عذرخواهی بعد از 2349 سال

از آقای سفیر چه می‌دانیم؟
دیمیتری الکساندر کیس شهریور سال 96 به ایران آمد و استوارنامه‌اش را به عنوان سفیر یونان در ایران به محمدجواد ظریف تقدیم کرد. تا همین یکی دو روز پیش خبر خاصی از او نبود جز دیدارش با مسؤولان کمیته المپیک اما گویا این هفته سفری داشته به قم.
در این سفر آقای سفیر نه تنها از زیبایی‌های شهر قم لذت برده بلکه به همراه جمعی از اعضای مجمع عالی حکمت اسلامی با حضور در بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء با آیت‌ا... العظمی جوادی‌آملی دیدار کرده است و همان‌طور که گفتیم سری هم زده به دانشگاه باقرالعلوم(ع) وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی.
از دیمیتری الکساندر کیس چیز زیادی نمی‌دانیم جز همین موارد و البته این‌که نام میانی‌اش همان اسکندر است به زبان اروپایی.

علاقه‌ آقای سفیر به سوهان قم
دیمیتری الکساندر کیس در ابتدای ورود به دانشگاه باقرالعلوم(ع) بر سر مزار شهدای گمنام مدفون در این دانشگاه حضور پیدا کرد و آن طور که خبرگزاری حوزه گزارش داده، ضمن ادای احترام به شهدای دفاع مقدس گفته بود: متأسفانه افراد زیادی به دلیل جنگی که بر کشور ایران تحمیل شده بود، کشته شدند.
الکساندر کیس، از حضور در شهر مقدس قم و دانشگاه باقرالعلوم(ع) ابراز خرسندی کرد و آن را باعث افتخار دانست و بعد گفت: من مقدس بودن شهر قم را با مسجدهای زیبا و منظره‌های چشم‌نوازی که از این شهر در مسیر آمدن دیدم، درک کردم؛ همچنین سوهان قم را دوست دارم. دو کشور ایران و یونان دارای دو تمدن بزرگ هستند، از این جهت نکات زیادی برای ارتباط مشترک میان ما وجود دارد. هر چند جنگ ایران و یونان را باید جنگ عشق نامید، اما بابت آتش زدن آثار تاریخی عذرخواهی می‌کنم. اشتراکات زیادی برای ارتباط دو کشور ایران و یونان وجود دارد، از جمله در فلسفه و این‌که افلاطون نقش عمده‌ای در شکل‌گیری فلسفه اسلامی داشته است.

چرا آقای سفیر عذرخواهی کرد؟
در سال 465 قبل از میلاد، تخت‌جمشید که در پارسه واقع شده بود به عنوان پایتخت هخامنشیان معرفی شد. همین کافیست که تصور کنیم اگر اسکندر مقدونی آن را به آتش نکشیده بود، امروز چه دانش عظیمی درباره تاریخ و فرهنگ ایران در اختیار داشتیم و چه چیزها به جز الواح گلی،‌ معماری قصرها و شیوه شهرسازی این مجموعه برایمان باقی مانده بود.
عده‌ای معتقدند تخت‌جمشید را کسی به نام جمشید ساخته است، در حالی که متخصصان و مهندسان و هنرمندانی از آشوریان، مصریان، اوراتوئیان، بابلیان، لودیان، ایونیان، هندوان و سکائیان در ساخت آن مشارکت داشته‌اند.
تخت‌جمشید از بناهای متعددی تشکیل شده که به مرور شکل گرفته بودند؛ بناهایی چون دروازه ملل، کاخ‌های آپادانا، تچر، هدیش، سه‌در، شورا، صد ستون و کاخ ملکه. آرامگاه اردشیر سوم و خزانه شاهی از دیگر بخش‌های تخت‌جمشید است و از معماری، آرایش و نقوش بنا که بگذریم در شیوه اجرا و مهندسی ساخت و ساز آن نکات قابل تاملی وجود دارد که پرده از شکوه تمدن ایرانی برمی‌دارد.
تصور کنید که چنین بنایی که احتمالا همه درباره‌اش می‌دانیم و با آن آشنا هستیم، در سال 330 قبل از میلاد، در آتش سوخت و عامل آن کسی نبود جز اسکندر مقدونی،‌ امپراتوری که یونان باستان بخشی از قلمرو عظیم پادشاهی او محسوب می‌شد.

اسکندر چرا تخت‌جمشید را به آتش کشید؟
بین ایران و یونان باستان به عنوان دو امپراتوری بزرگ جنگ‌های زیادی در طول تاریخ در گرفت اما جنگی که آقای سفیر را وادار به عذرخواهی کرده به زمانی بر می‌گردد که اسکندر مقدونی بالاخره ایران را فتح کرد.
در روایت‌های تاریخی آمده: بعد از سال‌ها نبرد، داریوش سوم از اسکندر شکست خورد و اسکندر در تعقیب او شوش را تصرف کرد، اما هدف اسکندر فتح پارسه یا همان تخت‌جمشید بود که قلب امپراتوری ایران به حساب می‌آمد. به همین دلیل اسکندر به سمت تخت‌جمشید یا پرسپولیس رفت و با وجود مقاومت‌هایی که با آنها روبه‌رو شد، توانست آنجا را فتح کند.
اسکندر تخت‌جمشید را گرفته بود و ایران را فتح کرده بود و آن را به زمره امپراتوری وسیعش درآورده بود اما چرا آن را به آتش کشید؟
در مورد آتش زدن تخت‌جمشید دو روایت وجود دارد:
روایت اول: اسکندر آگاهانه تخت‌جمشید را آتش زد زیرا از این مکان دستور حمله به یونان صادر شده بود و او این کار را برای شکستن غرور ایرانیان انجام داد.
روایت دوم: جشنی به مناسبت فتح ایران برپا شده بود و در آن جشن معشوقه اسکندر که در حالت مستی بوده، با مشعلی که در دست داشته، پرده کاخ را آتش می‌زند که باعث آتش گرفتن کل بنا می‌شود.
به نظر می‌رسد به هر دو روایت ایرادهایی وارد است؛ مشکل روایت اول این است که نگاه داشتن تخت‌جمشید برای اسکندر منفعت بیشتری داشت تا به آتش کشیدنش و روایت دوم انگار ساخته شده که به نوعی اسکندر مقدونی تبرئه شود چون به هر حال هر عقل سلیمی می‌داند که به آتش کشیدن تخت‌جمشید کار معقولی نبوده است.
شاید هرگز با پاسخ این سوال تاریخی دست پیدا نکنیم اما بدون تردید در تمام سال‌هایی که ایران و یونان باستان با هم نبرد کرده‌اند، ویرانی‌های بسیار هم در ایران و هم در یونان رخ داده، آثار تاریخی ارزشمندی از بین رفته و آدم‌های بسیاری به کام مرگ فرستاده شده‌اند، چه چیزی باعث شده که دیمیتری الکساندر جنگ بین ایران و یونان را جنگ عشق نامیده است؟ باید امیدوار بود در این باره مترجم اشتباه کرده باشد!

آذر مهاجر

ادبیات و هنر