یک جای خالی بزرگ

به گزارش جام جم آنلاین، چه بازیگران، کارگردانان و نویسنده‌هایی که با این تله‌فیلم‌ها وارد عرصه هنر شدند و پا به سینما گذاشتند و چه هنرمندان سرشناسی که ترغیب به ساخت تله‌فیلم شدند، اما در این میان عده‌ای هم خیلی موافق ساخت فیلم‌های ۹۰ دقیقه‌ای در تلویزیون نبودند و نقد‌هایی به این گونه از فیلمسازی و برخی تله‌فیلم‌ها داشتند. البته در ابتدا این فیلم‌ها مشتری چندانی نداشت، ولی بعد‌ها که این قالب از فیلمسازی در تلویزیون جا افتاد، مخاطبان بسیاری را با خود همراه کرد، اما یک‌باره تولید این آثار کم‌رنگ شد. حال در این گزارش و در گفتگو با مهرداد خوشبخت، کارگردانی که در کارنامه‌اش ساخت تله‌فیلم‌های زیادی است، سعی داریم نگاهی به این مساله بیندازیم و بدانیم دلیل اوج و سپس کم‌رنگ شدن این گونه از فیلمسازی چه بود.

خوشبخت که به‌عنوان آغازگر تله‌فیلم شهرت دارد و بیش از ۱۵ تله‌فیلم ساخته دلیل از رونق افتادن بازار ساخت تله‌فیلم را این موارد می‌داند: این مشکل کل کشور ماست و فقط هم به سینما و تلویزیون مربوط نمی‌شود. اشکال در مدیریت است.

برای این‌که وقتی مدیران در یک کار با چالشی مواجه می‌شوند و در دست‌انداز می‌افتند، به جای این‌که راه‌حلی برای آن پیدا کنند صورت‌مساله را پاک می‌کنند.

در دوران رئیس وقت رسانه آقای ضرغامی به صورت انبوه شروع به تولید تله‌فیلم کردند؛ یعنی بدون توجه به کمبود نیرو‌های متخصص در زمینه‌های مختلف مثل کارگردانی، نویسندگی و بازیگری گفتند ما سالی چند صد تله‌فیلم می‌خواهیم تولید شود. اما نیرو کم آوردند و کیفیت تحت‌الشعاع قرار گرفت. بعد بر‌اساس همان، تصمیم گرفتند که ساخت تله‌فیلم‌ها را از مدیوم تلویزیون کم‌رنگ کنند. حتی در مقطعی ساخت تله‌فیلم برای عده‌ای تست محسوب می‌شد، یعنی طرف می‌خواست سریال بسازد، اما می‌گفتند اول دو تا تله‌فیلم برای دست‌گرمی بساز و بعد به سریال هم می‌رسیم!

خوشبخت همچنین معتقد است که تلویزیون در آن دوران بستری برای آزمون و خطای عده‌ای فیلمساز بود که خودشان را با ساخت تله‌فیلم‌ها محک می‌زدند.

وی ادامه می‌دهد: البته این اتفاق زمانی برای کلیپ‌ها هم افتاد. یک مجموعه کلیپ به تناسب روز ساخته می‌شد که همین اتفاق هم برای آن‌ها افتاد.

یعنی وقتی حجم ساخت آن‌ها زیاد شد، گفتند هزینه‌ها بالاست و کیفیت پایین آمده؛ بنابراین مثل ساخت تله‌فیلم، تولید این آثار هم در تلویزیون کم‌رنگ شد. من همیشه گفته‌ام که ما باید هر کاری را به روش پلکانی انجام بدهیم. یعنی اگر می‌خواهیم تله‌فیلم تولید کنیم، به اندازه و در حد توان‌مان تولید کنیم. مثلا ۲۰۰ تله‌فیلم و نه ۴۰۰ تا! یعنی با استفاده از نیرو‌های متخصص موجود این کار را انجام بدهیم.

ضمن این‌که راه را برای جوان‌هایی که در این زمینه تحصیل کرده‌اند یا تجربه دارند هم نبندیم و اجازه بدهیم آن‌ها هم کار کنند. روش پلکانی یعنی اگر کارگردان فیلم‌اولی قصد دارد تله‌فیلم بسازد، یک فیلمبردار با‌تجربه و حرفه‌ای را با او همراه کنیم یا اگر یک فیلمبردار کار اولی است، یک کارگردان با‌تجربه کنارش قرار بدهیم.

اما در این میان سوال پیش می‌آید که کار را باید به‌دست چه کسانی سپرد. خوشبخت پاسخ می‌دهد: همان‌طور که گفتم باید به روش پلکانی کار کرد تا به نتیجه مطلوب رسید تا با هم رشد کنند و کیفیت پایین نیاید؛ بنابراین لزومی ندارد که حتما کار را به‌دست هنرمندان نام‌آشنا سپرد، اما متاسفانه مدیران آن زمان متوجه این نکته نبودند. در صورتی که تله‌فیلم در همه جای دنیا ساخته می‌شود و یکی از مدیوم‌هایی است که در تلویزیون لازم است؛ مثل سریال و مینی‌سریال.

وی بیان می‌کند که نیاز به ساخت تله‌فیلم در تلویزیون کاملا مشهود است. خوشبخت می‌گوید: یکی از کارکرد‌های تله‌فیلم در مناسبت‌های مختلف مثل عاشورا یا تولد امام رضا (ع) یا اعیاد دیگر است که فقط یک روز به آن‌ها اختصاص داده شده و نمی‌توان متناسب با آن مناسبت مینی‌سریال یا سریال ساخت.

از این‌رو، ساخت تله‌فیلم می‌تواند مناسب این روز‌ها باشد. آن‌هم به جای پخش فیلم‌هایی که شاید خیلی متناسب آن ایام نیست یا تلویزیون ناچار است آن‌ها را سانسور کند؛ بنابراین می‌توان به جای پخش فیلم‌های تکراری با توجه به سیاست‌های تلویزیون و تحت نظارت مدیران، تله‌فیلم‌هایی با‌کیفیت را متناسب با آن مضامین ساخت و روی آنتن فرستاد.

تله‌فیلم، جایگزین آثار تکراری

مهرداد خوشبخت با‌سابقه درباره کارکرد‌های دیگر تله‌فیلم توضیح می‌دهد: البته یکی از کارکرد‌های تله‌فیلم این است که می‌توان آن را برای پخش در مناسبت‌های مختلف در نظر گرفت. حتی می‌توان چنین فیلم‌هایی را تولید کرد و برای پخش در روز‌های جمعه و باکس فیلم سینمایی شبکه‌ها در نظر گرفت؛ به جای این‌که فیلم‌های تکراری پخش شود. نکته دیگر این‌که به همه سوژه‌ها هم می‌توان پرداخت. یعنی هم می‌توان فیلم جنگی ساخت و هم درام و هم کمدی و... از این‌رو تنوع سوژه هم در ساخت تله‌فیلم وجود دارد و می‌توان در همه زمینه‌ها و به هر سوژه‌ای پرداخت. مهم این است که داستان‌هایی وجود دارد که برای سریال کوتاه و برای فیلم کوتاه طولانی است؛ بنابراین می‌توان آن را تبدیل به تله‌فیلم کرد.

چرا تله‌فیلم کمتر ساخته می‌شود؟
چون در مواجهه با چالش‌ها به جای پیدا کردن راه‌حل، صورت‌مساله را پاک می‌کنیم.
ساخت تله‌فیلم به دست چه کسانی سپرده شود؟
به دست نیرو‌های حرفه‌ای و متخصص سپرده شود و هم راه برای جوانان تحصیلکرده برای کسب تجربه باز باشد.
کارکرد تله‌فیلم چیست؟‌
می‌تواند در مناسبت‌های مختلف باشد که فقط یک روز برای آن نامگذاری شده باشد.

زینب علیپور‌طهرانی - گروه رسانه / روزنامه جام جم