ورزش در خاک سینما

آبی به رنگ آسمان
میزان فروش: 82 میلیون تومان
این مستند به کارگردانی امیر رفیعی و تهیه‌کنندگی رفیعی و علی فتح‌ا...زاده تا اینجا و بعد از یک ماه اکران، حدود 82 میلیون تومان در گیشه فروخته است. بااین‌که سوژه فوتبالی جذابی چون باشگاه استقلال و چهره‌های شناخته شده‌ای چون همایون ارشادی، مهناز افشار، سیامک انصاری، فرهاد اصلانی، حمیدرضا آذرنگ، بابک حمیدیان و رضا یزدانی در فیلم حضور دارند، اما فیلم با اقبال خوبی روبه‌رو نشده و می‌توان دست کم در گیشه آن را شکست خورده دانست. در حالی‌که اگر نیمی از انبوه طرفداران استقلال هم برای دیدن این فیلم به سینما می‌آمدند، با فیلمی چند میلیاردی و رکوردشکن روبه‌رو بودیم.

غلامرضا تختی
میزان فروش: 2 میلیارد تومان
احتمالا این فیلم به کارگردانی بهرام توکلی، به لحاظ ساختار و کیفیت، مهم‌ترین اثر در میان فیلم‌های ورزشی تاریخ سینمای ایران باشد، هرچند به دلیل همان افت سلیقه و گرایش نداشتن مخاطب ایرانی به فیلم‌های گونه ورزشی، حتی از فیلمی در این حد و اندازه و درباره اسطوره کشتی ایران یعنی جهان پهلوان تختی هم استقبال خوبی نمی‌شود. رقم دو میلیارد تومانی فروش فیلم هم باتوجه به هزینه تولید بسیار زیادتر فیلم، قطعا تعبیری جز شکست ندارد. هرچند فیلم تا حدودی نقدهای مثبتی از برخی منتقدان دریافت کرد.

قهرمانان کوچک
میزان فروش: دو میلیارد و 600 میلیون تومان
این فیلم به کارگردانی حسین قناعت باوجود این‌که اثری در ژانر کودک و نوجوان است، اما به دلیل صحنه‌های اکشن فیلم که با محوریت ورزش تکواندو به تصویر کشیده می‌شود و به دلیل حضور قهرمان تکواندوی ایران و جهان، یوسف کرمی می‌توان آن را در گونه ورزشی هم دسته بندی کرد. این میزان فروش باتوجه به این‌که فیلم در ژانر کودک و نوجوان است، یک موفقیت گیشه‌ای به حساب می‌آید، اما به عنوان یک فیلم ورزشی تمام و کمال و درست و حسابی، چندان نمی‌توانیم روی آن حساب باز کنیم.

فوتبالیست‌ها
میزان فروش: 50 میلیون تومان
حضور چهره‌های فوتبالی مشهور و محبوبی چون علی پروین، حمید استیلی و افشین پیروانی درصورت یک قصه فوتبالی جذاب قابلیت تبدیل شدن به فیلمی تماشایی را داشت، اما فوتبالیست‌ها به کارگردانی علی‌اکبر ثقفی که بازیگرانی چون فاطمه گودرزی و جمشید اسماعیل‌خانی هم در آن بازی می‌کردند، چنگی به دل نزد و به جز کنجکاوی‌هایی اندک در سال 81، گیشه موفقی نداشت.

مثلث آبی
میزان فروش: 10 میلیون تومان
این فیلم به کارگردانی هادی صابر که در سال‌های 79 و 80 در سینماها اکران شد، از ناموفق‌ترین فیلم‌های ورزشی است و حتی حضور چهره‌هایی چون جواد زرینچه هم برای موفقیت در گیشه به داد آن نرسید.

یاس‌های وحشی
میزان فروش: 15 میلیون تومان
این فیلم ساخته محسن محسنی نسب که سال 80 اکران شد، از موفق‌ترین فیلم‌های ورزشی سینمای ایران دست‌کم در گیشه است. فیلمی که البته زمینه‌ای جنگی دارد و نمی‌توان آن را یک فیلم ورزشی صرف دانست. بخش‌های مهم فیلم به مسابقات کاراته قهرمانان ایرانی با ضدقهرمانان خارجی می‌پردازد.

عرق سرد
میزان فروش: 2 میلیارد تومان
باوجود این‌که عرق سرد فیلمی در گونه اجتماعی و درام است اما پایه و اساس فیلم، حول موضوعی ورزشی می‌چرخد. البته سهیل بیرقی، کارگردان عرق سرد از زندگی یک فوتبالیست زن استفاده‌ای دیگر می‌کند و به زندگی مشترک پرچالش او با همسرش می‌پردازد و داعیه حمایت از حقوق زنان را دارد. عرق سرد همین فروش نه چندان خوبش را هم مدیون سوژه ملتهب مبتنی بر واقعیتش و حضور چهره‌های شناخته شده اش است، هرچند یکی از انتقادات برخی تماشاگران و منتقدان به بازیگر نقش اصلی زن فیلم است که وزنش نسبتی با یک فوتبالیست حرفه‌ای نداشت.

پرواز از اردوگاه
میزان فروش: 300 میلیون تومان
این ساخته حسن کاربخش از پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین فیلم‌های ورزشی سینمای ایران است و در سال‌های 74 تا 80 و در چند نوبت اکران، مخاطبان زیادی به‌ویژه در شهرستان‌ها را به سالن‌های سینما کشاند. هرچند فیلم در فضای جبهه و جنگ می‌گذرد و حتی برخی آن را فیلمی جنگی می‌دانند، اما می‌توان به دلیل سکانس‌های پایانی و مهم فیلم که شامل مبارزات جمشید هاشم‌پور با نیروهای دشمن در میدان مسابقه رزمی است، آن را به خاک محدود ورزشی سینمای ایران کشاند.

صفر تا سکو
میزان فروش: 400 میلیون تومان
زندگی پرفراز و نشیب سه خواهر ورزشکار، از آن سوژه‌هایی است که می‌توان بهره‌ای دراماتیک و سینمایی از آن برد که سازندگان صفر تا سکو (سحر مصیبی: کارگردان و مهتاب کرامتی و طهورا ابوالقاسمی: تهیه‌کنندگان) از آن بهره بردند. ضمن این‌که بخش زیادی از شهرت این خواهران، مربوط به حضورشان در برنامه تلویزیونی ماه عسل بود. این مستند از معدود آثار موفق به لحاظ ساختاری در میان فیلم‌های ورزشی ایران است و در جشنواره سی و پنجم فیلم فجر سینماحقیقت تحسین شد.

شیرهای جوان
میزان فروش: 200 میلیون تومان
این فیلم هم که کارگردانی آن را محسن محسنی‌نسب به عهده داشت، گیشه موفقی داشت و از سال 79 تا 85 و در چند مقطع در سینماهای تهران و شهرستان‌ها اکران شد. شیرهای جوان هم ورزش کاراته را دستمایه روایت قصه قرار داده بود.

نمونه‌های جهانی

یک گونه محبوب و موفق
هرچقدر سینمای ایران به فیلم‌های ورزشی پشت پا می‌زند و بی‌اعتنایی می‌کند، سینمای جهان به‌خوبی از این ظرفیت مهم بهره‌برداری کرده است. نیاز به اشاره ما نیست و بهتر می‌دانید که این گروه از فیلم‌ها، چطور در گیشه و حتی در مواجهه با منتقدان و تماشاگران خاص و نخبه پسند سینمایی موفق عمل می‌کنند. این هم چند نمونه با عدد و رقم.
عزیز میلیون دلاری
ورزش: مشتزنی
هزینه تولید: 30 میلیون دلار
میزان فروش: 216 میلیون دلار
موفقیت اعتباری: اسکار بهترین فیلم، بهترین کارگردان، بهترین بازیگر زن، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد و موفقیت در گلدن گلوب و نقدهای مثبت.
راکی
ورزش: مشترنی
هزینه تولید: یک میلیون دلار
میزان فروش: 225 میلیون دلار
موفقیت اعتباری: اسکار بهترین فیلم، بهترین کارگردان، از فیلم‌های تاثیرگذار تاریخ سینما که منجر به ساخت فیلم‌های راکی 2، 3، 4، 5، کرید و کرید 2 شد که همه آنها فروش‌هایی بالا در گیشه داشتند و به سوددهی کامل رسیدند.
گاو خشمگین
ورزش: مشتزنی
هزینه تولید: 18 میلیون دلار
میزان فروش: 23 میلیون دلار (فقط در آمریکای شمالی)
موفقیت اعتباری: اسکار بهترین بازیگر مرد و... از موفق‌ترین فیلم‌های ورزشی تاریخ سینمای جهان ساخته مارتین اسکورسیزی و بازی تماشایی رابرت دنیرو که استفاده‌ای درخشان از ورزش برای خلق یک درام درست و حسابی می‌کند.
بیلیاردباز
ورزش: بیلیارد
هزینه تولید: دو میلیون دلار
میزان فروش: هفت میلیون دلار
موفقیت اعتباری: این ساخته رابرت راسن با بازی جذاب پل نیومن از مهم‌ترین درام‌های تاریخ سینماست که بهره‌ای هنرمندانه از یک ورزش می‌برد.
فرار به سوی پیروزی
ورزش: فوتبال
هزینه تولید: ده میلیون دلار
میزان فروش: 27 میلیون دلار
موفقیت اعتباری: این ساخته جان هیوستون که از بازیگران مشهوری چون سیلوستر استالونه، ماکس فون سیدو و مایکل کین و فوتبالیست‌های بزرگی چون پله و اسوالدو آردیلس و بابی مور بهره می‌برد، از مشهورترین و محبوب‌ترین فیلم‌های ورزشی تاریخ سینماست که در زمینه‌ای جنگی روایت می‌شود.

علی رستگار

سینما