خاطرات یک پلیس پاره وقت

مروری بر سریال‌های پلیسی تلویزیون در سال‌های گذشته
سریال‌هایی که از دهه 60 تا کنون به کارگردانی افراد مختلفی ساخته شده‌اند که از میان آنها می‌توان به سریال‌های «کارآگاه علوی» به کارگردانی حسن هدایت، «سرنخ» به کارگردانی کیومرث پوراحمد،«تصمیم نهایی» محسن شاه‌محمدی، «پلیس جوان» سیروس مقدم،«خواب و بیدار» مهدی فخیم‌زاده، «رهایی» به کارگردانی مسعود تکاور،«کلانتر» محسن شاه‌محمدی، «حس سوم» مهدی فخیم‌زاده،«کارآگاهان» حمید لبخنده، «میکائیل» به کارگردانی سیروس مقدم، «نوار زرد» به کارگردانی پوریا آذربایجانی، «هوش سیاه» مسعود آب پرور، «سقوط آزاد» علیرضا امینی، «دیوار» سیروس مقدم، «ماتادور» فرهاد نجفی، «گشت پلیس» به کارگردانی مهرداد خوشبخت، «گشت ویژه» به کارگردانی مهدی رحمانی و «آمین» به کارگردانی منوچهر هادی و بهرنگ توفیقی و... اشاره کرد که بعضی از آنها از جمله سریال‌های به‌یاد‌ماندنی تلویزیون هستند و در خاطر بسیاری از مخاطبان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند.
در این بین بازیگرانی چون حامد بهداد، دانیال حکیمی، داریوش فرهنگ، آتیلا پسیانی، احمد نجفی، مجید واشقانی، فرهاد قائمیان، امیر آقایی، کامبیز دیرباز، پوریا پورسرخ، برزو ارجمند، حمید گودرزی و... نیز با ایفای نقش در این سریال‌ها به چهره‌هایی شناخته شده در این امر تبدیل شده‌اند و می‌توان بازی در این سریال‌ها را نقطه عطفی در کارنامه کاری آنها بیان کرد.
ویژگی‌های شاخص ایفای نقش‌های پلیسی
از ویژگی‌های مهم ایفای نقش‌های پلیسی که می‌تواند هر بازیگری را در آن متمایز کند، فیزیک فرد بازیگر و تمریناتی است که پیش از ایفای نقش باید در حالت بدنی و رفتاری روی خود انجام دهد تا شخصیتی که از پلیس نشان می‌دهد در عین داشتن رفتاری خشن، حس حمایتی را به بیننده القا کند.
به طور مثال حامد بهداد درباره نقش متفاوتش در قالب نقش یک پلیس در سریال سقوط آزاد به کارگردانی علیرضا امینی گفته بود: من می‌دانستم باید چه کار کنم. باید در قالب یک شغل پرخاشجو و خشن یک پلیس را نشان می‌دادم که عواطف و احساساتش درونی می‌بود. من یک پلیس عاطفی را بازی کردم که در دل یک جامعه پر از خشونت بروز احساسات و نشان دادن آن برایش سخت است. برون‌فکنی این احساس مشکل است. من این مشکل بودن را به نمایش گذاشتم. سختی این برون‌فکنی را در جامعه‌ای که خشن است به نمایش گذاشتم.
همچنین کامبیز دیرباز نیز که در سریال میکائیل به کارگردانی سیروس مقدم برای اولین بار در نقش یک پلیس ظاهر شده بود درباره سختی‌های ایفای این نقش و چالش‌های پیش روی خود در مصاحبه‌ای گفته بود: دو سه ماه تا آغاز فیلمبرداری فرصت داشتم تا روی نقش تمرکز کنم. سیروس مقدم گفت برو آماده شو و وزنت را هم پایین بیاور، آن زمان وزنم بالا بود. آن دو سه ماه فرصت تبدیل شد به یک‌سال. در این مدت 25 کیلو از وزنم را کم کردم تا بدنم آماده باشد. تمرین‌هایی هم با موتور انجام دادم تا مهارت کافی موتورسیکلت‌سواری را بیاموزم. با دوستان پلیسی هم که داشتم ارتباط بیشتری برقرار کردم تا با نوع روابط‌شان با یکدیگر آشنایی پیدا کنم. خلاصه آن که روی نقش میکائیل مطالعه و تمرکز کردم. این فرصت یکساله که ناخواسته هم پیش آمد فرصت خیلی خوبی بود تا به میکائیل نزدیک شوم. معمولا چنین فرصتی همیشه دست نمی‌دهد. در بیشتر آثار نمایشی بازیگر از زمان امضای قرارداد تا رفتن جلوی دوربین یکی دو هفته یا در نهایت یک‌ماه فرصت دارد، ولی من سعی کردم از این فرصت یکساله نهایت استفاده را ببرم.
گاهی حتی خودِ نیروی انتظامی هم خیال می‌کند من واقعا پلیس هستم!
داریوش فرهنگ نیز که با ایفای نقش‌های پلیسی در سریال‌های متعدد در این جایگاه به شهرت رسیده، درباره حضور خود در نقش‌های پلیسی سریال‌های گوناگون گفته است: سال‌هاست که به عنوان بازیگر در نقش کارآگاه و پلیس ایفای نقش کردم و طی این سال‌ها با همه زیر و بم‌های شغل پلیسی آشنا هستم، گاهی حتی خود نیروی انتظامی هم خیال می‌کند من واقعا پلیس هستم!
در پایان و با نگاهی کلی به سریال‌های پلیسی پخش‌شده از تلویزیون در این سال‌ها و با نگاهی به بازیگران ایفاگر این نقش‌ها، می‌توان گفت تلویزیون با توجه به امکانات کمی که نسبت به بعضی از کشورها در به تصویر کشیدن سریال‌های پلیسی دارد، توانسته بسیار موفق در این امر ظاهر شود و در این سال‌ها شاهد فیلم‌ها و سریال‌های متفاوت و خوبی از کارگردان‌های مختلف بوده‌ایم که هرکدام از آنها در گوشه‌ای از ذهن مخاطبان برای خود جایی را باز کرده و به یادگار گذاشته‌اند.

داشتن ما‌به‌ازای واقعی، چالشی پررنگ
ایفای نقش پلیس در سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی را می‌توان یکی از سخت‌ترین چالش‌های یک بازیگر دانست، به این دلیل که به علت داشتن ما‌به‌ازای واقعی و حس اعتمادی که مردم به قشر پلیس دارند، هرگونه خطایی در ایفای این نقش‌ها می‌تواند باعث بیرون‌زدگی نقش و بدبینی مخاطبان به پلیس و آن سریال شود.
از دیگر بازیگرانی که می‌توان به موفق بودنش در ایفای نقش‌های پلیسی اشاره کرد؛ دانیال حکیمی است که با بازی در سریال خواب و بیدار به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده توانست قابلیت بالای خود را در ایفای نقش پلیس در این سریال به رخ بکشد و پس از آن نیز به تکرار این نقش در سریال رهایی به کارگردان مسعود تکاور پرداخت که بسیار موفق و به یادماندنی ظاهر شد.
مجید واشقانی نیز که در سه سریال انقلاب زیبا، ماتادور و میکائیل ایفاگر نقش پلیس بوده است، درباره کلیشه‌ای نشدنش در این نقش و دلیل انتخاب آنها در مصاحبه‌ای گفته بود: در ماتادور برای اولین بار نقش پلیس را بازی کردم آن هم در کنار بازیگران مطرحی همچون پولاد کیمیایی و سام‌درخشانی. کارگردان که داستان سریال را برایم تعریف کرد، جذاب به نظر آمد.
نقش پلیس سریال ماتادور تمام ویژگی‌های لازم برای جذب و ترغیب یک بازیگر برای ایفای آن را داشت. با بهرنگ توفیقی، کارگردان سریال انقلاب زیبا دوست بودم و دوست داشتم با تهیه‌کننده‌ای مانند رامین عباسی‌زاده هم کار کنم. دیدم که این یک پلیس متفاوت است با آنی در ماتادور بازی کرده بودم. حضور سعید نعمت‌ا... و سیروس مقدم در هر اثر باعث می‌شود که نتوانی به پیشنهادشان «نه» بگویی، به همین دلیل پلیس سریال میکائیل هم شدم. اگر این انتقاد بر من وارد شود که واشقانی دارد خودش را تکرار می‌کند، از اساس نمی‌پذیرم. اصولا تعریفم از تکرار این نیست که مثلا یک بازیگر اگر چهار بار نقش پلیس را بازی کند، خودش را تکرار کرده است. این سه پلیس چه از منظر‌تعریف سازمانی و چه از لحاظ شخصیتی تعاریف متفاوتی دارند. فقط اسم‌شان پلیس است، اما هر کدام به لحاظ موقعیت جغرافیایی، تعریف شخصیتی و چالش‌های در پیش‌رو تفاوت‌های اساسی دارند. نگاهی کارشناسانه و منصفانه به این سه پلیس نشان خواهد داد من هریک را متفاوت بازی کرده‌ام.

زهرا دمزآبادی

خبرنگار