بوستــان حادثه

هنوز وقتی از حوادث بوستان‌های تهران صحبتی به میان می‌آید، بی‌درنگ ذهن‌مان به اردیبهشت ماه 16سال پیش و حادثه غرق شدن شش دختر و یک مرد در دریاچه پارک شهر پرتاب می‌شود. دخترانی که آمده بودند تا خارج از مدرسه و زنگ ریاضی و علوم ساعاتی را به تفریح سر کنند، اما تنها مرگ نصیب‌شان شد. داستان حوادث در بوستان‌های تهران فقط به پارک شهر محدود نمی‌شود، آبشار بوستان کوهسار هم هنوز بوی حادثه می‌دهد حادثه‌ای که خرداد 95 رقم خورد در آن فاطمه پنج ساله به شکلی دلخراش جانش را از دست داد.‌ گرچه در دو سال اخیر حوادث در بوستان‌های تهران به شومی سال‌های گذشته نبوده است، اما شهریور امسال پسر بچه‌ای که برای برداشتن توپ خود به داخل حوضچه آب مخرن محوطه فضای سبز بزرگراه ستاری رفته بود، بار دیگر خبرساز شد.
10 هزار خطر
رئیس کمیسیون محیط‌زیست و سلامت و خدمات شهری شورای شهر تهران چند روز پیش از وجود ده هزار خطر در بوستان‌های پایتخت خبر داد و گفت ۷۰۰۰ خطر مربوط به مخاطرات ایمنی و بهداشتی و ۳۰۰۰ مخاطره مربوط به مسائل محیط‌زیست است. به گفته او ۶۵ درصد مخاطرات فیزیکی و ۲۱ درصد مخاطرات مربوط به تأسیسات برق است.
زهرا صدراعظم نوری درباره نحوه شناسایی این خطرات با اشاره به این‌که در سال ۹۶ از طریق چهار دانشگاه شهر تهران تقسیم‌بندی و حدوده ۳۵۰ پارک انتخاب شدند تا مورد بازدید و ارزیابی قرار بگیرند، به جام‌جم می‌گوید: در این بازدید و ارزیابی‌ها، ایمنی بهداشت و محیط‌زیست این بوستان‌ها توسط این چهار دانشگاه مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت و در نهایت گزارش‌هایی استخراج شد که نشان می‌داد این پارک‌ها دارای مشکلاتی هستند و تا حدودی ضریب ناایمنی‌شان بالاست و باید حتما نسبت به رفع این وضعیت ناایمن فضاها و وسایل ناایمن اقداماتی انجام شود. رئیس کمیسیون محیط‌زیست و سلامت و خدمات شهری شورای شهر با اشاره به این‌که ایمنی کودکان در زمین‌های بازی پارک‌های شهری اعم از پارک‌های محلی ناحیه‌ای منتخب ۵ منطقه در نواحی شمال، جنوب، مرکز، شرق و غرب تهران در این خصوص بررسی شده است، می‌افزاید: نتایج حاکی است که بیش از ۶۸‌درصد وسایل بازی پارک‌ها می‌تواند مخاطرات و آسیب‌هایی را برای کودکان به همراه داشته باشد. همچنین نتایج مطالعات دیگری نیز روی وضعیت ایمنی، بهداشتی و محیط‌زیستی تعدادی از پارک‌های تهران به ترتیب میزان مطلوبیت شاخص ایمنی را ۲/۵۹ و ۹/۵۲ درصد نشان داده است. به طور کلی ضعف ملاحظات ایمنی در سیستم‌های برقی و مکانیکی آب‌نماها و همچنین نبود امکانات مناسب بهداشتی و امدادی، عمده‌‌ترین خطرات و مشکلاتی است که در سال‌های اخیر حوادث ناگواری را متوجه کودکان و حتی بزرگسالان در بوستان‌های شهری کرده است.
رئیس کمیسیون محیط‌زیست و سلامت و خدمات شهری شورای شهر تهران با تاکید بر این‌که موضوع ایمنی یک موضوع مستمر است که باید دائما به آن پرداخت چراکه ممکن است هر آن، ضریب ریسک ایمنی کاهش یابد، ادامه می‌دهد: امکان دارد فضایی در حال حاضر ایمن باشد و چند روز بعد ناایمن شود بنابراین وقتی جایی مورد بازدید قرار می‌گیرد و ایمنی آن تائید می‌شود به این معنا نیست که فضای مذکور برای همیشه ایمن است.
کاهش استانداردها به مرور زمان
رها شدن سیم برق در پارک‌ها می‌تواند به شدت خطرآفرین باشد، چندی پیش ویدئویی با عنوان «لحظه برق‌گرفتگی کودک پنج ساله در بوستان قاصدک» در شبکه‌های مجازی دست به دست شد. در این ویدئوی کوتاه، دختر پنج ساله‌ای مشغول بازی در بوستان قاصدک است که دچار برق‌گرفتگی می‌شود؛ واقعه‌ای که طبق گزارش شهرداری منطقه۱۶ حدود ساعت یک بامداد ۳۱شهریور از طریق سامانه۱۳۷ گزارش شده و شهرداری منطقه همان روز پیگیر بررسی این اتفاق و وضعیت کودک مصدوم شده است. این کودک به دلیل تبعات ناشی از برق‌گرفتگی 24 ساعت در بیمارستان بستری می‌شود و به گفته مهرداد زنگنه، معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهرداری منطقه۱۶ تا مشخص شدن ابعاد این اتفاق فعالیت پیمانکار به حالت تعلیق در آمده است.
صدراعظم نوری با بیان این‌که فضاهی شهری و عمومی ابتدای تاسیس، فضای ایمنی هستند و استانداردها در آنها رعایت می‌شود، اما ایمنی می‌تواند در یک بازه زمانی کاهش پیدا کند و مشکلاتی ایجاد شود، تصریح می‌کند: به عنوان مثال وسایل بازی کودکان در یک پارک وسایل نو و سالمی‌اند که نصب شده‌اند، اما قسمتی از این وسایل بازی بر اثر بهره‌برداری آسیب می‌بینند.
او با اشاره به این‌که حتی شاید وجود یک آبنما بدون
در نظر گرفتن تمهیدات ایمنی لازم را بتوان یک خطر بالقوه و بالفعل نامید که قطعا مشکل‌آفرین خواهد بود، می‌گوید: هم‌اکنون موارد خطر‌آفرین به تمامی مناطق ۲۲ گانه شهرداری تهران ابلاغ شده تا طی دستورالعملی مسؤولان مرتبط نسبت به رفع موارد ناایمنی اقدام کنند.در هر یک از مناطق شهرداری تهران کمیته‌ای با عنوان کمیته ایمنی وجود دارد که به صورت هفتگی جلساتی را تشکیل می‌دهند و مباحث مطرح شده پیرامون این موضوع در آن جلسات مورد بحث و پیگیری قرار می‌گیرد.
لزوم نظارت مستمر بر پارک‌ها
رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با تأکید بر لزوم نظارت مستمر بر پارک‌ها، مطرح می‌کند: پیمانکاران موظفند فضای شهری را به نوعی مدیریت کنند که نظارت مستمر داشته باشند و قرارداد با پیمانکار بر مبنای آنالیزها و با قیمت پایه تعیین شده، منعقد می‌شود. اگر قصورها و تاخیری در شروع و ادامه کار وجود داشته باشد از صورت وضعیت پیمانکار کسر خواهد شد.
او با اشاره به وجود بیش از 2000 پارک در تهران ادامه می‌دهد: کوچک‌ترین اتفاق می‌تواند هر یک از حوزه‌های ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست پارک‌ها را به خطر بیندازد؛
به عنوان مثال اگر دریچه شکسته‌ای در یک معبر باشد، ایمنی پیاده‌روها به مخاطره می‌افتد و در پارک‌ها نیز به همین شکل است.
صدر اعظم نوری با بیان این‌که مقیاس، محله و پراکنش در سطح شهر تهران از جمله مواردی بوده که برای انتخاب بوستان‌ها مورد توجه قرار گرفته است، می‌افزاید: همه خطرها در یک سطح نیست و خطرهای کوچک تا بزرگ را شامل می‌شود. همه مشکلات این حوزه به مناطق و نواحی مربوط ابلاغ می‌شود و پیمانکاران موظف به رفع آنها در کوتاه‌‌ترین زمان ممکن هستند.
تفاهم برای کاهش خطر
البته رعایت ایمنی از طرف شهروندان هم الزامی است. صدراعظم نوری در این‌خصوص به فوت پسر 17 ساله در فضای سبز اتوبان ستاری اشاره می‌کند و می‌گوید: این پسر شیطنت به خرج داده بود و با بالا رفتن از حصار خود را به مخزن پمپ رسانده و متاسفانه در آنجا غرق شده بود.
او با بیان این‌که مجموعه مدیریت شهری تلاش می‌کند در پارک‌ها استانداردهای لازم رعایت شود، می‌گوید: براساس تاکید کمیسیون محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، سازمان بوستان‌ها با سازمان ملی استاندارد تفاهم‌نامه‌ای را به امضا رسانده تا بتوانند براین اساس استانداردهای لازم را دریافت کنند و برمبنای آن، وسایل بازی کودکان و سایر تجهیزات شهری تهیه شود و در قرارداد با پیمانکاران رعایت این استانداردها قید می‌شود.
افزایش ایمنی با بخشنامه
اصغر عطایی، مدیرکل امور خدمات شهری شهرداری تهران با بیان این‌که بخشنامه افزایش ایمنی بوستان‌ها به منظور ارتقای ایمنی و سلامت تدوین شده و جهت اجرا به مناطق 22گانه ابلاغ شده است، می‌گوید: این بخشنامه برنامه‌های خود را در سه قالب کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت درنظر گرفته که به‌ترتیب عبارتند از: شناسایی و جمع‌آوری سریع و ایمن‌سازی منابع ریسک بحرانی، انجام بازرسی‌های لازم توسط شرکت‌های طرف قرارداد سازمان ملی استاندارد و بازرسان HSE شرکت شهر سالم شهرداری و مناطق و همچنین استاندارد الزامات استقرار سیستم ایمنی بهداشت و محیط‌زیست در بوستان‌ها.
به گفته او موارد ارزیابی در بوستان‌ها شامل سرویس‌های بهداشتی (چشمه)، رفع موانع زائد و خطرزا، پایه چراغ و سیستم روشنایی، رفع نقص آبنماها، سیم کشی تابلو برق، کفپوش معابر، کفپوش زمین بازی، وسایل بازی، وسایل بدنسازی، ایمن سازی دریچه‌های موجود در بوستان‌ها، ایجاد حفاظ و نرده در محل‌های خطرزا، هرس سر شاخه‌های خشک و خطرزای درختان و نصب کپسول آتش نشانی در دفاتر و اسکان‌ها می‌شود.

ندانم‌کاری و خطرسازی در بوستان‌ها

مهرداد مال‌عزیزی/ طراح بوستان آب و آتش : مدتی قبل یکی از اعضای شورای شهر تهران از شناسایی ده هزار خطر در بوستان‌های پایتخت خبر داد و گفت که 7000 مورد از این خطرها در حوزه ایمنی و بقیه در حوزه محیط‌زیست است. طرح این موضوع جالب بود و در عین حال مهم و ضروری، اما معتقدم خطرات قابل شمارش در بوستان‌ها بیش از این اعداد است. این که این حجم از ناایمنی چرا در بوستان‌ها وجود دارد، سوالی است که پاسخ آن را باید در مرحله ساخت این فضاها جست‌وجو کرد. در مرحله طراحی فضاهای شهری مبحثی به عنوان طراحی محیط‌زیست یا طراحی طبیعی وجود دارد که هدف از آن داشتن نگاهی جامع به وضعیت موجود و آینده فضاها و ملاحظاتی است که باید مدنظر باشد. در واقع در مرحله ساخت بوستان‌ها نقشه‌های جامع و همه‌جانبه‌نگر با همه ملاحظات ایمنی انسانی و طبیعی طراحی می‌شود که متاسفانه در مرحله ساخت با خساست کارفرما مواجه می‌شود.
شهرداری‌ها به عنوان کارفرما البته معمولا از قِبَل این خساست، عایدی مادی نیز ندارند بلکه فقط به دلایل نامعلوم در طرح‌های مصوب مربوط به ساخت فضاهای شهری ازجمله بوستان‌ها دست می‌برند و بخشی از آن را حذف یا دستخوش تغییر می‌کنند. درواقع شاید بشود نام این چرخ معیوب را ندانم‌کاری گذاشت که امیدوارم روزی قانونی مصوب شود تا اجازه دخالت در طرح‌های مصوب مهندسان مشاور از کارفرماها سلب شود.

پارک خطر

نبود ملاحظات ایمنی در تابلوهای برق و پایه‌های روشنایی، وجود موانع و نامناسب بودن معابر، وجود لبه‌های تیز و برنده، نامناسب بودن وسایل و کف پوش زمین بازی کودکان، نامناسب بودن وسایل ورزشی، قایق‌های تفریحی فرسوده، رعایت نشدن ملاحظات ایمنی در سیستم‌های برقی و مکانیکی آبنماها و همچنین نبود امکانات مناسب بهداشتی و امدادی از عمده‌‌ترین خطرات و مشکلات موجود در بوستان‌های شهری است که ممکن است حوادث ناگواری را متوجه کودکان و حتی بزرگسالان کند.

الهه خانی
جامعه