2 ماه مانده تا واکسیناسیون عمومی

به گزارش جام جم آنلاین، در فاز سوم مطالعات بالینی 20 هزار داوطلب از شش شهر شرکت می‎کنند. خبر خوب اما درباره واکسن تولید داخل، تامین زیرساخت‎های تولید انبوه واکسن است. تا پایان اردیبهشت‏ماه یک میلیون دوز واکسن تولید می‏شود. تولید واکسن اما هر ماه بیشتر و در پایان تابستان در مجموع به 50 میلیون دوز می‎رسد.

 

به گفته محمد مخبر، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، واکسن تولید شده در کارخانه، به وزارت بهداشت تحویل داده می‎شود تا بعد از پایان فاز سوم مطالعات بالینی، یعنی تا دو ماه دیگر، در پایان خردادماه، واکسیناسیون عمومی با واکسن‌های تولید داخل انجام شود.

واکسیناسیون برای گروه اول، با واکسن‎های وارداتی در حال انجام است و طبق آمار رسمی مرکز اطلاع‏رسانی وزارت بهداشت و درمان تاکنون 784هزار و 17 دوز واکسن تزریق شده‌است.

تولیدکنندگان واکسن کووایران برکت امیدوارند تا دو ماه دیگر با تولید انبوه واکسن ایرانی، واکسیناسیون سراسری با سرعتی بیشتر و با واکسن تولید داخل انجام شود. 

 

روی سه چهار صندلی که در سالن مراسم چیده‌شده، فقط سه نفر نشسته‎اند. مینو محرز، رئیس تیم پزشکی و ارزیابی واکسن کووایران‌برکت، حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی و محمدعلی امیرزرگر، استاد بازنشسته دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی همدان؛ کسانی که قرار است تا چند دقیقه دیگر واکسن کووایران‌برکت به آن‎ها تزریق ‎شود.

 

مراسم تزریق با تلاوت قاری قرآن احمد ابوالقاسمی، کسی که پیش از این در آزمایش بالینی فاز یک واکسن کووایران‌برکت شرکت کرده بود، شروع می‎شود. محرز اولین نفری است که واکسن به او تزریق می‎شود. در حین تزریق محرز زل می‏زند به دوربین‏ خبرنگاران؛ چشم‏هایش می‎خندد.

 

بعد از تزریق، اکسیژن خون او را اندازه می‎گیرند و می‏خواهند که ضربان قلب و معاینات اولیه در اتاق معاینه انجام شود اما او از روی صندلی بلند می‏شود و می‏گوید که حالش خوب است. شهریاری دومین داوطلبی است که واکسن ایرانی به او تزریق می‏شود.

 

سومین داوطلب استاد بازنشسته، امیرزرگر است. محرز درباره دلیل داوطلب‌شدنش به ما می‏گوید: «می‏خواستم به همه مردم ثابت کنم که واکسن ما، واکسن خوب و قابل‌اعتمادی است.» شهریاری اما دلایل دیگری برای داوطلب‌شدنش دارد و می‏گوید: «از همان زمانی که ویروس کرونا شایع شد، اعلام کردم که واکسن خارجی تزریق نمی‏کنم.»

 

رئیس کمیسیون بهداشت مجلس می‏گوید که به واکسن ایرانی اعتقاد دارد و بارها پیگیر شده تا به عنوان داوطلب واکسن کووایران‌برکت را دریافت کند. وقتی از او درباره دلیل انتخاب واکسن کووایران‌برکت و انتخاب‌نکردن دیگر واکسن‌های ایرانی می‎پرسیم، می‏گوید: «واکسن‎های دیگر هنوز مرحله بالینی فاز اول را تمام نکرده‎اند اما واکسن کووایران‌برکت در مراحل پایانی قرار دارد.»

 

پیش از محرز چند نفر دیگر از مدیران ستاد اجرایی فرمان امام(ره) برای تزریق واکسن داوطلب شده‌اند. حالا که محرز هم واکسن کووایران‌برکت را داوطلبانه تزریق کرده، سوال این است که چرا محمد مخبر، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام(ره) خود داوطلب تزریق واکسنی که تولید می‏کند، نیست؟

 

او در پاسخ به این پرسش به جام‌جم می‏گوید: «من قبلا کرونا گرفته‎ ام و نمی‎توانم واکسن تزریق کنم، هرچند که دکتر محرز هم قبلا کرونا گرفته‌اند اما تشخیص داده است که می‎تواند واکسن تزریق کند. این اما دلیلی نیست که داوطلب تزریق نشدم، دوست دارم که همه مردم ایران واکسن تزریق کنند و بعد من و اعضای خانواده ‎ام البته به جز دخترم که داوطلب شد واکسن بزنیم.» به گفته مخبر او منتظر خواهد ماند تا 70درصد مردم واکسینه شوند و بعد واکسن تولید خود را تزریق کند.

 

 از 9 دی‌ماه که فاز اول مطالعات بالینی واکسن کووایران برکت، شروع شد، محمد مخبر رئیس ستاد اجرایی فرمان امام (ره) بارها اعلام کرد که تا پایان خردادماه، یعنی تا پایان بهار 1400، به مرحله تولید انبوه واکسن کرونای ایرانی می‌رسیم اما برای این که این قول عملی شود، کارخانه‌ای برای تولید واکسن کووایران برکت تاسیس شد.

 

کارخانه‌ای که به گفته مخبر، تا پایان اردیبهشت‌ماه یک‌میلیون دوز واکسن در ماه تولید می‌کند و میزان تولید آن تا پایان خرداد بیشتر و به سه تا سه و نیم میلیون دوز واکسن در ماه خواهد رسید. تا پایان تیرماه میزان تولید افزایش و به 10 تا 12میلیون دوز در ماه و تا پایان مردادماه نیز، میزان تولید واکسن ایرانی، به 12 تا 15میلیون دوز در ماه می‌رسد و با این توضیح تا پایان مردادماه، در مجموع، حدود 30میلیون دوز واکسن تولید می‌شود. 

در شهریورماه نیز بازده تولید به 20میلیون دوز در ماه می‌رسد و این یعنی که تا پایان تابستان در مجموع، 50میلیون دوز واکسن ایرانی تولید می‌شود. به گفته او، واکسن‌های تولیدی این کارخانه، در اختیار وزارت بهداشت و درمان قرار می‌گیرد تا باتوجه به نظر این وزارتخانه و طبق سند واکسیناسیون ملی کرونا، به گروه‌هایی تعیین شده، تزریق شود و این یعنی به زودی، مشکلی در تامین واکسن وجود نخواهدداشت.

 

در مسیر طولانی احداث کارخانه اما مشکلاتی وجود داشته‌است. اولین مشکل این بود که پیش از این، در کشور هیچ کارخانه‌ای برای تولید واکسن کرونا وجود نداشته، به خاطر همین ستاد اجرایی فرمان امام (ره) مجبور می‌شود کارخانه احداث کند. مخبر به تحریم‌ها اشاره می‌کند و از آن به عنوان یک مشکل بزرگ نام می‌برد.

 

او می‌گوید: «تحریم‌ها در بحث احداث کارخانه بی‌تاثیر نبوده‌است و اگر تحریم‌ها نبود، زودتر از این، به تولید انبوه می‌رسیدیم.» به گفته رئیس ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، اما شرکت‌های دانش‌بنیان، برای ایجاد زیرساخت‌های کارخانه کمک زیادی کرده‌اند. با وجود این تا به حال، دو فاز کارخانه احداث شده است.

 

در فاز اول کارخانه ظرفیت تولید سه تا سه و نیم میلیون دوز واکسن در ماه را دارد که تجهیزات آن کامل شده‌است. در پایان اردیبهشت یک میلیون دوز واکسن از تولیدات همین خط به وزارت بهداشت و درمان تحویل داده می‌شود. او می‌گوید که با وجود مشکلاتی که تحریم‌ها در مسیر تولید واکسن ایجاد کرده‌است، هر روز بازده کار بیشتر و نسبت به روزهای اول، سرعت پیشرفت قابل توجه‌تر می‌شود. مخبر می‌گوید: «در روزهای اول تولید کارخانه، به هیچ وجه فکر نمی‌کردیم، به این سرعت، به تولید واکسن برسیم.»

 

چهار ماه پیش فاز اول مطالعات بالینی واکسن کووایران‌برکت به عنوان اولین واکسنی که مجوز انجام مطالعات انسانی را گرفت، شروع شد. در فاز اول مطالعات بالینی، حدود 56داوطلب واکسن دریافت کردند و فاز دوم مطالعه بالینی واکسن در 25اسفند با 280داوطلب شروع شد. همزمان اما مجوز مطالعه بالینی فاز سوم هم داده شد.

 

به گفته حامد حسینی، مدیر نظارت بر مطالعات واکسن کووایران‌برکت، فاز دوم مطالعه بالینی هنوز تمام‌نشده و تا امروز همه 280داوطلب، یک دوز واکسن را دریافت و 30درصد از داوطلبان دوز دوم را هم دریافت کرده‌اند. 80نفر از 280داوطلب، بالای 50سال و 200داوطلب دیگر، کمتر از 50سال دارند.

 

حسینی با اشاره به ایمنی‏زایی واکسن یا ترشح پادتن می‎گوید: «اطلاعات آماری داوطلبان در فاز دوم هنوز کامل نیست، چراکه فاز دوم هنوز تمام نشده اما آنتی‌بادی افراد بعد از هر تزریق اندازه‏ گیری می‏شود و بعد از پایان ارزیابی‎ اطلاعات، اعلام خواهد شد.»

 

به گفته وی واکسن با غلظت 5میکروگرم، میزان ترشح پادتن خوبی در بدن دارد، میزانی که موردانتظار و تایید تیم تولید واکسن کووایران‌برکت است اما سوال این است که در چه زمانی، واکسن به مصرف عمومی می‏رسد؟

 

حسینی می‎گوید که حداقل دو ماه دیگر تا زمان پایان مطالعات بالینی مانده است و پس از دو ماه، یعنی در اواخر خرداد ماه، اگر واکسن کووایران‌برکت، مجوز مصرف اورژانسی بگیرد در اختیار عموم قرار می‌گیرد. مطالعات انسانی واکسن اما همچنان تا یک‌سال ادامه دارد. فاز سوم مطالعه بالینی در 6شهر، تهران، بوشهر، اصفهان، کرج، مشهد و شیراز دنبال می‌شود.

 به‌جز واکسن کشته‌شده، یعنی واکسن کووایران‌برکت که در فاز سوم مطالعاتی قرار دارد، ستاد اجرایی فرمان امام(ره) همزمان برای واکسن‌‎های دیگری هم تلاش می‎کند؛ واکسن‎هایی که با روش‌های ام‎ آر‌ ای، دی ‏ان ‎ای و سلول مزانشیم (سلول بنیادی مزانشیم- شامل سلول‌های بنیادی بندناف، چربی و استخوان) تولید می‏شود. به گفته مخبر، همه واکسن‎های تولیدی با موفقیت، فاز مطالعات حیوانی را پشت‌سر گذاشته ‎اند و همه در مسیر مطالعه انسانی قرار دارند. او می‏گوید: «به‌محض این که از خط سه تولید کارخانه مطمئن شویم، تولیدات دیگر را آغاز خواهیم کرد و هر وقت لازم باشد تولید را شروع می‌کنیم.»

 

حدود چهار ماه پیش، ویروس جهش‌یافته انگلیسی وارد كشور شد و حالا در موج چهارم، در همه شهرها شناسایی شده است. بعد از شناسایی ویروس جهش‎ یافته انگلیسی، ویروس‎های جهش ‎یافته دیگر؛ آفریقای‌جنوبی، كالیفرنیایی، برزیلی و هندی كشف شدند؛ ویروس‎های جهش ‎یافته‎ ای كه البته با اطمینان نمی‌شود گفت پای همه آنها به كشور باز شده است یا نه‌. اما آنچه كه درباره ویروس‎های جهش ‎یافته وجود دارد، تاثیرگذاری واكسن ‌روی آنهاست. به خاطر همین است كه تولیدكنندگان واكسن، برای اثربخشی واكسن تولیدی‎شان روی ویروس‏‎های جهش ‎یافته تلاش می‌كنند. حسینی می‎گوید كه در صورتی كه گونه ‏های شناخته‏ شده ویروس كرونای جهش ‏یافته از نظر ژنتیكی تایید و در اختیارشان قرار بگیرد، اثربخشی واكسن روی ویروس جهش ‎یافته، آزمایش می‏شود. او می‏گوید كه تا‌به‌حال، واكسن كووایران بركت، روی ویروس جهش ‏یافته انگلیسی، آزمایش شده است. حسینی توضیح می‏دهد كه ویروس جهش ‏یافته انگلیسی را در محیط آزمایشگاه كشت سلولی كرده‌اند و در معرض آنتی‎ بادی به دست آمده از تزریق واكسن قرار داده‌اند تا اثربخشی روی ویروس جهش ‏یافته را به دست بیاورند. این آزمایش با میزان غلظت متفاوت آزمایش شده است. او می‏گوید: «ما غلظت‏های متفاوتی از واكسن را آزمایش كردیم و نتایج به دست آمده روی واكسن پنج میكروگرم قابل قبول بود.» مدیر نظارت بر مطالعات واكسن كوو ایران ‌بركت می‏گوید كه هر غلظت واكسنی برای اثربخشی روی ویروس جهش‎ یافته مناسب نیست؛ ممكن است، واكسنی با غلظت كم، اثربخشی ایجاد كند، اما برای استفاده عموم مناسب نباشد. حسینی می‎گوید كه برخی از واكسن‌ها در بخش آزمایش اثربخشی واكسن بر ویروس جهش‎ یافته، ناموفق عمل می‎كنند. تا‌به‌حال واكسن كووایران بركت  روی ویروس جهش ‎یافته انگلیسی آزمایش شده است، اما این واكسن هنوز  روی ویروس‎های جهش ‎یافته آفریقای‌جنوبی، برزیلی و هندی آزمایش نشده است. مدیر نظارت بر مطالعات واكسن كووایران بركت، می‏گوید كه در صورتی كه ویروس‎های جهش‏ یافته دیگر از نظر ژنتیكی تایید شود و در اختیارشان قرار بگیرد، به‌سرعت مطالعات آزمایشگاهی و اثربخشی واكسن روی آنها ‌را شروع می‏كنند. 
حالا که مسوول ارزیابی مطالعات بالینی واکسن کووایران‌برکت و رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در مطالعات بالینی واکسن ایرانی شرکت کرده‌اند، شاید خیلی‎ها بپرسند واکسنی که به آنها تزریق شده، دارونماست. حامد حسینی، مدیر نظارت بر مطالعات واکسن کووایران‌برکت این احتمال را تایید می‎کند و به ما می‏گوید: «احتمال دارد واکسن یا دارونما به هر دو، یکی یا هیچ‌کدام، تزریق شده باشد.» او می‎گوید اما انتخاب تزریق دارونما یا واکسن به داوطلبان نه بر عهده تیم مطالعاتی واکسن که بر عهده نرم ‎افزار ثبت ‏نام است.

 

چشم‎هایش شبیه به چشم‏های خواهرش، مینو محرز است، ریز و هوشیار، حتی شبیه به او، همه‌جا را دقیق نگاه می‏كند. می‏گوید كه آمده است تا در مراسم تزریق واكسن به خواهر كوچك‌ترش شركت كند، به خاطر همین دوربین گوشی همراه را روشن می‏كند و در نماهای مختلف، زمانی كه خواهرش در حال تزریق واكسن است یا در زمانی كه در حال مصاحبه است، عكس می‎اندازد و فیلم می‎گیرد.

 

می‏گوید كه خواهرش، هیچ واكسن وارداتی را تزریق نكرده است، با این‌كه سهمیه تزریق داشته؛ انتخاب او واكسن تولید داخل است، واكسنی كه بر روی آن مطالعه می‏كند. خواهر مینو محرز كه خود متخصص میكروبیولوژی است، می‏گوید كه به‌جز خواهر، چند نفر از اعضای فامیل، داوطلب تزریق واكسن شده‌اند.

 

كسانی كه در فاز دوم و در مطالعه شركت كرده‌اند. این متخصص میكروبیولوژی می‎گوید كه واكسن هیچ عارضه ‎ای روی داوطلبان خانوادگی نداشته است. در شروع فاز دوم مطالعاتی، شاگرد محرز، مهرناز رسولی‌نژاد كه خود متخصص عفونی است، به همراه همسرش، به عنوان داوطلب در مطالعه شركت كرده‌اند. محرز می‏گوید: «این‌قدر خواهرم از واكسن تعریف كرده كه دوستان و اعضای خانواده مشتاق شده‌اند تا در مطالعه بالینی شركت كنند.»

 سالن برگزاری مراسم بزرگ است، اما به سه قسمت تقسیم شده است و مراسم تزریق واكسن در یكی از این سه قسمت برگزار می‎شود. یك طرف سالن با پنجره‌های بزرگ پوشانده شده است. اغلب پنجره‎ ها بسته‎ اند و هوا در درون سالن جریان ندارد. ساعت كه به 10 صبح، زمان شروع برگزاری مراسم نزدیك می‏شود، ازدحام بیشتر هم می‎شود.

عكاسان بدون هیچ فاصله ‏گذاری در یك گوشه جمع شده‌اند و نگاه همه دوربین‌ها دوخته شده‌ به سمت سكوی كوچكی كه صندلی تزریق واكسن بر روی آن قرار دارد. نفس‎ها تنگ هم، با ماسك‎هایی كه گاهی پایین می‎ افتد، عرق ‏ریزان، منتظرند تا واكسن‌ها تزریق شود. پرستار كه سرنگ را بالا می‌گیرد،‌ جمع فشرده‌تر می‎شود،‌ عرق، صورت عكاسان را پوشانده و صدای شاتر ممتد به گوش می‌رسد. 


منبع: روزنامه جام جم

به قلم: لیلا شوقی