شمارش‌معکوس برای بحران‌اقلیم

همچنین بر پایه گزارشی که تابستان امسال اقلیم‌شناسان موسسه فناوری کالیفرنیا در نشریه تخصصی ساینس ادونسز (Science Advances) منتشر کردند لایه‌های یخی جنوبگان در اثر افزایش دمای زمین بین ۲۰ تا ۴۰درصد سریع‌تر از پیش‌بینی‌های گذشته درحال ذوب‌شدن هستند. همچنین، اوایل آبان برنامه محیط زیست ملل‌متحد (UNEP) گزارشی را منتشر کرد که نشان می‌دهد هیچ راه معتبری برای محدود‌کردن افزایش دمای جهانی به ۱.۵درجه سانتی‌گراد مد‌نظر COP ۲۱ پاریس وجود ندارد و تلاش‌ها برای کاهش دما از زمان برگزاری COP ۲۶ به طرز تأسف‌باری ناکافی بوده است.

کنفرانس COP ۲۷ موضوع «زیان و خسارت» را در نخستین روز فعالیتش در دستورکار رسمی اجلاس قرار‌داد که طی آن مسأله تامین مالی مورد نیاز کشور‌های آسیب‌پذیر از بحران تغییرات اقلیم از سوی کشور‌های ثروتمند بررسی شود. این درحالی‌است که کشور‌های ثروتمند با تردید به این درخواست‌ها نگاه و این سؤال را مطرح می‌کنند که این کمک‌های مالی پرداخت «غرامت» برای رویداد‌های اقلیمی گذشته است یا «حق بیمه» برای موارد اضطراری و بحرانی اخیر؟

برای حل تامین بودجه، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل‌متحد در این اجلاس از طرح جدیدی باعنوان «نخستین زنگ‌خطر برای همه» رونمایی کرد که به مدت پنج سال هزینه‌ای معادل ۵۰سنت‌دلار را برای هر نفر از جمعیت زمین برای مواجهه با رویداد‌های شدید اقلیمی پیش‌بینی می‌کند و قادر است خسارت‌های این رویداد‌ها را تا ۳۰درصد کاهش دهد. این طرح که به سرمایه‌گذاری ۳.۱میلیارد دلاری بین سال‌های۱۴۰۲ تا ۱۴۰۶ نیاز دارد به پیامد‌های اقلیمی، چون توفان، امواج گرما، سیل و خشکسالی اختصاص می‌یابد.

گوترش در این اجلاس گفت: «بشریت باید انتخاب کند: همکاری کند یا نابود شود. بنابراین، یا ما به پیمانی برای همبستگی اقلیمی دست می‌یابیم یا به پیمانی برای خودکشی دسته‌جمعی می‌رسیم. دو اقتصاد بزرگ - آمریکا و چین - برای پیوستن به تلاش برای تبدیل این پیمان به واقعیت، مسئولیت‌های ویژه‌ای به‌عهده دارند.»
گزارش هیات بین‌دولتی تغییر اقلیم (IPCC) نشان می‌دهد که بیش‌از ۴۰درصد از جمعیت جهان (بین۳.۳تا ۳.۶میلیارد نفر) در وضعیت «آسیب‌پذیری شدید در برابر تغییرات اقلیم» زندگی می‌کنند. این گزارش ۱۲۷‌خطر را برمی‌شمرد که سکونتگاه‌ها، زیرساخت‌ها و‌... اقتصاد، ساختار‌های اجتماعی و فرهنگی، امنیت آب‌وغذا، سلامت و رفاه افراد و آوارگی و مهاجرت را شامل می‌شود.

خلف وعده‌های گذشته

یکی از موضوعاتی که کشور‌های شرکت‌کننده در اجلاس بیست‌وهفتم درباره آن بحث کردند بررسی وضعیت پیشرفت تعهدات در COP ۲۶ است که از ۹ تا ۲۱ آبان ۱۴۰۰ در گلاسگو، اسکاتلند برگزار شد. از وعده اختصاص کمک‌های مالی به کشور‌های درحال‌توسعه تا مبارزه با جنگل‌زدایی که بسیاری از آن‌ها از سوی رهبران جهان محقق نشد یا به تعویق افتاد. به‌عنوان نمونه، ۱۲۲‌کشور شرکت‌کننده در اجلاس گلاسگو توافق‌نامه «تعهد جهانی متان» را امضا کردند که براساس آن تا سال ۱۴۰۹ انتشار گاز متان نسبت به سطوح آن در سال۱۳۹۹ باید ۳۰درصد کاهش یابد و این درحالی‌است که وضعیت کنونی متان چندان امیدبخش نیست. اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (Noaa) در سال ۱۴۰۰ سطوح جهانی متان را در جو ۲۰۰۰ بخش در میلیارد اعلام کرد که این رقم ۱۶۲درصد بیشتر از سطح متان در عصر پیش‌صنعتی و ۱۵درصد بیشتر از دوره متوسط بین سال‌های ۱۳۶۳ تا ۱۳۸۵ است و بدتر آن‌که سال گذشته این میزان ۱۷بخش در میلیارد نسبت به سال ۱۳۹۹ رشد داشت. اما فقط وعده‌های اجلاس گلاسگو نیست که تحقق نیافته است. تقریبا بیشتر قول‌هایی که کشور‌های امضاکننده توافق‌نامه‌های اجلاس تغییرات اقلیم در دوره‌های مختلف متعهد شده‌اند تاکنون به اهداف‌شان نرسیده است. برای مثال، از ۱۸۳کشور امضاکننده توافق‌نامه پاریس، ۱۴۳کشور اهدافی را تحت عنوان تعهدات تعیین‌شده ملی (NDC) برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر تعیین کرده‌اند که از این تعداد فقط ۱۲کشور به درصد متعهدشده از انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب کلی انرژی‌های مورد استفاده‌شان رسیده‌اند. همچنین در سال ۱۳۸۸، در Cop ۱۵ در کپنهاگ دانمارک، کشور‌های توسعه‌یافته توافق‌نامه «تعهد‌مالی برای اقلیم» را امضا کردند، اقدامی که آن‌ها را متعهد می‌کرد که تا سال ۱۳۹۹ سالانه ۱۰۰میلیارد دلار به کشور‌های درحال‌توسعه کمک کنند. این وعده یک‌سال بعد در Cop ۱۶ در کانکون مکزیک رسمیت یافت و سال ۱۳۹۴ در COP ۲۱ در پاریس، فرانسه تا سال ۱۴۰۴ تمدید شد. تعهدی که تاکنون به آن عمل نشده است. براساس تازه‌ترین داده‌های سازمان امنیت و همکاری بین‌المللی (OECD)، در سال ۱۳۹۹ کشور‌های متعهد، درمجموع ۸۳.۳ میلیارد دلار به توافق تعهد مالی برای اقلیم اختصاص دادند که حدود ۱۷میلیارد کمتر از هدف ۱۰۰میلیاردی است.

به‌همین‌دلیل است که محمد یونس، برنده جایزه نوبل صلح سال ۱۳۸۵ می‌گوید: «در اجلاس COP ۲۷ حرف زیاد زده می‌شود، اما کار زیادی انجام نمی‌شود. آن‌ها به وعده‌های اجلاس دوره‌های گذشته عمل نکرده‌اند، بنابراین باید راه‌حل‌های مفیدتری پیدا کنیم. ما باید خودمان را قربانی کنیم. من بسیار نگرانم، زیرا زمان بسیار کمی تا غرق‌شدن قایق داریم و باید قایق جدیدی بسازیم تا مطمئن شویم آنچه اکنون درحال وقوع است دیگر تکرار نخواهد شد.»

آفریقا؛ موضوع مهم COP ۲۷

برگزاری بیست‌وهفتمین اجلاس بین‌المللی تغییرات اقلیم در کشور مصر موجب شد که حل بحران اقلیمی در قاره آفریقا از مباحث اصلی این دوره باشد. برای مثال، کمیسیون اروپا در شرم‌الشیخ از برنامه یک‌میلیارد یورویی برای کمک به حل بحران اقلیم در آفریقا خبر داد. همچنین آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) و آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) برنامه مشترکی را برای کمک به بهبود اقلیم در آفریقا ارائه کردند که مهم‌ترین هدف آن تضمین انرژی پاک و مقرون‌به‌صرفه برای دست‌کم ۳۰۰میلیون آفریقایی و افزایش ۲۵درصدی سهم منابع تجدیدپذیر در ترکیب انرژی این قاره تا سال ۱۴۰۶ عنوان شده است. اما همزمان با ارائه این طرح‌ها سازمان غیرانتفاعی فعال محیط زیست و حقوق بشر Urgewal آلمان در گزارشی اعلام کرد که حدود ۲۰۰ شرکت بین‌المللی در خاک آفریقا در حال اکتشاف یا توسعه برای بهره‌برداری از میادین جدید نفت و گاز فسیلی با هدف ساختن سامانه‌های جدید استخراج، احداث خط لوله و نیروگاه هستند و در پس این شرکت‌ها بانک‌ها و سرمایه‌گذاران بزرگ ایستاده‌اند. بر پایه این گزارش، آفریقا در نقطه‌ای حیاتی از بقا قرار دارد و درصورتی‌که بهر‌ه‌برداری از منابع فسیلی آن ادامه یابد ناگزیر به ورطه فاجعه‌ای اقلیمی سقوط خواهد کرد و این درحالی‌است که اگر از قابلیت‌های عظیم این قاره در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر بهره‌برداری شود می‌تواند برای کل سیاره منفعت به ارمغان بیاورد.

روزنامه جام جم