جشنواره شعر فجر ویترین شعر ایران

جشنواره شعر فجر گسترده‌ترین و رسمی‌ترین گردهمایی شعرا در سطح کشور است. این جشنواره جدا از جوایزی است که به صورت محفلی، منطقه‌ای و استانی به کتاب‌های شعر داده می‌شود. جشنواره شعر فجر، رویدادی محفلی و گروهی نیست و کاری ملی در سطح کشور انجام می‌دهد به نحوی که همه آثار منتشرشده کشوری را می‌بینند. لذا این جشنواره نسبت به بسیاری از جشنواره‌های محفلی، رویداد معتبرتری است که به یک شخص، گروه یا جریان و جناح خاص تعلق دارند.

کاری که جشنواره شعر فجر انجام می‌دهد، بر مبنای اساس‌نامه‌اش است و آثار منتشرشده در طول یک سال گذشته را بررسی می‌کند. به همین دلیل کتاب‌های برگزیده این جشنواره به نوعی کتاب سال کشور هم محسوب می‌شوند. در بعضی از سال‌ها بیش از ۶۰۰۰ عنوان کتاب شعر در جشنواره داشتیم و این حجم از آثار را در یک بازه زمانی بررسی کردن، طبعا گسترده‌ترین کاری است که در حوزه شعر کشور انجام می‌شود.
قطعا تک تک شعرا از جشنواره شعر فجر انتظاراتی دارند که شخصی نیست. انتظارات ما در حد همان انتظاراتی است که در آیین‌نامه و اساسنامه این جشنواره ذکر شده. ضمن این‌که بر اساس آیین‌نامه و اساس‌نامه، هیچ قاعده‌ای نداریم که بگوید حتما شاعران یا پژوهشگران باید در این جشنواره حضور داشته‌باشند. به نظر من نقطه مطلوب این است که در ادوار مختلف بتوانیم از طیف‌های مختلف افراد، چه شاعران و سرایندگان چه اهالی تحقیق و پژوهش‌های ادبی و دانشگاهی استفاده کنیم. همچنین تعداد کتاب‌های خوب و شاخص به لحاظ کیفی و کمی در ادوار مختلف جشنواره شعر فجر متفاوت است. به همین دلیل ممکن است بعضی از دوستان فکر کنند که مثلا چرا کتاب برگزیده امسال نسبت به کتاب برگزیده چند سال پیش به لحاظ کیفی در سطحی پایین‌تر قرار دارد. این مسأله به داوران جشنواره مرتبط نیست بلکه به کیفیت آثار شرکت‌کننده در هر دوره برمی‌گردد. البته بعضی از داوران شعر فجر هم با مقایسه آثار یک دوره از جشنواره با ادوار پیشین، فکر می‌کنند مثلا در این دوره هیچ کتابی شایستگی برگزیده شدن را ندارد! غافل از این‌که نباید کتاب‌های ادوار مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد. به این خاطر که هدف از برگزاری جشنواره شعر فجر این است که کتاب سال را انتخاب کنیم نه کتاب دوسالانه و ده‌سالانه و کتاب قرن را. بنابراین کتاب‌های هر سال باید نسبت به کتاب‌های همان سال جاری مورد ارزیابی قرار بگیرند. در بعضی از سال‌ها شاهد این هستیم که شاعر مشهوری کتابی چاپ کرده که درباره آن اطلاع‌رسانی گسترده‌ای در فضای حقیقی و مجازی انجام شده اما مخاطب خود کتاب را به دلیل نارسایی در توزیع ندیده‌است. این شاعر مشهور مثلا پیشتر آثار متعددی چاپ کرده و این ذهنیت را برای بعضی از مخاطبان به وجود آورده که حتما باید از او در جشنواره شعر فجر تقدیر به عمل آورده‌شود؛ در حالی که آثار ارزنده پیشین یک شاعر و نویسنده دلیل بر این نمی‌شود که هر سال او اثری شایسته روانه بازار کند. ممکن در سالی اثر یک شاعر ناشناخته بسیار شاخص‌تر از یک شاعر معروف باشد. بنابراین داوران و مخاطبان باید به این نکته توجه کنند که الزاما شهرت یک شاعر، دلیلی بر ارزش بالای تمام آثارش نمی‌شود. کمااین‌که شاعران صاحب‌نام زیادی دیده‌ام که آثار ارزنده‌شان را در دوران جوانی و میانسالی سروده‌اند و توان شاعری‌ آنها همزمان با سن‌شان بالا نرفته. یکی از ویژگی‌های جشنواره‌ها در تمام حوزه‌های هنری این است که به جای نام‌ها، سراغ آثار را برود.