گفت‌وگو با حامد عنقا درباره شهید آوینی و مستند «آقامرتضی»

اگر آن روز «آقا» نمی‌آمد

همه‌چیز درباره مستند «آقامرتضی» که به فاصله چند روز از سالگرد شهادت مرتضی آوینی از تلویزیون پخش می‌شود

کدام مرتضی‌؟

شهید سیدمرتضی آوینی از چهره‌هایی است که در سال‌های اخیر شخصیت واقعی او محل مناقشه بوده است.

کد خبر: ۱۳۰۹۵۳۹

از طرفی عده‌ای پیرامون شخصیت پیش از انقلاب او و آن ظاهر خاص با سبیل‌ صحبت می‌کنند و از سمت دیگر عده‌ای تنها چهره او با ریش و چفیه و صدای منحصر به ‌فردش را بازنشر می‌دهند. اما حقیقت این است که سیدمرتضی هر دوی اینها بود. در بررسی شخصیت او باید سیر درست شخصیتی و روند تکامل ابعاد وجودی‌اش از کامران تا سید شهیدان اهل قلم را بررسی کرد تا بتوان به تصور درستی از او رسید.

سازمان هنری رسانه‌ای اوج در تازه‌ترین محصول رسانه‌ای خود سراغ زندگی آوینی رفته و یک مستند بلند هفت‌قسمتی با نام «آقامرتضی» را تولید کرده است. در روزهای گذشته دو قسمت از این مستند از شبکه سه سیما منتشر و حواشی و نظرات گوناگونی حول آن مطرح شده است. از ارائه تصویر قبل از انقلاب آوینی و رابطه‌اش با غزاله علیزاده گرفته تا آشنایی با فرهاد مهراد و تاثیری که شخصیت امام‌خمینی(ره) روی آوینی گذاشت. اینها و نکات بسیار دیگری در مستند آقامرتضی به تصویر کشیده شده تا در آستانه سالروز شهادت سید شهیدان اهل قلم، جامعه فرهنگی ما به تلقی درستی از شخصیت آوینی برسد. در این گزارش پیرامون این مستند صحبت خواهیم کرد.

مستند هفت‌قسمتی آقامرتضی به کارگردانی سیدعباس سیدابراهیمی و تهیه‌کنندگی مهدی مطهر، محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج و تولیدشده در خانه مستند انقلاب اسلامی از یکشنبه پانزدهم فروردین‌ماه از شبکه سه سیما روی آنتن رفت. این مستند که روایتی متفاوت و بدون سانسور از زندگی شهید اهل قلم سیدمرتضی آوینی است با هدف آشنایی بیشتر دوستداران ایشان و همه مردم ایران تولید شده و در ایام شهادتش پخش می‌شود.

در قسمت اول آقامرتضی بیننده پای صحبت برخی از نزدیکان شهید آوینی ازجمله پدر، همسر، برادر شهید و همچنین دوستان، هم‌دانشگاهیان، همکاران او در روایت‌فتح و بسیاری از شخصیت‌های آشنا با او می‌نشیند.

آشنایان سیدمرتضی آوینی در قسمت اول این مستند درباره شخصیت او از کودکی تا جوانی صحبت کرده و به توصیف ابعاد مختلف زندگی و شخصیت او پرداختند. در ابتدا از دوران کودکی مرتضی آوینی سخن به میان آمد. پدر شهید درباره لکنت زبان او در کودکی صحبت کرد. یکی از عوامل برنامه روایت‌فتح از قول مرتضی آوینی گفت: «لکنت زبان باعث پیشرفت من شد». چراکه به دلیل لکنت زبان تجربه تنهایی منحصربه‌فردی داشت که در آن خلوت و تنهایی بسیار فکر می‌کرد.

سیدمحمد آوینی، برادر شهید درباره علاقه مرتضی آوینی به هنر از همان سنین کودکی گفت: «ایشان در ۱۰سالگی در انواع هنرها مانند شعرسرایی، خط‌نوشتن، نقاشی‌کشیدن و ... سررشته داشتند و تا ۲۵سالگی نیز به این دست فعالیت هنری ادامه داد».

وی افزود: «متاسفانه هیچ‌یک از آثار این استاد بزرگوار در هر هنری که ایشان در آن سررشته داشتند موجود نیست». به گفته محمد آوینی، برادرش علاقه‌ای به حفظ هیچ‌یک از آثار خودش نداشت و همه آثار، نوشته‌ها و نقاشی‌ها را در چمدانی در آب روان ریخت یا با آتش سوزاند.

پس از دوران کودکی و نوجوانی نوبت به دوران دانشجویی آوینی می‌رسد. در این بخش از مستند با دوستان و هم‌دانشگاهیان آوینی درباره زیست دانشجویی او صحبت شد.

مهندس امیرهوشنگ اردلان، یکی از دوستان و هم‌دانشگاهی‌های او از تفسیر قرآن مرتضی آوینی در دانشگاه گفت. علاوه‌براین در این بخش به علاقه آوینی به نیچه، کامو و شخصیت‌هایی چون سهروردی، ابن‌عربی، مولانا و ... نیز اشاره شد.

حواشی زیست دانشجویی آوینی از دیگر سوژه‌های این بخش از مستند آقامرتضی بود؛ علاقه غزاله علیزاده به مرتضی آوینی یکی از همین حواشی به حساب می‌آید که مستند آقامرتضی آن را به تیغ سانسور نسپرده است.

در ادامه به کتابی به‌نام «هر آن‌که جز خود» اشاره شد که مرتضی آوینی در همان سال‌های دانشجویی به نگارش آن پرداخته بود. دوستان و برادر آوینی معتقدند، مرتضی قلمی قوی و عجین‌شده با هنر داشت که حتی گاهی رنگ‌وبوی دین به خود می‌گرفت.

ازدواج، آشنایی با فرهاد مهراد و آشنایی با اندیشه امام‌خمینی(ره) آخرین بخش از اولین قسمت مستند آقامرتضی بود.

به گفته مریم امینی، همسر شهید آوینی ایشان در سال ۱۳۵۲ با او آشنا شده و در سال ۱۳۵۶ با یکدیگر ازدواج کردند و بعد از ازدواج - بدون آن‌که بدانند - در خانه مادر فرهاد مهراد مستاجر بودند. این اتفاق باعث آغاز و شروع آشنایی مرتضی آوینی و همسرش با امام‌خمینی(ره) بود.

مریم امینی درباره آشنایی مرتضی آوینی با فرهاد مهراد گفت: «شبی آقای فرهاد مهراد با شور و شوق زیادی نوارکاستی را به آنها می‌دهد که در اصل آن نوار، حاوی پیام امام‌خمینی(ره) درباره حذف حکومت نظامی بود. این نوار نقطه آغاز آشنایی آوینی و امام‌خمینی(ره) است.»

نخستین قسمت از مستند آقامرتضی با آشنایی آوینی و امام‌خمینی(ره) به پایان رسید. این مستند به مدت یک هفته هرشب ساعت ۲۰ از شبکه سه سیما پخش خواهد شد.

منبع: پیمان طالبی - ادبیات و هنر / روزنامه جام جم