ترومبوز سیاهرگ عمقی

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از دکتر تو عمده‌ترین آنها در ساق پا پدید می‌آید. نتیجه ترومبوز در وریدهای عمقی که در پزشکی DVT نامیده می‌شوند، مشکلات متعددی در عضو است که جریان خون آن به‌دلیل ایجاد لخته، کم یا قطع می‌شود و بسته به عضو درگیر، علائم متفاوتی خواهد داشت.

ترومبوز سیاهرگی عمقی یا DVT چیست؟

ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) بیماری خطرناکی است که به دلیل ایجاد لخته ی خون در رگ‌های عمیق بدن به وجود می‌آید. لازم است بدانید که اگر سرعت حرکت خون در رگ‌ها کم باشد، ممکن است باعث ایجاد لخته‌های خونی شود. لخته‌های خون باعث انسداد شریان خون در رگ‌ها می‌شوند. این لخته‌های خون در رگ‌های عمیق بدن و معمولا در پا و قسمت ران اتفاق می‌افتد اما این احتمال هم وجود دارد که در قسمت‌های دیگر بدن نیز رخ بدهد. ترومبوز سیاهرگی عمقی یا DVT بیماری خطرناکی است و در برخی موارد حتی ممکن است کشنده باشد. به همین دلیل در صورت بروز این بیماری باید سریعا به دکتر داخلی مراجعه کرد.

علائم و نشانه‌های ترومبوز سیاهرگی عمقی:

تمام افرادی که دچار DVT می‌شوند نشانه‌های این بیماری را ندارند، مخصوصا افرادی که DVT در بخش فوقانی بدن شان رخ می دهد، ممکن است نشانه‌های آن را تجربه نکنند. علائمی مانند تورم پا یا بازو بدون دلیل، درد یا گرفتگی پا هنگام قدم زدن یا ایستادن، احساس داغی در محل درد یا پوست، تورم رگ‌ها و رنگ پریدگی یا تغییر رنگ پوست به قرمز یا کبودی از نشانه‌های بروز بیماری DVT‌ است. دیگر نشانه‌های این بیماری شامل درد گردن، درد شانه، تورم دست‌ها، کبودی پوست، درد شدید در دست و بازو و ضعف دست می‌شود. همچنین بیماران مبتلا به DVT ممکن است تا هنگام وضعیت اضطراری آمبولی ریه متوجه ترومبوز سیاهرگی عمقی نشوند. آمبولی ریه زمانی رخ می‌دهد که لخته ی خون از دست یا پا توسط جریان خون به ریه رسیده باشد. اگر شریان خون در ریه توسط لخته ی خونی مسدود شود ممکن است شرایط خطرناکی به وجود بیاید و نیازمند درمان سریع است.

عوامل موثر در ابتلا به بیماری ترومبوز سیاهرگی عمقی DVT

سابقه ی بیماری:‌ حدود ۳۰ درصد افرادی که DVT را تجربه کرده‌اند دوباره دچار ترومبوز سیاهرگی عمقی می‌شوند.

سابقه ی خانوادگی: خطر بروز DVT در افرادی که سابقه ی خانوادگی این بیماری را دارند بالاتر از بقیه است. اگر هر دو والد دچار این بیماری شده باشند این خطر بیشتر هم می‌شود.

سن: افراد بالای ۴۰ سال بیشتر در معرض خطر بیماری ترومبوز سیاهرگی عمقی هستند.

عدم تحرک: رگ‌های عمیق پاها برای بازگرداندن خون به قلب و ریه از ماهیچه‌ها استفاده می‌کنند. اگر این ماهیچه‌ها مدت زمان زیادی حرکت نداشته باشند خون در بخش پایینی بدن باقی خواهد ماند و خطر افزایش لخته ی خونی را بالا خواهد برد.

بارداری: هنگام بارداری هورمون زنانه ی استروژن افزایش می‌یابد که باعث می‌شود خون به آسانی لخته ببندد. اگر استفاده از قرص‌های ضد بارداری یا درمان جایگزینی هورمون نیز باعث افزایش خطر DVT می‌شود زیرا این داروها نیز حاوی استروژن هستند.

مشکلات خونی: برخی از افراد با مشکلات انعقاد خون به دنیا می‌آیند. این مشکلات باعث می‌شوند خون نسبت به حالت عادی گردش سخت‌تری در بدن داشته باشد.

اضافه وزن: هرچه شاخص توده ی بدنی یا BMI شخص بالاتر باشد خطر DVT افزایش می‌یابد. BMI نشان‌دهنده ی میزان چربی بدن نسبت به قد و وزن است.

آسیب و ضربه: افرادی که دچار بیماری‌های قلبی، ریوی یا بیماری التهاب روده هستند بیشتر در معرض بروز DVT هستند. همچنین خطر بروز DVT در افرادی که سرطان دارند یا در روند درمان بیماری سرطان‌ هستند بیشتر است.

حادثه: در افرادی که دچار حادثه‌های سخت شده‌اند و به ماهیچه یا استخوان‌هایشان آسیب رسیده است ممکن است رگ‌های نزدیک آن نیز آسیب دیده باشند و خطر ایجاد لخته ی خونی را بالا ببرد. جراحی‌های سنگین شکم، لگن و پا نیز ممکن بیشتر فرد را مستعد بروز DVT کند.

تشخیص بیماری ترومبوز سیاهرگ عمقی

برای پیشگیری و همچنین تشخیص بیماری DVT پزشک ممکن است از سوابق پزشکی، آزمون‌های فعالیت فیزیکی و همچنین روش‌های پزشکی استفاده نماید. روش‌های تشخیص بیماری ترومبوز سیاهرگ عمقی عبارت است از:

اولترا سوند: این روش رایج‌ترین راه تشخیص DVT است. در این روش از امواج صوتی برای عکس‌برداری از رگ‌ها و دریچه‌های رگ جهت بررسی شریان خون استفاده می‌شود.

ونوگرام: در صورتی که نتایج اولتراسوند قابل استفاده نباشد پزشک ممکن است از روش ونوگرام استفاده کند. در این روش مایع رنگی به داخل رگ‌ها تزریق می‌شود که توسط اشعه ی ایکس جریان این مایع در رگ‌هایی که مشکوک به وجود لخته هستند بررسی می‌شود. مایع رنگی باعث پیدا شدن لخته می‌شود و نحوه ی جریان خون در رگ‌ها را نشان می‌دهد.

تست دی دایمر (D.Dimer): آزمایش دی دایمر خون نشان دهنده ی میزان ماده‌ای است که موقع شکستن لخته ی خونی ایجاد می‌شود. اگر سطح این ماده در خون بالا باشد و خطر بروز DVT در بیمار نیز وجود داشته باشد، احتمال وجود لخته بالا است. اگر سطح این ماده در خون نرمال باشد احتمال وجود لخته کم است.

بیماری‌های همراه:

اگر لخته ی خونی در رگ‌های عمیق بدن اتفاق بیفتد احتمال آسیب به رگ‌ها و ارگان‌های بدن وجود دارد و همچنین ممکن است خطرات جانی به همراه داشته باشد. البته تمام افرادی که دچار DVT می‌شوند این اتفاق را تجربه نمی‌کنند اما احتمال بروز چنین خطراتی همواره وجود دارد. برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری از برنامه‌های درمان DVT پیروی کنید تا بدن تان قادر به شکستن لخته باشد و جریان خون در بدن شما به حالت عادی برگردد. ممکن است در صورت بروز DVT، بیماری های دیگری همراه با آن رخ دهد، به عنوان مثال:

آمبولی ریه: بروز DVT در پاها رایج‌ترین نوع این بیماری است. اما اگر لخته ی خونی وارد جریان خون بشود در نهایت به ریه می‌رسد و یکی از شریان‌های ریه را مسدود می‌کند، که به عنوان آمبولی ریه شناخته می‌شود. این مشکل ممکن است پس از ایجاد لخته اتفاق بیفتد یا ممکن است مدت‌ها پس از لخته رخ دهد. تقریباْ ۱۰ درصد افرادی که دچار DVT می‌شوند دچار آمبولی ریه یا (PE (Pulmonary Emboly نیز می‌شوند. اگر هر کدام از شرایط یا حالت‌های زیر را تجربه کردید سریعا با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید. علایم آمبولی ریه شامل سرفه‌های ناگهانی و خونی، تنگی نفس یا نفس سریع بی‌دلیل حتی هنگام استراحت، درد قفسه سینه به صورت تیر کشیدن، سوزش یا دردی که با نفس عمیق، سرفه، غذا خوردن یا خم شدن تشدید می‌شود.آمبولی ریه می‌تواند موجب مشکلات جدی مانند تپش قلب نامنظم، نارسایی قلبی، مشکلات تنفسی، افزایش فشار خون در ریه (پرفشاری ریوی) و مرگ ناگهانی (تقریبا شامل ۲۵ درصد افرادی که دچار آمبولی ریه می‌شوند) شود. به همین دلیل ممکن است بیمار به مراقبت ویژه در بیمارستان نیاز داشته باشد و پزشکان برای شکستن لخته ی خون و جلوگیری از ایجاد لخته ی خونی جدید داروهای رقیق‌کننده ی خون تجویز نمایند.

سندروم پست‌ترمبوتیک یا نارسایی مزمن وریدی

زمانی که لخته ی ایجاد شده در دست یا پا مدت زمان زیادی باقی بماند می‌تواند باعث آسیب به رگ و دریچه‌های رگ شود. دریچه‌های رگ وقتی درست کار نکنند به جای انتقال خون به سمت قلب، موجب برگشت خون به عقب و جمع شدن آن می‌شوند. سندروم پست‌ترومبوتیک معمولاْ به صورت خفیف رخ می‌دهد اما در مواردی ممکن است این سندروم شدید باشد و ممکن است تا سال‌ها بعد خود را نشان ندهد. تقریباْ بیش از نصف افرادی که دچار DVT می‌شوند در ناحیه ی لخته شدن خون عوارض جانبی طولانی مدتی مانند درد، تورم، تیرگی پوست، زخم پوستی و واریس رگ‌ها(تورم رگ‌ها) را از خود نشان می‌دهند. از آن  جایی که احتمال ایجاد لخته در اندام‌هایی که خون به راحتی جریان ندارد بیشتر است. بهتر است که با انجام فعالیت‌هایی از بروز DVT جلوگیری شود. علاوه بر داروهایی که می‌توانند از لخته شدن خون جلوگیری کنند، پزشک شما ممکن است فعالیت و کارهای زیر را برای کمک به رفع لخته شدن خون پیشنهاد دهد.

•  استفاده از جوراب‌های واریس
• بالا نگه‌داشتن دست و پا زمان استراحت
• انجام فعالیت‌هایی که باعث باز شدن رگ‌های تنگ می‌شوند مانند آنژیوپلاستی بالون یا استنت گذاری
•  دفع لخته توسط جراحی

مدیریت و درمان بیماری ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT)

درمان DVT باعث عوامل زیر می‌شود:

• جلوگیری از رشد لخته خون
•  جلوگیری از عوارض طولانی مدت مانند درد و تورم پا
• درمان بیماری‌های آتی لختگی خون

در اکثر موارد با دارو و مراقبت از خود می‌توان این بیماری را درمان کرد اما در مواردی نیز به جراحی نیاز است. برای اطلاعات بیشتر و درمان مناسب با پزشک مشورت نمایید.

رقیق‌کننده‌های خون: این داروها، داروهای ضد انعقاد نیز نامیده می‌شوند و رایج‌ترین نوع درمان DVT است. این داروها می‌توانند از رشد، حرکت لخته و ایجاد لخته ی خونی جدید جلوگیری کنند. اما این داروها با وجود اسمشان باعث رقیق شدن خون نمی‌شوند و نمی‌توانند لخته ایجاد شده را ازبین ببرند. رقیق کننده‌های خون عبارتند از: آپیکسابان (الیکوییس)، بتریکسابان، دابی گاتران (پاراداکسا)، ادوکسابان (ساوایسا)، فونداپارینوکس (آریکسترا)، هپارین، ریواروکسابان (زارلتو) و وارفارین (کومادین).

داروهای شکننده لخته: بدن در نهایت می‌تواند لخته‌های خونی را حل کند اما ممکن است در این مدت این لخته‌های به رگ‌ها آسیب برسانند. به همین دلیل ممکن از پزشک برای بیمار داروهای شکننده لخته که ترومبولیتیک نیز نامیده می‌شوند تجویز نماید. این داروها برای افرادی که دارای لخته‌های بزرگی هستند که موجب درد، تورم و مشکلات گردش خون شده و همچنین افرادی که در معرض آمبولی ریه هستند و یا در موارد بروز DVT در دست‌ها به جای پا تجوز می‌شود. این درمان سریعاْ لخته را می‌شکند و جریان خون را به حالت طبیعی برمی‌گرداند. همچنین ممکن است موجب درمان دریچه‌های رگ شود اما مصرف آن نسبت به رقیق کننده‌های خون خطرناک است و مصرف کنند در معرض مشکلات خونریزی و سکته قلبی قرار می‌گیرد.

جراحی: در صورتی که با مصرف رقیق کننده‌های خون و شکننده‌های لخته، لخته داخل بدن از بین نرفت ممکن است پزشک یمی از روش‌های جراحی را برای بیمار تجویز نماید.
ونا کاوا فیلتر (فیلتر بزرگ سیاهرگ‌ها): این فیلتر کوچک دستگاهی است که در داخل سیاهرگ اصلی که خون را از قسمت پایین بدن به قلب برمی‌گرداند،‌ قرار می‌گیرد و مانع حرکت لخته ی خونی به سمت قلب می‌شود. این فلیترها با توجه به تجویز پزشک می‌تواند در رگ‌های پا، گردن یا بازو قرار بگیرد و آن را به سمت رگ‌های شکم حرکت دهد.

ترومبکتومی وریدی: در مواردی نادر ممکن است لازم باشد لخته ی خونی را توسط جراحی از بدن خارح کرد. در ترومبوزهای سیاهرگی عمقی شدید که دیگر درمان‌های بیماری پاسخگوی بیمار نیست این روش جراحی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.

غربالگری و پیشگیری

ترومبوز سیاهرگی عمقی عارضه‌ای خطرناک است لذا در افرادی که مستعد این بیماری هستند توصیه می‌شود اقداماتی جهت اصلاح شریان خون به صورتی که باشد را انجام دهند. این اقدامات عبارتند از:

عدم نشستن طولانی مدت: به صورت معمول هر ۲ ساعت یک بار از مکان خود جابه‌جا شوید و قدم بزنید. این عمل به جریان یافتن خون در پاها کمک می‌کند. علاوه بر این هنگام نشستن باید پاشنه‌ی پا را در حالی از روی زمین بلند کرد که انگشتان روی زمین باشد.

تحرک پس از جراحی: پس از جراحی در اولین فرصتی که ممکن بود حرکت کنید. این کار خطر لخته شدن خون را کاهش می‌دهد. اگر توانایی حرکتی زیادی نداشتید در حدی که پاها در تخت تکان دهید این کار را انجام دهید تا خون بهتر در بدنتان جریان یابد.

مشورت با پزشک: اگر فکر می‌کند در معرض DVT هستنید با پزشکتان در زمینه داروهای رقیق‌کننده خون مشورت کنید. این داروها مانع لخته شدن خون می‌شوند. همچنین ممکن است طبع تجویز پزشک از جوراب‌های واریس استفاده کنید. این جوراب‌ها به ساق پا فشار می‌آورند و تا زانو را می‌پوشاند و قسمت بالایی آن کمتر تنگ است. این جوراب‌ها باعث می‌شوند خون‌ها جمع نشوند و لخته ایجاد نشود.

برنامه ریزی سفر: اگر مجبور به مسافرت‌های طولانی با وسایل نقلیه هستید (بیش از ۴ ساعت)، هنگام مسافرت چند باری از جای خود بلند شوید و پاهای خود را کش بیاورید. حتما لباس‌های آزاد و راحت بپوشید. آب فراوان بنوشید و از نوشیدن الکل اجتناب کنید. اگر بدن آب لازم را دریافت نکند، رگ‌ها باریک‌تر می‌شوند و احتمال ایجاد لخته بالا می‌رود..

تحرک: ورزش و تمرینات ورزشی باعث کاهش خطر ایجاد لخته‌های خونی می‌شوند. حتی قدم زدن نیز در کاهش این خطر موثر است

مراقبت از سلامتی: به معنای کاهش وزن یا ترک کردن سیگار یا فعالیت‌هایی است که باعث مشکلات سلامتی می‌شوند. اگر بیماری قلبی، دیابت یا دیگر بیماری‌های مزمن دارید حتما از دستورات پزشک و سبک زندگی پیشنهادی وی پیروی کنید تا مشکلات سلامت برای شما به وجود نیاید.