گازی که کیمیا شد!

ایران از دهه ۸۰ شمسی، با توسعه میدان‌گازی پارس‌جنوبی روند توسعه صنایع و انرژی خود را روی گاز ریل‌گذاری کرد. این میدان که بزرگ‌ترین میدان گازی جهان شناخته می‌شود، به‌سرعت از سوی ایران و قطر به‌عنوان صاحبان آن توسعه یافت و گاز آن در بخش‌های مختلف به‌کار گرفته شد. آمار‌های امروز می‌گوید سهم صنایع عمده از مصرف گاز ۱۷ درصد، نیروگاه‌ها ۳۰درصد بخش خانگی و تجاری ۴۷درصد و صادرات گاز ۶ درصد است. این ارقام به‌خوبی نشان می‌دهد سلول به سلول اقتصاد ایران تا چه اندازه به این حامل انرژی وابسته است و بر همین اساس، سرمایه‌گذاری‌های کلانی برای آن صورت گرفته که یکی از این موارد، احداث ۳۸ هزار کیلومتر خط لوله طی چند دهه اخیر بوده است.

همچنین در سال ۱۳۸۶ معادل ۹ پالایشگاه گازی با تولید ۴۷۰ میلیون مترمکعب در کشور وجود داشت و تا پایان سال ۱۴۰۰ تعداد پالایشگاه‌ها به ۲۲ پالایشگاه با ظرفیت تولید ۸۵۰ میلیون مترمکعب رسید که بیانگر رشد ۷۰ درصدی است. یک رقم خیره‌کننده که تا به امروز یک نقطه‌قوت بوده و می‌تواند در آینده بسیار نزدیک، یک بحران بزرگ برای کشور بتراشد.

مازیار سیاح‌نژاد، رئیس امور نظارت، اندازه‌گیری و کنترل کیفیت گاز مدیریت دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران با اشاره به این اعداد می‌گوید: در فصل زمستان و در بخش خانگی با انفجار مصرف گاز مواجه می‌شویم، برای تامین گاز خانگی مجبور به محدود کردن گازرسانی به نیروگاه‌ها و صنایع خواهیم بود.

تبعات کسری گاز

فقط در بخش خانگی، زمستان سال گذشته رکورد بزرگی ثبت شد؛ ۷۲۰ میلیون مترمکعب در روز. این عدد به آن معناست که گاز سایر بخش‌ها مانند پتروشیمی‌ها و صنایع باید قطع شود تا مصرف‌کنندگان خانگی به دردسر نیفتند. خروجی این وضعیت منجر به قطع برق صنایع عمده و پتروشیمی‌ها می‌شود؛ به‌عنوان نمونه سال گذشته احمد مهدوی‌ابهر، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران گفته است که بیش از ۱۶ هزار میلیارد تومان خسارت به پتروشیمی‌ها کشور بر اثر قطع گاز وارد شده است. امسال هم وضعیت شبیه به سال ۱۴۰۰ است؛ سیدجلال نورموسوی، مدیرگازرسانی شرکت ملی گاز ایران گفته است؛ روزانه ۲۵۰ میلیون متر مکعب کسری گاز در کشور وجود دارد. البته هوشنگ فلاحتیان، معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت دو ماه پیش گفت: تلاش کردیم تا سه ماه آینده ۴۵ میلیون متر مکعب بیش از پارسال گاز تولید کنیم و کسری گاز در زمستان امسال از ۲۲۰ میلیون متر مکعب به ۱۹۰ میلیون مترمکعب کاهش می‌یابد. با وجود این، جدیدترین آمار‌ها می‌گوید حداقل ۲۳۰ میلیون مترمکعب کمبود گاز در زمستان وجود خواهد داشت.

روند نزولی تولید گاز

تولید گاز ایران از خشکی و دریایی صورت می‌گیرد که بیش از ۷۰درصد تولید گاز، از میدان پارس‌جنوبی صورت می‌گیرد. تاکنون ۸۰ میلیارد دلار در پارس‌جنوبی سرمایه‌گذاری شده است و هدف‌گذاری صنعت گاز برای افق ۱۴۰۴، قرار گرفتن در رتبه سوم تولیدکنندگان گاز دنیا و سهم ۸ تا ۱۰ درصدی از تجارت جهانی گاز و کسب رتبه نخست فرآوری گاز در منطقه است. اما تحقق این هدف، سخت به نظر می‌رسد چرا که از سال گذشته، روند افت تولید در مخزن پارس‌جنوبی آغاز شده و هر ساله وضعیت بدتر می‌شود. محمد مشکین‌فام، مدیرعامل سابق نفت و گاز پارس در اظهارنظری رسمی به این موضوع اشاره کرده است: «تولید گاز از پارس‌جنوبی به پیک ظرفیت رسیده، اما پیش‌بینی می‌شود، سالانه به اندازه یک فاز پارس‌جنوبی (۲۸ میلیون مترمکعب) با افت تولید مواجه شود.»

جواد اوجی، وزیر نفت هم چندی پیش با اشاره به این‌که امسال در کشور کمبود گاز در فصل زمستان خواهیم داشت، بیان کرد: در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری در این حوزه انجام نشده بود و باید اقدامات اساسی صورت گیرد. ۸۰ میلیارد دلار در مدت هشت سال در حوزه گاز باید سرمایه‌گذاری شود تا به ظرفیت ۱.۴میلیارد مترمکعب تولید گاز برسیم. البته او گفته است برای نگهداشت تولید فعلی گاز به ۲۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است که طبیعتا جذب چنین سرمایه‌گذاری تقریبا در کوتاه‌مدت غیر‌ممکن است. به هر صورت، زمستان ۱۴۰۱ سال سختی برای صنایع و بخش‌های مختلف مصرفی گاز خواهد بود که نگرانی‌ها را برای گذر از فصل سرد، سخت کرده است.