یک دو راهی عاشقانه

آنان گرچه با منافقین مقایسه می‌شوند، اما تفاوت‌های بنیادی با آنان دارند. منافقین با سودای به قدرت رسیدن در ایران از انقلاب جدا و به دشمن ایران در عراق پناهنده شدند و با کارنامه‌ای سراسر خیانت به کشورشان، سر در دامان صدام نهادند؛ اما در آن سوی ماجرا، بریدگان از حزب بعث و فراریان عراقی در جنگی اجباری با ایران، معتقدان به مفهوم ملت شیعه بودند که ایستادن در برابر برادر دینی و شیعه خود را ظلم و همکاری با شخصیتی همچون صدام را که به مردم خویش نیز باور نداشت، تنها کمک به جاه‌طلبی‌های یک دیکتاتور می‌دانستند.
حالا بیایید شرایط را کمی تغییر دهیم؛ خود را جای سربازی بگذارید که اگر در جبهه خودی بماند، باید در نقش یک متجاوز، برادر دینی‌اش را بکشد و اگر خود را از جنگ کنار بکشد به دست نظامیان حزب بعث به جرم کناره‌گیری از جنگ محاکمه و اعدام می‌شود و اگر به سپاه روبةرو ملحق شود باید قید وطن، خانه و خانواده را بزند! انتخاب سختی است نه؟
محمد خسروی راد در حوزه ادبیات دفاع مقدس، نویسنده نام‌آشنایی است. او پس از سال‌ها نوشتن در حوزه ادبیات دفاع مقدس، در اولین رمانش، نقل گیتی سراغ مردان سپاه بدر ـ همان سربازانی که انتخاب‌های سختی کرده‌اند ـ رفته است و به مفهومی با نام وطن پرداخته است.
موضوع داستان حول دو شخصیت محوری گیتی و سهیل شکل می‌گیرد که در زمان جنگ هر دو انتخاب می‌کنند در مقابل جبهه‌صدام مبارزه کنند؛ اما یکی با ملیتی عراقی و دیگری با ملیتی ایرانی. پایان دیکتاتوری صدام گرچه آغاز پیوند دوباره ملت ایران و عراق است، اما آغاز جدایی این زوج نیز هست و حالا یکی از آن دو باید یا ترک وطن کند یا ترک همسر! امتحانی سخت برای هر دو و سخت‌تر برای آن‌که ملیتی عراقی دارد و سال‌ها پیش سر یک دوراهی ترک‌دیار و خانواده کرده است و حالا دوباره باید رنج جدایی را بچشد؛ از وطن یا از همسر؟!
گر‌چه انتخاب قالب نامه برای شرح تمنیات درونی دو شخصیت محوری رمان نقل گیتی، قالبی تکراری است که در ادبیات جهان نمونه‌های موفق بسیاری دارد و خسروی راد با انتخاب این قالب خود را در رقابت و مقایسه با آنان قرار داده است، اما نویسنده با تمرکز بر مشترکات دو ملت ایران و عراق و با استفاده از شخصیت سهیل و گیتی که داستان از زاویه دید آن دو روایت می‌شود در پی بررسی و واکاوی نوع خاصی از مهاجرت است که با دیگر گونه‌های مهاجرت از حیث هدف، آینده، دشواری‌ها و قضاوت قضاوت‌کنندگان، متفاوت‌تر است.
داستان نقل گیتی از روزهای سختی آغاز می‌شود که سهیل در تنگنای ماموریتی غیرانسانی در شهری در ایران که نویسنده تعمدا نامی از آن نمی‌برد و در زمانی نامعلوم از جنگ هشت ساله عراق با ایران، بر سر دوراهی فرار یا انجام ماموریت با خود درگیر است و از روزهای اضطراب خود با گیتی می‌گوید. نامه‌ها بین دو شهر کربلا و مشهد-دو شهر مذهبی عراق و ایران-رد و بدل می‌شود و در خلال شرح احساسات هر کدام از دو شخصیت محوری داستان، شخصیت‌های فرعی دیگری نیز حاضر می‌شوند که هر کدام داستان خود را دارند و به گیتی و سهیل کمک می‌کنند تصمیم نهایی خود را بگیرند و البته بار تعلیق داستان را نیز بر دوش می‌کشند.
مضمون انتخاب شده در این رمان، یعنی وطن و وفاداری به آرمان آن، برای پرداختن به هویت دو ملت دخیل در جنگ، مضمونی است که بسیار به آن پرداخته شده است، اما با سوژه‌ای که به نظر می‌رسد نویسندگان دفاع مقدس در ایران تا کنون از آن غافل بوده‌اند و همین سوژه جدید، برگ برنده رمان نقل گیتی است که خواننده را به‌‌رغم برخی کاستی‌ها، تا پایان داستان می‌کشاند.
نقل گیتی که در قالب یک داستان دنباله‌دار و در سه جلد نوشته خواهد شد، اولین جلد از یک سه‌گانه است و محمد خسروی‌راد تصمیم دارد در دو جلد بعدی به روایت داستان شخصیت‌های فرعی نقل گیتی بپردازد. امید است در دو نسخه بعدی کاستی‌های جلد اول در شخصیت‌پردازی، فضاسازی، روابط علی و معلولی صحیح و قابل باور، برای ایجاد کشش در داستان و همزادپنداری مخاطب با آن برطرف شود و با داستانی قوی‌تر از آنچه در نقل گیتی می‌خوانیم مواجه شویم.

رقیه کیه

منتقد