24 گونه گیاهی بومی ایران در خطر انقراض هستند راهی برای نجات گیاهان در معرض خطر

بررسی ها نشان می دهد از حدود 8 هزار گونه گیاهی، حدود یکهزار و 800 گونه بومی ایران هستند که 24 گونه از آنها در خطر انقراض و 2 هزار و 428 گونه در معرض تهدید هستند.هم اکنون جمع آوری این 24 گونه گیاهی در بانک ژن آغاز شده است و البته کارشناسان معتقدند از آنجا که این گیاهان در معرض انقراض هستند نباید نمونه های گیاهی زیادی از آنها جمع آوری شود.
کارشناس هرباریوم سازمان حفاظت محیط زیست می گوید: احیای رویشگاه در مرحله بعدی قرار دارد. از نمونه های گیاهی، 800 گونه تک استانی هستند که این مساله اهمیت لزوم حفاظت بیشتر را می رساند.
وی با اشاره به رویشگاه های منحصر به فردی که دارای خاک های ویژه یا ارتفاع و سنگ بستر خاص هستند، افزود: به عنوان مثال خاک خاصی در غرب استان سمنان وجود دارد که چهار گونه گیاهی در این رویشگاه وجود دارد که تنها در ایران و در استان سمنان و فقط روی خاک های گچی این منطقه زیست می کند که در معرض خطر انقراض هستند. برداشت خاک های گچی، متاسفانه باعث تهدید این گیاهان شده است.
از جمله گیاهان در معرض خطر، گیاه موسیر است که توسط بومیان جمع آوری، در نتیجه قدرت زادآوری این گیاه برای سال های بعد کم می شود که با ادامه این روند این گیاه منقرض خواهد شد. گیاه مهرخوش، گیاه دیگری از تیره نعناع با کاربری دارویی وسیعی است که رویشگاه آن در تمام دنیا در ایران و تنها در استان هرمزگان است. این گیاه جنس تکی هم دارد که به وسیله مردم منطقه برداشت می شود و عوامل تهدیدکننده ای مانند آفت ها و پایه های پراکنش کم تراکم، نسل این گیاه را در معرض تهدید قرار داده است و تنها در 2 یا 3 منطقه از استان هرمزگان گزارش شده است.
دکتر افتخاری محدودیت رویشگاه، عوامل تهدیدکننده طبیعی، نیاز خاص به رویشگاه محدود و کوچک و عامل انسانی برای کاربردهای متفاوت یا کشیدن جاده ها و فعالیت های توسعه ای را عوامل فشار مضاعف بر ادامه حیات گیاهان بویژه گیاهان خاص می داند.سرخ دار در شمال کشور، شمشاد و همیشک از گیاهانی است که به صورت های مختلف در معرض تهدید قرار گرفته است، به طوری که گیاه همیشک در شمال کشور برای خانه و ویلاسازی برداشت شده و از میان رفته است. همچنین این گیاه را برای آذین بندی بار می زنند و به مناطق مختلف می برند. از گیاه سرخ دار نیز بومی ها برای ساختن ایوان و ویلاسازی استفاده می کنند و این گیاه سال ها طول می کشد تا دوباره با تنه ای با قطر 10 سانتیمتر رشد کند. از این رو تکثیر آنها به سختی است، در نتیجه از رویشگاه های شمال کشور با ادامه این روند هر روز کاسته خواهد شد.
دکتر افتخاری می گوید: از 24 گونه در معرض خطر انقراض 10گونه را گون ها تشکیل می دهند. با توجه به این که از 8 هزار گونه کشور، 800 گونه گون وجود دارد که نشان دهنده پراکندگی این گیاه در کل کشور است و به دلیل محدودیت رویشگاهی، در معرض خط انقراض است.

گیاهان کم ارزش تر از جانوران نیستند

متاسفانه در کشور ما مسوولان به بخش جانوری توجه مضاعفی دارند، اما بی شک گیاهان کم ارزش تر از جانوران نیستند.
شاید همین نگرش مدیریتی سبب شده است مردم هم به این که گیاهی از میان می رود یا درختی قطع می شود، چندان توجهی نشان ندهند. ای کاش یک دیدگاه برابر، میان اجزای طبیعت وجود داشت.
کارشناس بخش هرباریوم سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می گوید: ای کاش به صورت مشابه و دید برابر به اجزای طبیعت نگاه می کردیم ، چراکه تمامی دیدگاه های طبیعت و حیات به هم وابسته و پیوسته هستند.
از این رو اگر با این دیدگاه نگاه کنیم که جانوران حیات خود را از گیاهان می گیرند شاید تامل بیشتری برای حفظ تنوع گیاهی داشته باشیم. هم اکنون کشورهای جهان با علم جدید، خود را از نظر ذخایر ژنتیکی و حق مالکیت معنوی قوی تر می کنند.
در کنوانسیون تنوع زیستی حفظ ذخایر ژنتیکی با سهیم کردن مردم شکل می گیرد و مسوولان باید با حفاظت از تنوع زیستی گیاهی برای نسل های فعلی به فکر نسل های آینده باشند.

حمیده سادات هاشمی