راههایی برای پیشگیری از نابینایی‌

طرح بینایی2020، یک طرح جهانی برای حذف نابینایی‌های اجتناب پذیر است. این برنامه با مشارکت سازمان بهداشت جهانی و آژانس بین‌المللی پیشگیری از نابینایی اجرا می‌شود.

هدف از برنامه بینایی 2020، حذف نابینایی‌های قابل اجتناب تا سال 2020 است البته دستیابی به این هدف بستگی به پیشرفت نظام سلامت کشور دارد. ارتقای سلامت کشور تضمین‌کننده دستیابی به مطلوب‌ترین میزان ممکن بینایی برای همه افراد است و به تبع آن می‌تواند باعث افزایش کیفیت زندگی باشد.

علل نابینایی در کشورهای در حال توسعه و پیشرفته ‌با یکدیگر متفاوت است. 75 درصد نابینایی و اختلالات بینایی در جوامع فقیر یا خیلی فقیر رخ می‌دهد و علت بروز 75 درصدی نابینایی و اختلالات بینایی در این مناطق آب مروارید، تنبلی چشم، عیوب انکساری و دید کم، تراخم و علل خاص نابینایی در کودکان است.

آب مروارید

یکی از علل بسیار شایع نابینایی در دنیا، آب مروارید است که به آسانی با هزینه مناسب و با جراحی قابل درمان است. حدود 50 درصد افراد نابینای جهان از بیماری آب مروارید (کاتاراکت ) رنج می‌برند. آب مروارید کدر شدن عدسی چشم است و اقداماتی ساده مانند استفاده از عینک آفتابی و کلاه لبه‌دار برای جلوگیری از رسیدن اشعه ماورای بنفش به چشم می‌تواند بروز آب مروارید را به تاخیر بیندازد.

در این طرح جهانی، جلوگیری از نابینایی ناشی از آب مروارید با آموزش صحیح کارکنان بخش چشم پزشکی و فراهم آوردن تسهیلات قابل دسترس برای همه امکان پذیر است.

بیماری‌های عفونی‌

تراخم نوعی عفونت مزمن چشم است. این بیماری نخست ملتحمه و سپس بخش تحتانی سفیدی چشم را مبتلا می‌کند و پس از آن عفونت به دیگر بافت‌های پلک و قرنیه سرایت می‌کند. عامل ایجاد تراخم باکتری است. تراخم، علت اصلی کوری در کشورهای فقیرنشین است. در برنامه جهانی مبارزه با نابینایی، درمان تراخم به صورت جراحی پلک، آنتی بیوتیک، شستشو و بهداشت صورت و تغییر محیط دیده شده است.

اونکوسرسیازیس، بیماری عفونی دیگری است که دلیل اصلی نابینایی در بسیاری از کشورهای آفریقایی است. این بیماری از طریق گزش پشه سیاه منتقل می‌شود که در رودخانه‌های جاری تخمگذاری می‌کند؛ به همین دلیل نام کوری رودخانه به آن اطلاق می‌شود. همکاری مشترک با برنامه بینایی 2020 بهترین راه حذف این بیماری به عنوان معضل بهداشت ملی است.

نابینایی اطفال‌

حدود 5/1 میلیون کودک در سراسر دنیا بخصوص در آفریقا و آسیا نابینا هستند. تشخیص سریع که عامل کلیدی جهت پیشگیری از معلولیت بعدی کودک است، یکی از اولویت‌های برنامه بینایی 2020 در توسعه مراکز مراقبت چشم اطفال است.

عیوب انکساری‌

حدود 124 میلیون نفر در دنیا از دید کم رنج می‌برند و میلیون‌ها مورد از نابینایی‌های موجود، ناشی از عیوب انکساری اصلاح نشده است. برنامه جهانی بینایی 2020 در برنامه‌ریزی جهت نحوه برخورد با عیوب انکساری و دید کم کمک خواهد کرد و در کمک به کودکان مبتلا به آسیب بینایی برای کسب تحصیل و ارتقای کیفیت زندگی موثر است.

تنبلی چشم‌

تنبلی چشم پس از عیوب انکساری و آب مروارید سومین علت شایع کاهش بینایی است. تنبلی چشم یا آمبلیوپی نوعی اختلال بینایی است که ظاهر چشم ممکن است کاملا سالم به نظر برسد، اما این بیماری طوری است که به آرامی ‌و به تدریج ایجاد می‌شود و اگر درمان نگردد، به نابینایی فرد منجر می‌شود.

در حالی که با تشخیص و درمان بموقع براحتی و به طور کامل برطرف خواهد شد. کارشناسان معتقدند چنانچه اختلالات نابینایی در سنین قبل از 6 سالگی تشخیص داده شود و زمینه درمان آن فراهم آید، کمک بسیار موثری در کنترل و پیشگیری از نابینایی در سنین بزرگسالی خواهد بود.

برنامه کشوری پیشگیری درخصوص تنبلی چشم به صورت آزمایشی سال 76 در چند استان انجام شد و چون میزان بروز این اختلال بیش از یک میلیون نفر در کشور گزارش شد، مسوولان برای اجرای سراسری آن جدی شدند و از سال 1377 این طرح در کل کشور هر سال اجرا می‌شود.

بر همین اساس، سازمان بهزیستی طرح غربالگری تنبلی چشم و سنجش بینایی را در جهت پیشگیری از اختلالات بینایی در مهدهای کودک و پایگاه‌های سنجش برای کودکان زیر 6 سال انجام می‌دهد و تاکنون هزاران کودک مبتلا به تنبلی چشم شناسایی و برای تشخیص دقیق‌تر به متخصصان ارجاع داده شده‌اند.

برنامه پیشگیری از تنبلی چشم در 3 سطح معاینه صورت می‌گیرد. اول معاینه در مهدهای کودک تحت نظارت سازمان بهزیستی، آمادگی‌ها، کودکستان‌ها و نیز آمادگی‌های مستقل فرهنگیان، مدارس روستایی و عشایرنشین و نیز پایگاه‌های سنجش بینایی توسط مربی این مکان‌ها صورت می‌گیرد، اگر در این سطح، کودکی دچار مشکل تشخیص داده شود، مورد معاینه اپتومتریست (بینایی‌سنج) قرار می‌گیرد و بعد از آن، در صورت نیاز و تشخیص اپتومتریست، معاینه توسط چشم پزشک انجام می‌شود.

آب سیاه‌

آب سیاه، دومین عامل اصلی نابینایی در جهان است و میلیون‌ها نفر در سال بر اثر ابتلا به این بیماری مهلک در تاریکی فرو می‌روند. نتایج تحقیقات نشان داد؛ تا سال 2010 بیش از 8 میلیون نفر از مردم آسیا در صورت تحت درمان قرار نگرفتن به علت ابتلا به آب سیاه، بینایی خود را از دست خواهند داد. گلوکوم یا آب سیاه، بیماری‌ای است که می‌تواند سبب آسیب عصب بینایی و در نتیجه کوری شود.

این بیماری در آغاز هیچ علامتی ندارد ولی می‌تواند در طول چند سال سبب کاهش بینایی و در نهایت کوری شود. درمان بموقع می‌تواند مانع پیشرفت بیماری شود. با معاینات دوره‌ای می‌توان تا حد زیادی جلوی بروز این بیماری را گرفت.

دیابت

احتمال بروز کوری در مبتلایان به دیابت، 25 برابر افراد عادی است. درگیری چشم بر اثر دیابت یا به زبان پزشکان، رتینوپاتی دیابتی یکی از 4 علت شایع نابینایی است که گروه سنی 20 تا 60 سال را شامل می‌شود. بیشتر موارد دیابت، عوارض چشمی‌ بدون این‌که دارای علائمی ‌باشد، توسعه و گسترش می‌یابد و تا زمانی که عارضه چشمی‌ به مراحل پیشرفته نرسد، تغییر در قدرت بینایی به وجود نمی‌آید. به همین دلیل ضرورت دارد بیماران دیابتی نوع B به طور منظم برای معاینه به چشم‌پزشک مراجعه کنند.