بهترین‌‌ بودن ‌‌مهمتر‌ از‌‌ اولین‌‌ بودن‌ است‌

 در ایران یکی از انواع کارهای انیمیشن که در سال‌های اخیر مورد توجه مردم قرار گرفته، تیزرهای تلویزیونی است. مجموعه انیمیشن‌های داستانی و آموزشی راهنمایی و رانندگی، بازیافت و یا کارهای مشابه تاثیر بسیاری بر آموزش شهروندان داشته و این تاثیر را می‌توان معجزه انیمیشن دانست.

بهرام عظیمی، کاریکاتوریست، انیماتور و خالق بسیاری از شخصیت‌های انیمیشنی تیزرهای تلویزیونی مثل سیاساکتی و داود خطر است و تا کنون جایزه‌های ملی و بین المللی بسیاری را در رشته‌های نقاشی، تصویرسازی، کاریکاتور و انیمیشن به دست آورده است. عظیمی‌فارغ التحصیل رشته صنایع دستی از دانشگاه هنر تهران است و پیش از ورود به عرصه انیمیشن تخصص اصلی اش کاریکاتور بوده ولی در سال‌های اخیر در ساخت انیمیشن به مهارت ویژه‌ای رسیده و شخصیت‌های انیمیشنی که می‌سازد، بسیار مورد علاقه مردم است.   

چطور شد از کاریکاتور به انیمیشن رو آوردید؟

از یک آگهی که اواخر سال 71  در روزنامه کیهان چاپ شده بود، شروع شد. آن زمان هنوز دانشجو بودم. به وسیله همان آگهی جذب شرکتی شدم که می‌خواستند کار انیمیشن انجام دهند. 200 نفر مراجعه کننده بودیم و پس از تست دادن 20 نفرمان برای این کار انتخاب شدیم. تا آن زمان نه علاقه خاصی به کار انیمیشن داشتم و نه چیزی در این زمینه بلد بودم. در همان شرکت هم آموزش می‌دیدیم و هم کار می‌کردیم.

اولین انیمیشنی که آنجا ساختید چه بود؟

اولین کارم یک کار داخلی برای شرکت بود. یک انیمیشن کوتاه با زمان حدود 15 ثانیه که در آن یک کارگر معدن مشغول سوراخ کردن زمین با مته‌های مخصوص معدن بود.

با توجه به اینکه در کارهای کاریکاتور بیشتر با کاغذ سر و کار داشتید، ارتباط برقرار کردن با کامپیوتر برایتان سخت نبود؟ هیچ آشنایی با نرم‌افزارها داشتید؟

پیش از ورود به دنیای انیمیشن آشنایی‌ام با کامپیوتر صفر بود. از کار کردن با کامپیوتر وحشت داشتم. به ویژه که در زبان انگلیسی هم چندان قوی نبودم و احساس می‌کردم کامپیوتر ارتباط مستقیم با زبان دارد. خیلی‌ها می‌گفتند کشیدن کاریکاتور در کامپیوتر راحت‌تر است ولی من مخالف بودم و هیچوقت هم دنبالش نرفتم. در واقع آموزش کامپیوتر و کار انیمیشن را با هم شروع کردم.

فکر نمی‌کنید اگر کامپیوتر نبود انیمیشن با شیوه‌های سنتی در این حد پیشرفت نمی‌کرد؟

به نظر من انیمیشن در هر صورت پیشرفت می‌کرد. شاید اگر کامپیوتر نبود، روش‌ها و ابزارهای دیگری برای پیشرفت انیمیشن به‌وجود می‌آمد. چون همان انیمیشن سنتی هم پیش از کامپیوتر در حال پیشرفت بود. در حقیقت کامپیوتر سرعت را افزایش داد و باعث شد ساخت انیمیشن سریعتر انجام شود. کامپیوتر به انیمیشن سازان سرعت و جرات داد. الان با کمک کامپیوتر می‌شود هر چیزی را چنان واقعگرایانه ساخت که به ذهن نرسد، انیمیشن است.

کار با کامپیوتر ساده تر از روش‌های سنتی ساخت انیمیشن است؟

اگر کسی بخواهد با روش‌های سنتی انیمیشن بسازد، باید طراحی را خوب بلد باشد ولی با ورود کامپیوتر به این عرصه کسانی که علاقه‌مند به انیمیشن بودند و طراحی خوبی نداشتند، توانستند به این کار رو بیاورند.

اولین نرم‌افزاری که برای ساخت انیمیشن با آن کار کردید چه بود؟

Animator  pro بود که یک نرم‌افزار دو بعدی 256رنگ است. تا 8 یا 9 سال با آن کار می‌کردیم. کارهایی با آن نرم‌افزار انجام دادیم که هیچ کس باور نمی‌کرد. چون مدت‌ها بود که Animator pro  دیگر قدیمی‌شده بود و چندان از آن استفاده نمی‌شد.

انیمیشن سه بعدی را چه زمانی آغاز کردید؟

سال 73 یا 74 بود. یک انیمیشن 15 دقیقه ای ساختیم به نام "آخرین دودو". دودو نام پرنده ای است که میلیون‌ها سال پیش نسلش منقرض شده. چند آگهی بازرگانی هم بود که یکی از آنها چند عنوان هم به دست آورد.

کار انیمیشن سه بعدی را با چه نرم‌افزاری شروع کردید؟

نرم‌افزار 3D Studio بود که در ابتدا با 1 Version آن کار می‌کردیم و بعد تا 4 Version  آن آمد. بعد از 3D Studio، 3D‌MAX آمد که مال همان کمپانی سازنده 3D Studio  بود. گاهی این نرم‌افزارها را با هم ترکیب می‌کردیم. ممکن بود 3D Studio  و Animator  pro را با هم کار کنیم. کارهایمان 2 بعدی، 3بعدی بودAnimator  pro . نرم‌افزار خاصی بود. با اینکه قدیمی‌بود ولی قابلیت‌های زیادی داشت. در نرم‌افزارهای بعدی تعداد رنگ خیلی بالاتر بود. به 16میلیون رنگ هم می‌رسید ولی در بعضی موارد کند بودند. کم کم نرم‌افزارهای دیگری مثل Photoshop هم آمدند و به پیشرفت انیمیشن کمک بیشتری کردند.

الان با چه نرم‌افزاری بیشتر کار می‌کنید؟

در گروه ما بیشتر از 3 D MAX استفاده می‌شود.

چرا باMAYA  کار نمی‌کنید؟ کیفیتش بهتر نیست؟

در کل همیشه بینMAYA  کارها و کسانی که 3D MAX  کار می‌کنند بحث بر سر کیفیت و برتری هریک از این 2 نرم‌افزار بر دیگری وجود دارد. به نظر من اگر یک کار مشخص را 2 نفر آدم حرفه ای - یکی باMAYA  و دیگری با- 3D MAX  انجام دهند، در نهایت تصویر MAYA بهتر و پخته تر خواهد بود ولی چون نسل اول 3D MAX ، 3D Studio بود و در ایران هم انیمیشن 3 بعدی با3D Studio  شروع شد، تعداد کسانی که3D MAX  کار می‌کنند بیشتر است. من در کار خودم نمی‌توانم MAYA  کار بیاورم. چون سیستم ما3D MAX  است. خودم هم همیشه با همین نرم‌افزار کار کرده ام و اگر مشکلی در کار پیش آید می‌توانم به نیروها کمک کنم.

کل کار با 3D MAX  انجام می‌شود یا نرم‌افزارهای کمکی هم وجود دارد؟

در کل 3 نرم‌افزار اصلی 3D MAX ، Photoshop و Premier با هم ترکیب می‌شوند. مثلا فرض کنید نمایی را با 3D MAX ساخته ایم. در پایان کار تصمیم می‌گیریم یک خورشید به این نما اضافه شود. اگر بخواهیم خورشید را با3D MAX  بسازیم، لازم است دوباره کار را لود کنیم و نیاز به Render کردن مجدد دارد که کار زمانبری است. در چنین شرایطی خورشید را در Premier به کار اضافه می‌کنیم. یعنی در تدوین انیمیشن هم انجام می‌دهیم. حتی با Photoshop و Premier می‌شود انیمیشن ساخت .

زمان Render چیست؟

در ساخت انیمیشن 3 بعدی مساله مهمی‌به نام زمان Render مطرح است که همین امر باعث شده برای ساخت انیمیشن 3 بعدی به تجهیزات و سیستم‌های بهتری نیاز باشد. فرض کنید می‌خواهیم در هر ثانیه 25 فریم نشان دهیم. زمان Render یعنی زمان لازم برای ایجاد آن تصویر. گاهی ممکن است Render  کردن بعضی از تک فریم‌ها تا 20ساعت هم طول بکشد. فرض کنید کاری بخواهیم انجام دهیم که زمان Render برای هر فریم آن 3ساعت باشد.
هر ثانیه 25 فریم است. یعنی برای Render کردن هر ثانیه از این انیمیشن 75‌ساعت زمان لازم است. اگر این انیمیشن یک تیزر یک دقیقه ای باشد چیزی حدود 4‌هزار و 500‌ساعت Render  کردنش طول می‌کشد. یعنی بیش از 18 روز. حالا تصور کنید برای ساخت یک انیمیشن سینمایی چقدر زمان فقط برای گرفتن خروجی کار نیاز است. در بعضی از انیمیشن‌های خارجی Render کردن برخی از فریم‌ها تا 4 هزار دقیقه هم طول می‌کشد.

چه عواملی در افزایش یا کاهش زمان Render تاثیر دارد؟

تعداد کاراکترها، تعداد اشیا و اجسامی‌که در تصویر وجود دارد مثل اتومبیل‌ها، خانه‌ها و یا حتی سایه‌های اجسام در زمان Render موثر است. هرچه تعداد اینها بیشتر باشد زمان Render هم بیشتر می‌شود. نورپردازی تصویر هم از عوامل تعیین کننده است. هر چه نورپردازی بهتر باشد زمان Render هم بیشتر می‌شود. 

به همین دلیل است که در بعضی کارهای انیمیشن از عکس استفاده می‌شود؟

اگر از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بودجه لازم برای جبران زمان Render وجود نداشته باشد باید از چنین به اصطلاح کلک‌هایی استفاده شود که البته در همه جا مرسوم است. انیمیشن با فیلم خیلی فرق می‌کند. نمی‌شود به سادگی کاراکتر اضافه کرد. هر کاراکتر تازه ای که به تصویر اضافه شود زمان Render را کلی افزایش می‌دهد. ساخت انیمیشنی از یک خیابان که یک اتومبیل در آن در حرکت است در مقایسه با خیابانی که شلوغ و پر از اتومبیل‌های در حال حرکت باشد، خیلی تفاوت دارد. به همین دلیل در بسیاری از فریم‌ها از عکس استفاده می‌شود. یعنی به جای ساخت تعداد زیادی اتومبیل عکس یک خیابان شلوغ  را در آن فریم می‌گذارند.

برای ساخت انیمیشن‌های سینمایی  در ایران فقط کمبود سخت‌افزار و نرم‌افزار داریم یا مشکلات دیگری هم وجود دارد؟

فیلم بلند انیمیشن نمی‌توانیم بسازیم چون بودجه اش وجود ندارد. الان ساخت یک انیمیشن سینمایی خوب یک میلیارد تومان هزینه دارد و یک‌سال و نیم وقت می‌گیرد. به نظر من سخت‌افزار و نرم‌افزار آخرین دلیل است.

انیمیشن "تهران 1500" -که شما قصد ساخت آن را دارید- فیلم بلند است؟

فیلمنامه‌ای داشتیم و قرار بود کاری بسازیم در شهرداری که میسر نشد. موضوعش همانطور که از نام آن پیداست شهر تهران در سال 1500 است. یک کار طنز است با مضمون اجتماعی. کار سرگرم کننده ای است. قرار بود کار سینمایی باشد ولی می‌خواهم پیشنهاد دهم به صورت تله انیمیشن ساخته شود. چون کار سینمایی با این شرایط خیلی دردسر دارد و سرعت کار کند می‌شود.

گفتید این کار، طنز و سرگرم کننده است. یعنی مثل تیزرهای تلویزیونی مضمون آموزشی ندارد؟

نه! هدف ما ساخت یک فیلم آموزشی مثل تیزرهای تلویزیون نیست ولی به نظر من هر کاری که خوب باشد آموزنده هم هست.

اگر "تهران 1500" ساخته شود نخستین فیلم انیمیشن ایرانی خواهد بود؟

نه! اولین نیست. قبلاً هم بوده. من دنبال اولین بودن نیستم ولی دلم می‌خواهد این کار بهترین باشد. مهم این است که کار جذاب باشد و مردم خوششان بیاید. 

کاری که قرار است برای 137 انجام دهید تیزر تلویزیونی است؟

 کار 137 هم یک انیمیشن 3 بعدی است. این کار موزیکال 10 قسمت دارد و همه اش به صورت شعر خواهد بود. این کار همزمان با تیزر تلویزیونی به صورت صوتی از رادیو هم پخش می‌شود.

کارهای سینمایی که کشورهای دیگر تولید می‌کنند با چه نرم‌افزارهایی ساخته می‌شود؟

برای ساخت انیمیشن نرم‌افزارهای زیادی وجود دارد ولی من دقیق نمی‌دانم در حال حاضر چه نرم‌افزارهایی بیشتر رایج است. سال‌هاست که درگیر کارگردانی‌ام ولی تا آنجا که می‌دانم نرم‌افزارهای ما خیلی با کشورهای دیگر فرق ندارد. پشت صحنه بعضی از کارهای بسیار عالی کمپانی‌های بزرگ را که می‌بینیم متوجه می‌شویم از همین نرم‌افزارها استفاده می‌کنند. در بسیاری از موارد توانایی نیروها و کار تیمی‌است که کیفیت را تعیین می‌کند و همانطور که گفتم سرعت Render خیلی مهم است و ما در این زمینه از نظر نرم‌افزاری و سخت‌افزاری عقبیم.

با کامپیوترهای خانگی هم می‌شود انیمیشن ساخت؟

می‌شود ساخت ولی مهم این است که چه انیمیشنی باشد. به هنر و تخصص فرد بستگی دارد. با یک کامپیوتر خانگی قدیمی‌هم می‌توان انیمیشن ساخت ولی خیلی زمان می‌برد.

روش‌های قدیمی ‌و سنتی ساخت انیمیشن دیگر کاملاً منسوخ شده؟

نه! هنوز هم بعضی‌ها از روش‌های سنتی استفاده می‌کنند. در واقع می‌توان گفت تلفیقی از روش‌های سنتی و جدید را به کار می‌برند. تصویر‌ها را به صورت دستی می‌کشند.  بعد اسکن می‌کنند و درPhotoshop  رنگ‌آمیزی می‌شود یا ممکن است تصویر با همان شیوه سنتی روی تلق رنگ‌آمیزی شود و بعد تلق را اسکن کنند. به نظر من اتفاقاً خیلی هم خوب است که این شیوه‌ها باشد. هرقدر هم که انیمیشن پیشرفت کند نباید فراموش کنیم که اول از کجا شروع شده. انیمیشن‌های 3 بعدی جدید نباید باعث از بین رفتن انیمیشن‌های سنتی و یا کارهای 2‌بعدی شود.

بنفشه رحمانی‌