال پس از 14 سال، باز هم از شبکه دوم پخش شد و به‌رغم تمام نقاط ضعف و کاستی‌هایش، طرز فکر و باوری را مضمون اصلی قرار داده که هنوز و همواره باعث تنش‌هایی در سطح اجتماع شده و می‌شود.

دهه اول محرم

نام: شب دهم؛ کارگردان: حسن فتحی؛ بازیگران: کتایون ریاحی، رویا تیموریان، محمود پاک‌نیت، حسین یاری، ثریا قاسمی و... .

حیدر خوش‌مرام از لوطی‌های یکی از محلات تهران قدیم، دلباخته یکی از شاهزاده‌های قجری می‌شود. دختر شرط ازدواج را اجرای ده شب تعزیه در زمان ممنوعیتی می‌داند که از سوی رضاخان برای اجرای مراسم مذهبی معمول داشتند. حیدر به اتفاق دوستانش برای اجرای این خواسته دست به کار می‌شود. در سال 79 که سریال ساخته شد، همزمان با ایام محرم مقارن با نوروز 80 روی آنتن رفت. سریال «شب دهم» جزو اولین سریال‌های مناسبتی بود که از زاویه‌ای دیگر به محرم می‌پرداخت.

دل می‌رود ز دستم

نام: صاحبدلان؛ کارگردان: محمدحسین لطیفی؛ بازیگران: حسین محجوب، محمد کاسبی، باران کوثری و... . داستان شهری است و تمام ماجراهایش، تمام فیلمبرداری در تهران و اطرافش است. داستان از جایی شروع می‌شود که صحاف پیر و متدینی خوابی می‌بیند و در پی خواب، با نوه‌اش دنیا راهی سیر و سلوک می‌شود.

سریالی که در میان سریال‌های آن سال که در ماه رمضان پخش می‌شد، محبوبیت فراوانی پیدا کرد. این محبوبیت مدیون بازی بازیگران، مخاطب‌شناسی لطیفی و داستانی بود که جذابیت خاص خود را برای مخاطبان این دوره داشته و دارد.

سریالی جنجالی

نام: نرگس؛ کارگردان: سیروس مقدم؛ بازیگران: حسن پورشیرازی، مهرانه مهین‌ترابی، پوپک گلدره، ستاره اسکندری و... .

سریالی جنجالی که در تابستان 85 از شبکه سوم سیما پخش شد. بررسی معضلات و مشکلات اجتماعی، اختلاف طبقاتی، ازدواج‌های زودهنگام، مرگ پوپک گلدره و... همه باعث شد تا مردم عادی سریال را دنبال کنند اما تمام سریال فقط به سطح می‌پرداخت و از هر نوع نقب زدن به عمق و ریشه مسائل طفره می‌رفت.

یاد آر، ز شمع مرده یاد آر

نام: هزاردستان؛ کارگردان: علی حاتمی؛ بازیگران: عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی، داوود رشیدی، علی نصیریان، محمدعلی کشاورز، حسین گیل، زری خوشکام، شهلا میربختیار، افسر اسدی، جهانگیر الماسی، محمد مطیع، اصغر همت، سروش خلیلی، جهانگیر فروهر، جمشید لایق، منوچهر آذری، فرهنگ مهرپرور و... .

خان مظفر (عزت‌الله انتظامی)‌ خود هزاردستان، آدمی ظاهرالصلاح است که پشت پرده تمام اتفاقات سیاسی اجتماعی روز نقش دارد. مفتش شش انگشتی (داوود رشیدی)‌ عصاره و چکیده آدم‌هایی مثل آیرم و مختاری است. او که خود به دست هزاردستان بازی داده می‌شود، در روز عروسی به دست برادرزاده شعبان به قتل می‌رسد. ابوالفتح صحاف (علی نصیریان)‌ نماد مشروطه‌خواهان وطن‌پرست است که از رنج مردم عذاب می‌کشند. شعبون استخوانی (محمدعلی کشاورز)‌ همان شعبان جعفریان یا شعبان بی‌مخ است؛ تهران بازسازی شده قدیم.

نمره اخلاق صفر

نام: خواب و بیدار؛ کارگردان: مهدی فخیم‌زاده؛ بازیگران: دانیال حکیمی، رویا نونهالی، محمد صادقی، لادن طباطبایی، حبیب دهقان‌نسب و مهدی فخیم‌زاده و ... . زنی خلافکار برای انجام ماموریتی وارد ایران می‌شود. او از بدو ورود پی می‌برد رابطی که پول در اختیار دارد، زیرنظر پلیس است. در نتیجه تصمیم می‌گیرد با ترفندی او را از سر راه بردارد.

این مجموعه داستانی پلیسی حادثه‌ای (که این نوع نامگذاری هم خود جای بحث دارد!) محصول مشترکی از گروه فیلم و سریال شبکه یک و پلیس 110 است.

این سریال جزو آن دسته از مجموعه‌هایی بود که توانست با مخاطب فراوانی ارتباط برقرار کند. بازی‌های رویا نونهالی، دانیال حکیمی و مهدی فخیم‌زاده به نقش‌هایی که ایفا کردند، هویت بخشید.

شخصیت‌پردازی ناتاشا (رویا نونهالی)‌ و اصغر (مهدی فخیم‌زاده)‌ به‌رغم منفی بودن، همراهی مخاطب را در پی داشت. راست است فیلم، سریال و اساسا اثری قدرتمند و تاثیرگذار است که شخصیت‌های منفی آن بخوبی پرداخت شده باشند تا کشمکش صورت گیرد و اوج و فرود داستان برای مخاطب ملموس شود.

تا نقش زمین بود و جهان بود، علی(ع)‌ بود

نام: امام علی؛ کارگردان: داوود میرباقری؛ بازیگران: داریوش ارجمند، محمدرضا شریفی‌نیا، مهدی فتحی، سیروس گرجستانی، سعید نیک‌پور، عنایت بخشی، ویشکا آسایش، انوشیروان ارجمند، جواد خدادادی، عنایت‌الله شفیعی و ...

داوود میرباقری با ساخت سریال امام علی به یکی از محبوب‌ترین کارگردانان تلویزیونی بدل شد. برداشتی و خوانشی آزاد از زندگانی مولای متقیان، نگاهی متفاوت که با بازی‌های درخشان بازیگران و موسیقی جاودان فخرالدینی میلیون‌ها ایرانی و مسلمان را با خود همراه کرد. سریال به لحاظ تاویل و خوانش مذهبی روایت در بین فقها و علما محل مناقشه بوده و هست اما برای توده مردم، به تصویر کشیدن زندگی اسطوره‌ای که از کودکی با نام او دست را بر زانوان نهاده و می‌نهند جذاب و دیدنی بود. این اولین بار بود که سریالی به طور صرف به زندگی یکی از ائمه می‌پرداخت.

به آهستگی

نام: پاورچین؛ کارگردان: مهران مدیری؛ بازیگران: مهران مدیری، جواد رضویان، سیامک انصاری، سحر زکریا، محمدرضا هدایتی، سحر ولدبیگی، شقایق دهقان، سعید پیردوست، وحید مهین‌دوست، ابراهیم آبادی، هایده حائری، کامران فیوضات و مختار سائقی.

فرهاد برره‌ای است و در تهران زندگی می‌کند. شادی، خواهر فرهاد در رشته کتابگزاری! قبول می‌شود و پدرش او را به تهران می‌آورد تا در کنار فرهاد و مهتاب همسرش زندگی کند و....

خلق سرزمینی خیالی به نام برره با تمام رسم و رسوم‌ها، فرهنگ خاص خودش و انسان‌های عجیب و غریبش در کنار طرح مسائل و مشکلات شهرنشینی، کار در ادارات و نهادها، روابط بین زوج‌های جوان، روابط رئیس و مرئوس و... توانست پاورچین را به یکی از محبوب‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی بدل کند.

تقدیر محتوم

نام: سلطان و شبان؛ کارگردان: داریوش فرهنگ و مسعود فروتن (تلویزیونی)‌؛ بازیگران: مهدی هاشمی، گلاب آدینه، محمد مطیع، محمدعلی کشاورز و...

یکی از محبوب‌ترین سریال‌های دهه 60 که تولید آن در سال 1362 توسط گروه فیلم و سریال تلویزیون آغاز و تا سال 1363 به پایان رسید و همان سال از شبکه اول سیما پخش شد. مهدی هاشمی و داریوش فرهنگ به اتفاق فیلمنامه‌ای در قالب افسانه‌ای کهن نوشتند: پادشاهی که خواب می‌بیند، مردی فرزانه او را از مرگ و سرنگونی‌اش مطلع می‌کند و تلاش وزرا، همسر و... برای آن که پادشاه از تقدیر محتوم در امان بماند بی‌نتیجه می‌‌ماند و...

بازی درخشان بازیگران، صدای آقالو و موسیقی بابک بیات؛ روزگار سخت با دلخوشی‌های فراوان و تجربه‌های تکرارنشدنی.

مغول‌ها

نام: سربداران؛ کارگردان: محمدعلی نجفی؛ بازیگران: امین تارخ، ‌سوسن تسلیمی، علی نصیریان، محمدعلی کشاورز، فیروز بهجت‌محمدی‌، جمشید لایق، افسانه بایگان، چنگیز وثوقی و...

سریالی تاریخی که در سال 1363 ساخته شد و براساس قیام سربداران خراسان به رهبری شیخ حسن جوری علیه استیلای مغول شکل گرفت. همزمان با پخش مجموعه در سال 1363 از شبکه اول، تیتراژ متفاوت و موسیقی فخرالدینی، مخاطب را وادار کرد تا بر تاریخی که به تصویر کشیده شده بود تامل کند. سیاستگذاری کلان فرهنگی هنوز در مورد سینما و تلویزیون تصمیم‌گیری نهایی نداشت. طراحی صحنه و لباس، فضاسازی متفاوت، چهره‌پردازی و... برای مخاطب تازه و جدید به نظر می‌رسید. داستان تاریخی و رفتن به قیام سربداران. کاستی‌های مجموعه از یکسو و قالب و نحوه روایت و داستان از سوی دیگر، همان زمان حواشی‌ای را به دنبال داشت.

خاک و داستان لاله‌ها

نام: خاک سرخ؛ کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا؛ بازیگران: پرویز پرستویی، مهتاب کرامتی، حبیب رضایی، لاله اسکندری و بهناز جعفری و... .

دفاع مقدس، جنوب کشور، بمباران، درگیری، روابط از هم گسیخته، رفت و آمد زمانی از حال به گذشته و از گذشته به حال و درنهایت بازی‌های بازیگرانی که در حد و اندازه خودشان نبودند. گویا خود حاتمی‌کیا هم هنوز به رسانه‌ای چون تلویزیون خو نگرفته بود و با این رسانه و مخاطبش آشنا نبود. سریال پخش شد و واکنش‌های منفی به دنبال داشت، چراکه دست‌کم نامی چون ابراهیم حاتمی‌کیا تکیه‌گاه اثر بود.

آرزوهای بزرگ

نام: دوران سرکشی؛ کارگردان: کمال تبریزی؛ بازیگران: رضا کیانیان، مهران رجبی، لادن مستوفی، عاطفه نوری و...دختری فراری به نام روناک با کمک بهزیستی قصد دارد به زندگی عادی بازگردد و در این بین سریال به بررسی مشکلات اجتماعی و رفتاری بلوغ در دختران نوجوان می‌پردازد. در سال 1381 که دوران سرکشی از شبکه تهران پخش می‌شد، نظر بسیاری از منتقدان، روانشناسان مراکز بهزیستی و... را به خود جلب کرد. پرهیز از کلیشه‌ها و نقب‌زدن به لایه‌های درونی افراد و فرار از ابتذال مرسوم این‌گونه آثار توانست دوران سرکشی را به سریالی موفق و در خور توجه بدل کند. بازی بازیگران نیز به انتقال فضا و حس کلی اثر یاری فراوانی رسانده است.

چهره ناپیدای عشق

نام: در پناه تو؛ کارگردان: حمید لبخنده؛ بازیگران: سعید پورصمیمی، ثریا قاسمی، ایرج راد، حبیب دهقان‌نسب، حسن جوهرچی، لعیا زنگنه، رامین پرچمی، پارسا پیروزفر و... دختری دانشجو با دانشجوی همکلاسی‌اش ازدواج می‌کند و به‌رغم تمام دخالت‌ها، سعی بر حفظ زندگی زناشویی‌اش دارد؛ اما در نهایت این ازدواج منجر به طلاق می‌شود. از سویی، دوست مشترک این دو در جریان پرونده حقوقی دختر که به پدرش ارجاع داده شده، از دختر خواستگاری می‌کند و با مخالفت شدید خانواده‌اش روبه‌رو می‌شود. در انتها ازدواج این دو صورت می‌گیرد و...

قیام جنگل

نام: کوچک جنگلی؛ کارگردان: بهروز افخمی؛ بازیگران: علیرضا مجلل، مسعود ولدبیگی، اکبر معززی و حسین پناهی.

پرداختن به زندگی و حواشی زندگی شخصیت‌های ملی و مذهبی و تاریخی همان طور که بارها اشاره شده کاری است صعب. حال اگر در کنار همین شخصیت بخواهیم یکی از بزرگ‌ترین قیام‌های تاریخ ایران را که به نهضت جنگل مشهور است، مورد بررسی قرار دهیم، ضریب این سختی را بالاتر برده‌ایم. این مجموعه هنوز هم از سوی بسیاری از منتقدان به عنوان یکی از بهترین مجموعه‌های تلویزیونی به شمار می‌آید. بسیاری بر این باورند که تمام موفقیت سریال به ناصر تقوایی بازمی‌گردد؛ چراکه فیلمنامه دکوپاژ شده تقوایی آماده به ساخت در دستان افخمی (کارگردان‌ کارهای ناتمام)‌ قرار گرفت.

خون‌نوشته‌ها بر دیوار فین

نام: امیرکبیر؛ کارگردان سعید نیکپور؛ بازیگران: سعید نیکپور، محمد مطیع، فخری خوروش، ایرج راد، ژاله علو و... زندگی امیرکبیر، ناصرالدین شاه قاجار و دسیسه‌های مهدعلیا، خوانشی از روایتی تاریخی، توطئه، خیانت، خدمت و پاداشی که جز مرگ را برای امیرکبیر به ارمغان نمی‌آورد. موسیقی کامبیز روشن‌روان و تعامل خوب بین 2 بازیگر سعید نیکپور و ایرج راد در نقش‌های امیرکبیر و ناصرالدین شاه و صحنه به یاد ماندنی انتهای فیلم و رستگاری و عجز، مفاهیم متناقض و تضادهای درونی و بیرونی شخصیت‌ها.

بازگشت علوی

نام: کارآگاه علوی؛ کارگردان: حسن هدایت؛ بازیگران: احمد نجفی، فرهاد خان‌محمدی، سورا زارویک، سوتلارنا پیروی و...

کارآگاه علوی از ماموران نظمیه دوران رضاخان و با آن که در استخدام نظام است، اما اعتقادی به رژیم رضاخانی ندارد. او در هر ماجرایی نسبت به احقاق حقوق مظلومان وقت تلاش می‌کند.

در همان زمان که سری اول کارآگاه علوی پخش می‌شد، بسیاری آن را به لحاظ مضمومی ارزشمند می‌دانستند و رویکرد علوی و دستیارش را در مواجهه با موارد پیش آمده با نمونه‌های خارجی مقایسه کرده و در مجموع از کار رضایت داشتند. حال پس از 13 سال، هدایت بار دیگر با احمد نجفی که در سری اول نقش‌آفرینی قابل قبولی داشت، آمده تا بار دیگر طعم شیرین موفقیت را تجربه کند. سریال کارآگاه علوی (2)‌ وقایعی را بین سال‌های 1320 تا 1330 روایت می‌کند.