در جست‌وجوی شفافیت

برخی نمایندگان مجلس می‌گویند در بورس کالا «مهندسی عرضه» صورت می‌گیرد که البته این گفته‌ها مخالفان خود را دارد. موافقان تحقیق‌وتفحص در مجلس بر این باورند قیمت‌سازی در بورس کالا اتفاق افتاده که البته خود این سازمان، موضوع مطرح‌شده را قبول ندارد. به این دلیل که بورس کالا براساس فرمولی که وزارت صمت به آن‌ها ابلاغ می‌کند قیمت‌گذاری را انجام می‌دهد. برخی فعالان بازار می‌گویند فرمول قیمت‌گذاری در بورس کالا هنوز معلوم نیست که با تحقیق‌وتفحص، پشت‌پرده این موضوع مشخص خواهد شد. چندی پیش تحقیق‌وتفحص از کارخانه فولاد مبارکه نشان داد حدود ۹۲هزارمیلیارد تومان تخلف مالی رخ داده و برخی بر این باورند بررسی در بورس کالا هم شاید چنین موضوعاتی را نمایان کند.

بررسی بهای برخی کالا‌ها در بورس کالا نشان می‌دهد قیمت محصولاتی که در این بورس عرضه می‌شوند بیشتر از بازار جهانی است. به‌عنوان‌مثال محصولات فولادی که در بورس کالا عرضه می‌شوند اکنون بیشتر از نرخ جهانی قیمت می‌خورند و این درحالی‌است که قبلا این اختلاف وضعیت معکوسی داشت. به‌این صورت که قیمت داخلی از بازار جهانی بسیار پایین‌تر بود و وزارت صمت در دولت گذشته فرمول ۹۵درصد فوب خلیج‌فارس را تصویب کرد، اما اکنون تولیدکنندگان بر این باورند که برخی کشور‌ها به‌دلیل حضور در بازار‌های جهانی محصولات فولادی خود را با نرخ‌های بسیار پایین عرضه می‌کنند. در این زمینه خطری برای ایران وجود دارد. به این دلیل که ایران صادرکننده محصولات فولادی است و مشتریان مقاطع فولاد ایران به سمت کشور‌های با تخفیف ویژه رفته‌اند تا هزینه مواد اولیه خود را کاهش دهند.

مصطفی طاهری، رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: با فروکش کردن حواشی پیرامون تحقیق‌وتفحص از فولاد مبارکه، موضوع مصوبه قانونی عرضه فولاد در بورس کالا، مد نظر قرار گرفت. متاسفانه برخی می‌کوشند با عرضه قطره‌چکانی فولاد در بورس کالا با وجود تقاضای زیاد و افزایش قیمت، این کالا را بیرون از بورس به فروش برسانند. اگرعرضه فولاد در بورس با سازوکار مشخصی اتفاق بیفتد این مسأله آسیب‌های دیگر را به دنبال نخواهد داشت. عرضه در بورس کالا اگر به اندازه نیاز کشور یا حتی کمی بیشتر از آن در بورس باشد مشکلی پیش نمی‌آید لذا مشکل اینجاست که برخی عرضه در بورس را مدیریت می‌کنند. از سوی دیگر عبدالوهاب سهل‌آبادی، رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران معتقد است تحقیق‌وتفحص در هر مسأله‌ای مناسب است، ولی باید به گونه‌‎ای باشد که به ناامنی مردم منتهی نشود.
بهرام شکوری، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران نیز دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: تعیین قیمت کالا از طریق فرمول در بورس کالا، به نوعی قیمت‌گذاری دستوری محسوب می‌شود که این شیوه نرخ‌گذاری نیز دخالت دولت در بازار سرمایه و صنعت را نشان می‌دهد. مصوبات مجلس هم در این زمینه نوعی دخالت و قیمت‌گذاری در بورس است که خلاف سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی است. اکنون ایران صادرکننده محصولات فولادی است، اما برخی قوانین اجازه صادرات را به این زنجیره نمی‌دهد و باعث می‎شود مشتریان ایران سراغ دیگر کشور‌ها بروند.

احمد رضوی‌نیک، عضو هیات‌مدیره انجمن نوردکاران موافق تحقیق‌وتفحص از بورس کالا است و به جام‌جم می‌گوید: بورس کالا اکنون به یک سازمان انحصارگرا تبدیل شده که توان مدیریت همه عرضه‌های کالایی را ندارد و بیشتر یک قیمت‌گذار است، درحالی‌که سازوکار اصلی بورس می‌گوید قیمت باید براساس عرضه و تقاضا مشخص شود. به گفته وی، در بورس کالا فولادسازان دولتی بیشترین بهره را از مدیریت این شرکت می‌برند که دلیل اصلی آن هم مشخص است: سهامدار بودن آن‌ها در بورس کالا.

حسین محمدی، فعال اقتصادی که مخالف تحقیق‌وتفحص از بورس کالاست به جام‌جم گفته عرضه در بورس کالا وضعیت مناسبی دارد و شرایط به گونه‌ای نیست که نام آن را مهندسی عرضه بگذاریم. وی افزود: عرضه فعلی در بورس کالا با تناژ‌های بالایی صورت گرفته که همین عامل، به جلوگیری از رانت در این بازار منجر شده است.

ورود مجلس موثر است؟

برخی تحلیلگران بر این باورند مطرح‌شدن تفکیک وزارت صمت و بازرگانی باعث بروز چنین مشکلاتی شده و برخی دیگر معتقدند بورس کالا در زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی عملکرد مناسبی نداشته است. حالا باید دید مجلس چه تصمیمی در این زمینه دارد و آیا وزارت صمت فرمول قیمت‌گذاری خود را تغییر می‌دهد یا خیر. همچنین ورود مجلس تا چه حد می‌تواند قدرت صادرات ایران را در زنجیره فولاد برگرداند.

روزنامه جام جم