مشاغل سخت بــاید از بین ‌بروند!

خیلی‌ها معتقدند با وجود قانون مشاغل سخت و زیان‌آور در کشور و صراحت آن، سازمان تامین اجتماعی اعتقاد چندانی به این قانون ندارد.
سازمان تامین اجتماعی به این قانون اعتقاد دارد و خود را ملزم به اجرای آن می‌داند، چون سخت و زیان‌آور بودن برخی مشاغل، قانون مصوب است و ما به عنوان یک دستگاه اجرایی باید به آن التزام داشته باشیم. البته ممکن است قبل از تصویب این قانون و در حین تبادل نظرات و ارائه دیدگاه‌های کارشناسی نظر دیگری داشته‌باشیم ولی حالا که قانون وجود دارد، خود را مجری آن می‌دانیم. همیشه همین‌طور بوده، هست و خواهد بود.
اما مصداق‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد مشمولان این قانون برای بازنشستگی اقدام کرده اند ولی از تامین اجتماعی این بی‌اعتقادی به سخت و زیان‌آور بودن شغل خود را شنیده‌اند، نمونه واضحش ما خبرنگارها.
اعتقاد داشتن یا نداشتن یک فرد در تامین اجتماعی ملاک نیست، ملاک قانون است و ما باید آن را اجرا کنیم، ولو این که من به آن اعتقاد نداشته باشم. خط قرمز ما اجرای قانون است و همه باید نسبت به آن تواضع و التزام داشته باشیم.
برخلاف توضیح شما اما کسانی که قانون آنها را مشمولِ سخت و زیان‌آور تلقی کرده، وقتی در فرآیند بازنشستگی قرار می گیرند دقیقا نماینده تامین اجتماعی به آنها رای منفی می‌دهد.
طبق قانون مشاغل سخت و زیان‌آور دو گروه مشاغل وجود دارد: مشاغل گروه الف و مشاغل گروه ب. مشاغل گروه الف آنهایی است که با درنظر گرفتن تمهیدات حفاظتی، بهداشتی، ایمنی، بیولوژیکی، مکانیکی و ارگونومیکی و... می‌شود آنها را از شمول مشاغل سخت و زیان‌آور خارج کرد. در این گونه مشاغل کارفرما موظف است ظرف مدت دو سال پس ازاین که آن شغل سخت و زیان‌آور تشخیص داده شد با به کارگیری روش‌های مختلف نسبت به خروج از این فهرست اقدام کند. بنابراین مشاغل گروه الف نیازمند ارزشیابی، اندازه گیری، سنجش با استانداردها و اظهارنظر درکمیته‌ها هستند. در این کمیته‌ها نیز یکی نظر موافق می‌دهد و یکی نظر مخالف ولی ملاک ما در نهایت رای اکثریت است و رای منفی نماینده تامین اجتماعی اگر در اقلیت باشد تاثیری در رای نهایی ندارد.
بله، ولی سوال این است که چرا در غالب موارد این نماینده تامین اجتماعی است که به متقاضیان بازنشستگی سخت و زیان‌آور رای منفی می‌دهد؟
به غیر از مشاغل گروه الف، من از مشاغل گروه ب نیز صحبت کردم که مشاغلی هستند که ماهیتا سخت و زیان‌آورند. این مشاغل وقتی به کمیته مربوط می‌آید باید شغل فرد مورد نظر با مصادیق مطابقت داده شود مثل خبرنگاری. در واقع مشاغل گروه ب نیاز به تشخیص ندارند، چون ماهیتا سخت و زیان‌آورند ولی مصادیق آن باید با قانون تطبیق داده شود.
شما پاسخ سوال مرا ندادید. چرا نماینده تامین اجتماعی در این کمیته معمولا رای منفی مخصوصا به خبرنگارها می‌دهد؟
من که پاسخ دادم.
ولی قانع نشدم. سوالم این است اگر قانون به‌صراحت از واژه خبرنگار به عنوان شغلی سخت و زیان‌آور نام برده، چرا نمانیده تامین اجتماعی که یکی از پنج عضو کمیته است معمولا رأیش منفی است؟
خبرنگاری که واقعا خبرنگار باشد و این موضوع درکمیته، تطبیق داده شود مخالفتی با سخت و زیان‌آور بودنش صورت نمی‌گیرد. ممکن است مشاغلی به کمیته بیاید که از مصادیق خبرنگاری نباشد و آن وقت رای منفی داده شود که آن را هم باید به صورت موردی بررسی کنم و توضیح دهم. البته این را بگویم که خبرنگاران ممکن است چند گونه باشند؛ یکی آنهایی که تحت پوشش قانون کار هستند، برخی که در استخدام دستگاه‌های اجرایی هستند و آنهایی که بیمه خویش‌فرما دارند. شاید اگر مخالفتی صورت می‌گیرد در مورد خویش فرماهاست، چون قانون سخت و زیان‌آور شامل حال کسانی می‌شود که بیمه تامین اجتماعی داشته و تحت پوشش قانون کار باشند. اگر خبرنگاران در دستگاه اجرایی کار کنند مشمول این قانون نمی‌شوند.
البته مشکلی که من می‌گویم دقیقا مربوط به خبرنگارانی است که شما می‌گویید مشمول قانون مشاغل سخت و زیان‌آور هستند؛ ولی بگذریم چون نه شما قانع می‌شوید و نه من. آیا شما اصلا به قانون سخت و زیان‌آور اعتقاد دارید؟
بله، من به این قانون اعتقاد دارم اما به شکل درستش نه مثل الان که430 هزار نفر بازنشسته مشاغل سخت و زیان‌آور داریم که با میانگین سنی 48 سال بازنشسته شده‌اند. وقتی یک قانون مصوب می‌شود باید همه ابعادش اجرا شود نه فقط یک بخش آن یا کسانی که مستحق هستند و نیستند، بنشینند سر یک سفره.
واضح‌تر توضیح می‌دهید؟
من معتقدم کسی که جنب پست‌های برق فشار قوی یا در ارتفاعات یا در معادن کار می‌کند یا مثلا خبرنگار است حتما شغل سخت و زیان‌آوری دارد، ولی خیلی از عزیزان می‌خواهند از این اسامی سوءاستفاده کنند.
مثلا چه کسانی؟
کسانی که شغلشان سخت و زیان‌آور نیست ولی خودشان را این‌طور جا می‌زنند.
یعنی از روزنه‌هایی نفوذ می‌کنند؟
افرادی هستند که شغل دیگری دارند ولی مثلا ادعا می‌کنند در معرض پرتوهای یون ساز قرار دارند که البته ما بررسی می‌کنیم و همه چیز را با هم تطبیق می‌دهیم. در مورد خبرنگارها هم اگر در لیست بیمه، افراد خبرنگار باشند، شغلشان در احکام کارگزینی همین باشد و تحت پوشش قانون کار نیز باشند قطعا به حقشان می‌رسند و کسی نمی‌تواند منکر این حق شود.
با این حال بنده باز هم معتقدم از یک طرف نماینده تامین اجتماعی معمولا میلی به رای مثبت دادن به مشمولان قانون سخت و زیان‌آور ندارد و از سوی دیگر در برخی شعب اداره کار برخی از نماینده‌های سازمان تامین اجتماعی حتی در جلسات حاضر نمی‌شوند تا امضای خود را (با این که رایشان منفی است) پای برگه‌ها بنشانند. همین باعث شده که بسیاری از پرونده‌های بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور با وقت‌کشی مواجه شوند.
این موضوع باید به صورت موردی بررسی شود و حتما این کار را انجام خواهم داد.
فرآیند بازنشستگی مشاغل سخت خیلی سخت است، علتش چیست؟
بخشی از زمانی که صرف می‌شود مربوط به تشخیص و تطبیق سخت و زیان‌آور بودن مشاغل است. وقتی تشخیص و تطبیق انجام شد، اگر سابقه بیمه فرد مشکلی نداشته باشد، ادامه کار به واحد درآمد ابلاغ می‌شود و بعد از پرداخت حق بیمه 4 درصدی توسط کارفرما، حکم بازنشستگی صادر می‌شود.
فرآیند بازنشستگی به‌طور میانگین معمولا چقدر زمان می‌برد؟
آن‌قدر این زمان متغیر است که نمی‌توانم عددی را اعلام کنم.
ما مواردی را سراغ داریم که بازنشسته شدن فرد از روز اقدام تا نهایی شدن کار، دو سال طول کشیده است؟
نمی‌دانم، شاید مشکل در اداره کار بوده است.
ولی بیشتر افراد با تامین اجتماعی مشکل دارند!
تامین اجتماعی در واقع قسمت سخت کار را انجام می‌دهد، یعنی قسمت برقراری مزایا که حساسیت زیادی دارد و باید متر بیندازیم و سنجش کنیم. طبیعتا جایی که می‌خواهی پول بدهی حساسیت دارد و برقراری هر مستمری میلیون‌ها تومان بار مالی دارد.
به چه جای خوبی رسیدیم! مدتی قبل شخصی از مجموعه تامین اجتماعی به من گفت علت این فرآیند طولانی این است که هر بازنشستگی برای سازمان بار مالی دارد، پس سعی می‌کند کارها را به عقب بیندازد.
نخیر، این حتما نظر شخصی گوینده بوده است. سیاست ما اجرای عدالت است. مبنای ما این نیست که مستمری کسی را دیر برقرار کنیم، اصلا و ابدا. حسن اجرای عدالت برای ما اصل است و هرگونه ابهامی هم که باشد به معنی به تاخیر انداختن عمدی کارها نیست. ما تا به حال 430 هزار مستمری سخت و زیان‌آور برقرار کرده‌ایم و30 درصد منابع مان صرف مستمری‌های این بخش می‌شود. این را هم بدانید که 42 درصد بازنشستگی‌ها در مقیاس هزینه‌ای و 46 درصد آنها در مقیاس تعدادی، بازنشستگی پیش از موعدند و 70 درصد اینها متاسفانه بازنشستگی‌های سخت و زیان‌آور هستند.
چرا متاسفانه؟
همه کشورهای پیشرفته دنیا به این سمت می‌روند که سخت و زیان‌آور را از بین ببرند ولی ما هنوز درگیر سخت و زیان‌آور و بازنشستگی پیش از موعد و تشدید این وضع هستیم.
چرا اصرار دارید خودمان را با کشورهای پیشرفته مقایسه کنیم؟
ما کشور در حال توسعه هستیم نه عقب‌افتاده، پس باید سعی کنیم پیشرفته شویم. ما اگر می‌خواهیم پیشرفت کنیم باید از کشورهای توسعه‌یافته الگوبرداری کنیم. البته تا زمانی که قانون بر تداوم سخت و زیان‌آور تاکید داشته باشد ما هم به وظیفه قانونی خود عمل می‌کنیم.
از صحبت‌های شما می‌شود استنباط کرد که سازمان تامین اجتماعی مایل است برای تغییر قانون مشاغل سخت و زیان‌آور دست به کاری جدی بزند.
فعلا که مشغول انجام کارهای کارشناسی هستیم. ان‌شاءا... باید در بحث اصلاحات پارامتری وارد شویم. به هر حال باید قانون اصلاح و تعدیل شود.
یعنی دل تان می‌خواهد مصادیق سخت و زیان‌آور کم شود؟
دل مان می‌خواهد محیط کار سالم شود و کارگر کمتر مریض شود.
شما چطور می‌خواهید مثلا سختی کار خبرنگار را تعدیل کنید؟
از طریق اعمال قانون.
چگونه؟
قانون کار می‌گوید کاری را که سخت و زیان‌آور است نباید به نوجوان‌ها یا خانم‌ها داد و نباید برایش اضافه کار پرداخت کرد. چرا اینها اجرا نمی‌شود؟ طبق قانون، کارفرما نیز موظف است محیط کارش را سالم کند. پس اگر همه این کارها را انجام دادیم و باز شغلی سخت و زیان‌آور بود، آن وقت باید قانون سخت و زیان‌آور را اجرا کنیم.
اما من می‌ترسم با این استدلال، ابتدا قانون سخت و زیان‌آور را تغییر دهید و سپس مسؤولان به فکر سالم‌سازی محیط کار بیفتند، یعنی هم از نان ری بیفتیم و هم از خرمای بغداد!
من می‌گویم این کارها یک بسته است و همه باید با هم انجام شود و همه ارگان‌های مسؤول دست به کار شوند. در کشورهای توسعه‌یافته نیز همه این کارها همزمان با هم انجام می‌شود.

مریم خباز

جامعه