کله‌شق اما آسیب‌پذیر

آیا آنها صرفا لجباز هستند؟ یا چیزی در روان‌شان راه‌شان را سد کرده است؟ چه چیزی مانع شده آنها مسئولیت کارهای‌شان را بپذیرند و خیلی ساده اظهار پشیمانی کنند؟ این شرایط معمولا به یکی از این دو دلیل اتفاق می‌افتد:

۱. به‌قدر کافی برای طرف مقابل یا رابطه اهمیت قائل نیستیم تا دشواری ناشی از اعتراف به اشتباه‌مان را به جان بخریم و به خاطرش عذرخواهی کنیم.
۲. فکر می‌کنیم پوزش‌مان اهمیتی ندارد.
​​​​​​​
بیایید فرض کنیم شما درگیر رساندن کاری در ضرب‌الاجلی مشخص بودید و در همین حین همکاری با سؤالات مکرر اعصاب‌تان را به‌هم ریخته و شما هم با پرخاش جوابش را داده‌اید.اگر فکر کنید که همکارتان از پیش به خاطر اتفاقی قبلی، کینه‌ای از شما به دل دارد، شاید قید عذرخواهی را بزنید، چون حس می‌کنید این عذرخواهی واقعا کمکی به رابطه‌تان با او نمی‌کند.

  یک اتفاق تهدیدآمیز
 اما آدم‌هایی که تحت هر شرایطی نمی‌توانند اشتباه‌شان را بپذیرند، چطور؟ چه چیزی باعث می‌شود که حتی وقتی به‌وضوح مقصرند، نتوانند عذرخواهی کنند؟ برای چنین آدم‌هایی، تصدیق خطا و عذرخواهی، از نظر روانی زیادی تهدیدآمیز است. عذرخواهی در واقع نشانگر آن است که به‌نحوی به طرف مقابل‌شان آسیب زده‌اند و این می‌تواند باعث شرمگین‌شدن‌شان شود.
آدم‌هایی که قادر به عذرخواهی نیستند، گاهی به‌شدت احساس کم‌ارزشی می‌کنند و نمی‌توانند ضربه ناشی از پذیرش این‌که اشتباه کرده‌اند را هضم کنند. پس سازوکار دفاعی‌شان، گاهی به‌طور ناخودآگاه، وارد عمل می‌شود و شاید تقصیر را به گردن عوامل بیرونی بیندازند یا حتی واقعیت‌های بدیهی را زیر سؤال ببرند تا از تهدید این‌که با عذرخواهی خودشان را کوچک کنند، بگریزند.

  احساس توانمندی به جای حس بی‌ارزشی
آدم‌هایی که اهل عذرخواهی نیستند با مقصر دانستن شرایط، انکار حقایق یا حمله به طرف مقابل یا افراد دیگر، بیش از پیش به اشتباه‌شان می‌چسبند و به این ترتیب می‌توانند به جای حس بی‌ارزشی، احساس توانمندی کنند.متأسفانه، خیلی‌های‌مان به اشتباه حالت دفاعی ناشی از شکنندگی این آدم‌ها را نشانه‌ای از قدرت روانی آنها تعبیر می‌کنیم. دلیلش این است که آنها در ظاهر افراد سرسختی به چشم می‌آیند که حاضر نیستند پا پس بکشند اما این پاپس ‌نکشیدن اتفاقا به‌دلیل ضعف آنهاست نه قدرت‌شان.از منظر روان‌شناختی تصدیق این‌که حق با ما نیست، از نظر هیجانی ناراحت‌کننده و برای تصویری که از خودمان داریم، دردآور است. برای قبول مسئولیت و عذرخواهی، عزت‌نفس‌مان باید به‌قدر کافی قوی باشد تا بتوانیم این ناراحتی را بپذیریم. در واقع اگر عزت نفس‌مان به حد کافی قوی و تثبیت‌شده باشد، می‌توانیم ضربه موقتی که با چنین تصدیقی همراه است، تحمل کنیم. اما اگر عزت نفس‌مان در ظاهر بالا ولی در حقیقت شکننده باشد، آن ضربه می‌تواند به دیوارهای دفاعی‌مان رخنه کرده و ضربه مستقیمی به ما وارد کند.

 اشتباه بزرگ از کوره در رفتن
اغلب هنگام مواجهه با کسی که عادت به عذرخواهی ندارد، مرتکب این اشتباه می‌شویم که از کوره درمی‌رویم و سعی می‌کنیم در بحث‌مان با او برنده شویم اما واقعیت این است که هرگز نمی‌توانیم برنده شویم. حتی اگر اثبات کنیم که این افراد در واقعیت‌های محض و بحث‌ناپذیر اشتباه می‌کنند، آنها یا همان واقعیت‌های بحث‌ناپذیر را انکار می‌کنند یا با گفتن چیزی مثل این‌که «چرا همیشه قضیه را دشوار و ناخوشایند می‌کنی» گزینه حمله شخصی را انتخاب می‌کنند.در چنین موقعیت‌هایی، بهترین کار این است که تا حد ممکن با آرامش و استدلال حرف‌مان را بزنیم و بعد وقتی بحث غیرسازنده می‌شود، از آن بیرون بیاییم. وقتی آرام بگیرند و دیگر حس نکنند که تحت حمله هستند، بعد می‌توانیم دنبال نشانه‌هایی از پشیمانی بگردیم. آیا آنها زیادی با ما مهربان یا نگران‌مان هستند؟ این روش ناخودآگاه‌شان برای این است که رابطه‌شان با ما را به نحوی درست کنند که برای تصویرشان از خود تهدید‌آمیز نباشد. درواقع آنها برای این‌که احساس بدی را که نسبت به خود پیدا کرده‌اند، برطرف کنند، برایمان سنگ‌تمام می‌گذارند.

 پیدا کردن یک نقطه اشتراک
خب، پس در رابطه با آدم‌هایی در زندگی‌تان که اهل عذرخواهی نیستند چه کاری از دست‌تان برمی‌آید؟ به‌ویژه اگر عضوی از خانواده، همکار یا دوست‌تان باشند؟ اگر افرادی نیستند که مرتب با آنها تعامل دارید، می‌توانید به این فکر کنید که تماس‌تان با آنها را به حداقل برسانید اما اگر خویشاوندان نزدیکی هستند، می‌توانید سعی کنید با آنها به نقطه‌ مشترکی برسید.بهترین راه برای انجام این کار، درک رفتار آزاردهنده آن‌است و درک این‌که این افراد صرفا از نظر روانی قادر به عذرخواهی نیستند. به علاوه، باید بدانیم قرار نیست آنها تغییر کنند. تمرین پذیرش می‌تواند کمک‌تان کند از بحث با آنها بیرون بیایید و برای این‌که احساس سرخوردگی، خشم و رنجش‌تان را محدود کنید، مفید است.

 خودضعیف‌پنداری
به این ترتیب اگر آدمی که اهل عذرخواهی نیست، در تماس نزدیک با شماست، می‌توانید سراغ استفاده از همدلی و شفقت‌تان بروید. به خودتان یادآوری کنید که زیر این ظاهر بیرونی که بسیار کله‌شق به نظر می‌رسد، آنها به‌شدت آسیب‌پذیرند.همگی لحظاتی را تجربه می‌کنیم که حاضر به تصدیق اشتباه‌مان نیستیم اما وقتی شخصی هرگز مسئولیت اشتباهش را قبول نمی‌کند و عادت به عذرخواهی ندارد، نشانه این است که او خود را ضعیف می‌پندارد.

آدم‌هایی که اهل عذرخواهی نیستند با مقصر دانستن شرایط، انکار حقایق یا حمله به طرف مقابل یا افراد دیگر، بیش از پیش به اشتباه‌شان می‌چسبند و به این ترتیب می‌توانند به جای حس بی‌ارزشی، احساس توانمندی کنند.

اگر آدمی که اهل عذرخواهی نیست، در تماس نزدیک با شماست، می‌توانید سراغ استفاده از همدلی و شفقت‌تان بروید. به خودتان یادآوری کنید که زیر این ظاهر بیرونی که بسیار کله‌شق به‌نظر می‌رسد، آنها به‌شدت آسیب‌پذیرند.

منبع:‌ ضمیمه چاردیواری روزنامه جام‌جم