و اینک کیهان کمانگیر

خبرها یک‌به‌یک روی هم سوار می‌شدند و منتظر می‌ماندند تا این دو سه روز بگذرد و ما در دفترهای کارمان حاضر شویم و از آنها و از او بنویسیم، مثل خیلی از هنرمندان دیگر و خلاف خیلی از هنرمندان دیگر. می‌گویم «مثل خیلی‌ها» چون بقیه هم بلدند چطور نبض رسانه‌ها را به دست بگیرند و آنها را وادار کنند تیترهای اول‌شان را خرج شان کنند و می‌گویم «خلاف خیلی‌ها» چون کیهان کلهر این صدرنشینی بر رسانه را نه با این رصد نبض‌ها و موج‌های زودگذر، بلکه با مداومت در فعالیت هنری به دست آورده است. همین حالا بردارید جست‌وجو کنید چهار پنج بار اخیری که نام او در اخبار آمده، مربوط به چه کنش و واکنشی از او بوده است؛ دریافت جایزه‌های معتبر، موضع‌گیری‌های انسانی در رابطه با رویدادهای غیرانسانی جهان حاضر و اجراهای متعدد صحنه‌ای در مهم‌ترین مراکز موسیقی جهان. کلهر، با این‌هاست که همواره بر صدر رسانه‌ها خوش‌نشینی کرده است.
اما یکشنبه‌شب در اختتامیه اکسپوی موسیقی جهانی وومکس چه گذشت؟ کیهان کلهر پس از دریافت جایزه‌اش در نشست خبری، به چه نکاتی اشاره کرد؟ اساسا چه نکته‌ای در موسیقی کلهر، مورد توجه اهالی وومکس قرار گرفته است؟
پس از گرمی، حالا وومکس
سه سال پس از آن بامداد پرافتخار بیست‌وپنجم بهمن 1395 که نام کیهان کلهر در استیپلز سنتر لس‌آنجلس بر تارک موسیقی جهان درخشید و طلسم اعطای جایزه گرمی به یک ایرانی به دست او و هم‌گروه‌هایش در «جاده ابریشم» شکست، حالا از جادوگر کمانچه با یکی دیگر از معتبرترین جایزه‌های بین‌المللی موسیقی جهانی، قدردانی شده است. البته خیلی‌ها این روزها که به آن جایزه گرمی اشاره می‌شود می‌نویسند جایزه به یویوما، سرپرست گروه «جاده ابریشم» اختصاص یافته و نه به کیهان کلهر اما کیست که نداند هیچ‌گاه یک دستاورد گروهی هنری را نمی‌توان به پای یک نفر نوشت؛ کیهان کلهر اتفاقا هنگام دریافت جایزه وومکس، سخنانش را با چنین اشاره‌ای همراه کرد: «من این جایزه را دستاورد شخصی نمی‌بینم؛ سال‌های بسیاری مرارت، دانش و پشتکار، پیشینه موسیقی ایرانی است که من محصولِ آن گذشته و پیشینه‌ام و امروز این جایزه را از طرف تمام جامعه موسیقی ایرانی می‌پذیرم و به نمایندگی از جامعه موسیقی ایرانی این جایزه را به استاد محمدرضا شجریان که مدتی است در بستر بیماری‌اند و دلتنگ شنیدن صدایشان هستیم تقدیم می‌کنم».
از اشاره حسین علیزاده تا هیات داوران وومکس
چندی پیش از حسین علیزاده پرسیده بودند چرا دیگر با کیهان کلهر همکاری نمی‌کند. او گفته بود برای همکاری به زیست مشترک نیاز است و این را هم اضافه کرده بود که کلهر مدتی است ایده‌های موسیقی‌اش را با اجرای صحنه‌ای پیش می‌برد و از آنجا که علیزاده چندان اهل برگزاری کنسرت‌های متعدد نیست آنها از هم دور مانده‌اند.
در این اشاره، واقعیتی نهفته است که شاید دلیل اعطای جایزه وومکس به کیهان کلهر را بتوان از آن دریافت کرد. کلهر، مدت‌هاست علاوه بر تولید موسیقی و همکاری در پروژه‌های جهانی که به انتشار آلبوم می‌انجامند، بر توسعه ایده‌ها موسیقیایی‌اش از راه اجراهای متعدد در این سو و آن سوی جهان چشم دوخته است. برای او برگزاری تور یکی از کنسرت‌هایش در بیش از سی نقطه ایران و جهان، هیچ کم‌اهمیت‌تر از آماده‌سازی آلبوم برای انتشار نیست.
بی‌راه نیست اهالی وومکس نیز جایزه‌شان را ناظر بر همین اجراهای متعدد و توسعه ایده‌های جهانی برای موسیقی امروز دنیا از راه اصرار بر اجراهای صحنه‌ای به او داده باشند. البته علاوه بر گمانه‌زنی خودمان، می‌توانیم به این دلایلی که خودشان عنوان کرده‌اند هم رجوع کنیم.
در پایگاه اینترنتی جایزه وومکس آمده است: «برای تسلط، نوآوری، یگانگی مهارت در نوازندگی، ایجاد زبان تازه موسیقایی و رساندن سنت موسیقی کلاسیک ایرانی به گوش مردم سراسر جهان، جایزه هنرمند وومکس تقدیم می شود به کیهان کلهر». همچنین در ادامه آمده است: «برای کلهر که کمانچه صدای اوست. وقتی او می‌نوازد، زبان کاملی خلق می‌کند که با مردم تمام جهان از اعصار گذشته تا قرون آینده ارتباط می گیرد. کیهان کلهر در طول زندگی حرفه ای خود با بهترین نوازندگان سراسر ایران همکاری کرده و موسیقی فولکلور کردستان و خراسان را مورد مطالعه قرار داده و به تمام این صداها اجازه داده که صدای او باشند. در صحنه‌های بین‌المللی به دلیل همکاری‌های جهانی‌اش شهرت دارد؛ همکاری با موسیقیدانانی از دیگر فرهنگ‌ها از شجاعت حسین‌خان از هند، یویوما و گروه بین‌المللی جاده ابریشم، اردال ارزنجان از ترکیه، تریو هلندی رامبرانت، تومانی دیاباته از مالی، گروه بروکلین رایدر و کوارتت کرونوس. فعالیت‌های موسیقی کیهان کلهر بسیار است و نتیجه کارهایش همواره در کلاس جهانی بوده است».
گذر کیهان کلهر پیش از این هم چند باری به اکسپوی وومکس خورده است؛ آخرین بار، سال 2016 بود که او به همراه اردال ارزنجان نوازنده بائلاما، در این رویداد شرکت کرد و قطعاتی را نواخت. آلبوم آن اجرا را پیش‌تر شرکت ECM با نام «باد» منتشر کرده است. در همین مراسم اعطای وومکس امسال، نیز کلهر باز به همراه اردال ارزنجان حاضر شد و برای حاضران اجرا کرد.

صابر محمدی

ادبیات و هنر