کودکی پشت دیوارهای کرونا

امروز به دلیل شیوع ویروس کرونا کمتر کودکی را می‎توان در پارک‎ها مشغول بازی دید. از حدود دو سال پیش کرونا این ویروس میکروسکوپی به کودکان افسردگی، گوشه‎نشینی و آموزش آنلاین هدیه داده و امکان ارتباط برقرار کردن با دوستان و همسالان و بازی دسته‎جمعی را از آنها گرفته است.

درست است که ویروس کرونا مستقیم و غیرمستقیم برای همه افراد جامعه مشکلات ریز و درشت زیادی ایجاد کرده است اما کودکان بیشتر از هر قشر دیگری متأثر از مشکلات کرونا بوده‎اند.

به همین دلیل است که به مناسبت روز جهانی کودک که دیروز ۲۹آبان بود‎ با مجتبی حورائی، مشاور خانواده و علیرضا تبریزی، روان‌شناس کودک درباره تأثیرات کرونا بر روان کودکان صحبت کرده‎ایم و از آنها درباره راهکارهایی برای از بین بردن مشکلات روحی و روانی‌شان با کمک اعضای خانواده و اولیای مدرسه پرسیده‌ایم. گوشه‏ نشینی، اضطراب و اختلال در برقراری ارتباط از اثرات بیماری کروناست. پس اگر کودکی در خانواده دارید و نگران اثرات منفی کرونا بر روحیات او هستید، خواندن این گزارش را از دست ندهید.

دوران کودکی

وقتی از کودکی سخن به میان می‌آید‌ خیلی‌ها به یاد‌ بچه‎ای که چهار یا پنج‌ساله است، می‌افتند. تعریف سن کودکی اما فراتر از اینهاست.

سن کودکی به دو دوره تقسیم می‎شود. دوره اول برای افرادی تعریف می‌شود که در سنین دو تا شش‌سالگی قرار دارند. تعریف دوره دوم کودکی اما از شش‌تا ۱۲سالگی است.

اگر فرزندتان بین دو تا ۱۲ سال دارد، شما یک کودک در خانه دارید که باید مراقب اثرات کرونا بر او باشید.

کودکی زیر سایه کرونا

دو تا شش سالگی و شش تا ۱۲ سالگی، دو دوره سنی است که اتفاقا بسیاری از عادات و رفتارهای فردی در این سنین شکل می‏گیرد.

اگر فرزندتان در آینده مضطرب یا پرخاشگر شد، باید ریشه این رفتارها را در کودکی و در همین سنین جست‌وجو کنید. ماهیت ویروس کرونا و تصمیماتی که مدیران کشوری برای مدیریت و مقابله با کرونا در پیش گرفتند، مانند قرنطینه و آموزش آنلاین اثرات روحی زیادی را بر خانواده ‎‌و کودکان ایجاد کرده است.

انزوا: گوشه‎گیری یکی از مهم‎ترین اثراتی است که ویروس میکروسکپی بر کودکان می‌گذارد. اگر فرزند شما در خانه ماندن را به بیرون رفتن و ارتباط برقرار کردن با هم‏سن و سالانش ترجیح می‎دهد، باید بدانید که کودک شما دچار انزوا شده است. اگر فرزندتان در سنین شش تا هفت سالگی قرار دارد، باید بدانید خطر ضعف در برقراری روابط اجتماعی در کمین اوست. کودکان از شش سالگی با قرار گرفتن در جمع دوستانشان مهارت‎های اجتماعی را یاد می‏گیرند.

قرنطینه خانگی و آموزش آنلاین اما فرصت یاد گرفتن مهارت‌های اجتماعی را از آنها‎ گرفته است. به علاوه این که ترس از ابتلا به بیماری باعث شده آنها‎ به یک انزوای خودخواسته پناه ببرند. برای فرزند شما که آموزش آنلاین دارد و فرصت بازی با دوستانش را در حیاط مدرسه پیدا نمی‎کند، عجیب نیست که انزوا سراغش بیاید.

اضطراب: شنیدن کلمه ویروس کرونا اضطراب و ترس را با خود به همراه دارد. این حس برای بزرگسالان هم به وجود می‎آید. بنابراین ابتلا به اضطراب برای کودکان که آسیب‏پذیرتر هم هستند، عجیب نیست. پس اگر دیدید دست فرزندتان عرق می‏کند، تمرکز ندارد، اشتهایش کم شده، بد خواب است و تحریک‏پذیری‎اش بالا رفته باید بدانید او دچار اضطراب شده است. به‌اضافه این اضطراب یادگیری دروس در آموزش آنلاین می‎تواند از اثرات کرونا برای کودک شما که در سنین شش تا ۱۲ سال قرار دارد، باشد.

افت تحصیلی: تأثیر کرونا بر دوره دوم سن کودکی متوجه افت تحصیلی است. در سنینی که کودک شما باید در مدرسه حاضر شود اما به دلیل شیوع ویروس کرونا آموزش را به‌صورت آنلاین تجربه می‌کند. با آموزش آنلاین به وجود آمدن مشکلات تحصیلی عجیب نیست زمانی که ارتباط بین دانش‎آموز و معلم در پشت تصویر شیشه‏ای گوشی همراه دیده می‏شود و ارتباط کلامی و حسی از بین می‎رود.

تاثیرات در بزرگسالی

تمام رفتارهایی که فرزند شما در بزرگسالی خواهدداشت نشات گرفته از اتفاقات و احساساتی است که در کودکی تجربه کرده؛ بنابراین کودک شما در بزرگسالی ممکن است از اثرات «اختلال پس از حوادث» کرونا رنج ببرد و دچار وسواس رفتاری و فکری، افسردگی و اضطراب شود. اختلال پس از حوادث بعد از وقوع یک رویداد غیرمترقبه به وجود می‎آید و هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می‏شود. در این اختلال ممکن است بعد از پایان حادثه‏ای، خاطره آن تا مدت‎ها با فرد باقی بماند و اثراتی را به همراه داشته‌باشد؛ اثراتی که به صورت رفتاری وسواس‎گونه یا حتی ترس همیشگی خود را نشان ‎دهد.

راهکارهای مهم

بسیاری از اثرات منفی که کرونا بر روان کودکان ایجاد کرده اجتناب‎ناپذیر است. شهروندان از تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم کرونا در امان نیستند، پس عجیب نیست کودک شما هم متاثر از اثرات کرونا باشد. با وجود این شما به‌عنوان پدر و مادر یا اولیای مدارس برای در امان ماندن کودکان از اثرات کرونا باید راه‌هایی را به کار بگیرید. این طور نیست با این روش‌ها تمامی اثرات منفی کرونا را از بین ببرید و به صفر برسانید اما تا حدودی می‌توانید از کودک‌تان محافظت کنید.

دورهمی دوستانه: مهم‎ترین مشکلی که کرونا برای کودکان ایجاد کرده دوری از دوستان‌شان است. به واسطه قرنطینه و در خانه نشستن کودک شما فرصت برقراری ارتباط با دوستانش را ندارد و این به مهارت‎های اجتماعی کودک شما ضربه سنگینی زده؛ بنابراین حالا زمان آن است شما به فکر فرزندتان باشید و برای او شرایطی ایجاد کنید تا با دوستانش ارتباط برقرار کند. خبر خوب اما این است که با واکسیناسیون عمومی و باز شدن برخی مراکز، شرایط برای برقراری ارتباط بین کودکان بهتر شده‌است.

با همفکری والدین دوستان کودکتان برنامه‏ ریزی کنید و دور هم جمع شوید. لازم نیست یک گروه ۲۰نفره تشکیل دهید. تنها کافی است سه تا چهار نفر کنار هم جمع شوند. اگر دوست ندارید در خانه دورهمی دوستانه داشته‌باشید در فضای باز، در پارکینگ ساختمان یا در پارک دور هم جمع شوید و به کودک‌تان اجازه دهید با دوستانش معاشرت کند. شما و والدین دیگر هم بدون دخالت دور از جمع دوستانه آنها بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی نظارت کنید.

اگر شرایط برقرار دورهمی در بیرون از خانه را ندارید می‎توانید دوستان کودک‌تان را به خانه دعوت کنید. از والدین آنها اجازه بگیرید و دوست کودک‌تان را به عنوان مهمان و در خانه قبول کنید.

آموزش کرونایی: آموزش آنلاین در فضای مجازی مشکلات زیادی را برای شما، اولیای مدارس و کودک‌تان ایجاد کرده‌است. هر قدر هم که شما محیط خانه را برای فرزندتان آماده کنید اما درس‌خواندن در مدرسه لطف دیگری دارد.

او در محیط مدرسه با همفکری دانش‌آموزان دیگر درس می‎خواند و بنابراین سطح یادگیری‌اش بالاتر از زمانی است که در خانه نشسته.

سخت نگیرید. استرس آموزش آنلاین برای کودک شما زیاد است و همین می‌‎تواند باعث اضطراب‎های همیشگی او شود. شما این اضطراب را با سختگیری، بیشتر نکنید. از معلم فرزندتان هم بخواهید فشار زیادی را به فرزندتان وارد نکند.

تعامل با معلم فرزندتان می‎تواند برای بالا بردن سطح آموزش کمک کند. با او در ارتباط باشید و از مشکلات درسی کودکتان بپرسید. در آموزش آنلاین یک طرف قضیه آموزش شما هستید و شما به‌عنوان بازوی کمکی باید همراه معلم باشید و برای بالا بردن سطح آموزشی فرزندتان تلاش کنید.

از معلم مدرسه بخواهید حداقل یک روز در هفته کلاس‎های درس را در فضای باز مثل حیاط مدرسه یا در پارک تشکیل دهد. آموزش حضوری می‎تواند به فرزندتان کمک کند.

هم با دانش‎آموزان دیگر در تعامل خواهدبود، هم مشکلات درسی‎اش را با دوستانش در میان می‎گذارد و هم در محیطی شبیه مدرسه می‎تواند حس حضور در مدرسه را تجربه کند.

بازی با کرونا: کودکان با بازی کردن بسیاری از رفتاری‌های اجتماعی و خصایص اخلاقی را یاد می‎گیرند؛ این مهم اما با همبازی داشتن و در گروه بازی‌کردن، امکان‌پذیر است. پس فرصت بازی کردن را به فرزندتان بدهید.

کودک‌تان را به پارک ببرید. به او توضیح دهید از خودش مراقبت کند و ماسک بزند. اجازه دهید او به اشیا دست بزند. هر زمان که به خانه بازگشتید او را حمام کنید. تحقیقات نشان داده‌است ویروس از تماس با سطح منتقل نمی‏شود پس اجازه دهید فرزندتان با آسودگی بازی کند.

با فرزندتان بازی کنید. بازی‎‌های دسته‎جمعی فرصت یادگیری و برقراری ارتباط را به کودک‌تان می‎دهد. او با بازی‎های دسته جمعی می‎فهمد که چطور رفتار کند. شما به‌عنوان والدین یا خواهر و برادر بزرگ‌تر یا اعضای خانواده دیگر می‎توانید شرایطی را برای بازی دسته‎جمعی آماده کنید تا او هم سرگرم شود و هم مهارتی را یاد بگیرد.

آرامش کرونایی: زندگی در شرایط قرنطینه و درحالی‌که نگران ابتلا به ویروس هستید استرس‎زاست. شما اما باید آرامش را به خانه و کودک‌تان برگردانید.

دعوا نکنید. سعی کنید مشکلات زناشویی را به دور از چشم فرزندان‌تان حل کنید. نگرانی را به کودک‌تان هدیه ندهید و فضای خانه را برای او آرام کنید.

مهارت‌های آرام‌کردن خود را به فرزندتان آموزش دهید. به او یاد دهید برای آرام‌کردن خود نفس‎های عمیق بکشد و بازدم کاملی داشته باشد. به او آموزش دهید برای دوری از استرس و اضطراب عضلات خود را منقبض و منبسط کند. به او یاد دهید اضطرابش را مدیریت کند.

لیلا شوقی - گروه جامعه روزنامه جام جم