مین‌ گوجه‌ای زیر پای کشاورزی

منحنی تارعنکبوتی، بلای جان کشاورز ایران
حسین شیرزاد، مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران درباره علت ارزانی گوجه گفت: سال گذشته به دلیل کاهش سطح زیر کشت و مسائلی که در زمینه تولید گوجه‌فرنگی وجود داشت قیمت این محصول افزایش قابل توجهی پیدا کرد. این موضوع سیگنال‌های اشتباهی به تولیدکنندگان داد که امسال هم می‌توانند همچنان با کشت گوجه‌فرنگی و حتی افزایش سطح زیر کشت با افزایش قیمت روبه‌رو شوند. ‌ متاسفانه اقتصاد ایران از منحنی‌های تار عنکبوتی پیروی می‌کند یعنی با همین سیگنال‌هایی که داده می‌شود کشور یک سال با افزایش و سال بعد با کاهش تولید به‌خصوص در بحث سبزی و صیفی مواجه می‌شود. شیرزاد گفت: به‌طورکلی از مردادماه امسال با افزایش تناژ بالای تولید گوجه‌فرنگی در کشور و بالطبع کاهش قیمت این محصول، وزارت جهاد کشاورزی دستورالعمل خرید توافقی محصول گوجه‌فرنگی را به قیمت هر کیلوگرم 1150 تومان صادر و به استان‌های سطح کشور ابلاغ کرده است.
وی افزود: اتحادیه‌ها از محل منابع داخلی خود موفق شدند در پنج استان گوجه‌خیز کشور 90 هزار تن گوجه‌فرنگی از کشاورزان خریداری و به کارخانجات تولید رب تحویل دهند.

برنامه اصلاح الگوی کشت داریم، اما کشاورزها رعایت نمی‌کنند
حسین اصغری، مدیرکل دفتر امور محصولات علوفه‌ای و جالیزی وزارت جهاد کشاورزی در خصوص میزان تولید گوجه در سال جاری گفت: میزان تولید گوجه‌فرنگی در سال زراعی 98-97 حدود 6میلیون و 700 هزار تن بوده است. وی درباره علل کاهش شدید قیمت گوجه‌فرنگی و افزایش تولید آن در کشور گفت: افزایش تولید و کاهش قیمت این محصول تنها به طور چشمگیر در تولید تابستانه مشاهده شده و در فصول پاییز و زمستان از قیمت خوبی برخوردار بوده، پس در این فصول انتظار کاهش سطح تولید را نخواهیم داشت و در صورتی که صادرات برقرار باشد و با مشکلی برخورد نکنیم قیمت گوجه‌فرنگی مناسب خواهد بود. مدیرکل دفتر امور محصولات علوفه‌ای و جالیزی وزارت جهاد کشاورزی در خصوص ضرورت اصلاح الگوی کشت در کشور و برنامه‌ریزی برای آن نیز تصریح کرد: برنامه کشت سالانه به‌صورت چهارفصل بر اساس نیاز کشور و ظرفیت استان‌ها تهیه و برای اجرا به سازمان‌های جهاد کشاورزی ابلاغ می‌شود. سازمان‌های جهاد کشاورزی امر نظارت بر کشت و تولید مطابق با برنامه را عهده‌دار هستند، لیکن برخی کشاورزان اقدام به کشت خارج از برنامه می‌کنند. اصغری اذعان کرد: صادرات این محصول منطقه آزاد است و بزرگ‌ترین واردکننده گوجه‌فرنگی در حال حاضر عراق است اما این کشور در سال جاری و از اردیبهشت تاکنون برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی و کشاورزان خود اقدام به بستن مرزهای ایران و برقراری عوارض سنگین روی محصولات کشاورزی ا‌ز جمله گوجه‌فرنگی کرده که همین به‌دلیل همزمانی با تولید تابستانه محصول باعث شد تا قیمت مازاد تولید گوجه‌فرنگی ایران در بازار عرضه داخلی کاهش یابد.

اصلاح الگوی کشت، دوای درد کشاورزان
عنایت‌ا... بیابانی، قائم‌مقام خانه کشاورز در خصوص کاهش شدید قیمت گوجه‌فرنگی خریداری‌شده از کشاورز گفت: باید ساختار کشت محصولات کشاورزی بر اساس نیازهای مصرفی مردم در تمام فصول سال با توجه به اقلیم‌های متفاوتی که در کشور وجود دارد، تعیین شود. با این حال متاسفانه نه کشاورزان از این امر تبعیت کرده و نه این که وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌ای دقیق برای اصلاح الگوی کشت دارد. به همین دلیل در یک سال ممکن است پنج استان به تنهایی نیاز کل کشور را در یک محصول تولید تأمین کرده و مازاد آن را دور بریزند و در سالی دیگر با کمبود محصول روبه‌رو و قیمت محصولی مثل پیاز به بالای ده‌هزار تومان برسد. قائم‌مقام خانه کشاورز با بیان این که باید به کشاورزان مختلف در زمینه اصلاح الگوی کشت آموزش داده شود، تصریح کرد: از طرف دیگر باید تضمین‌هایی برای اجرای این سیاست چه تشویقی و چه تنبیهی اعمال شود تا دچار مشکلاتی از این دست در سال‌های آینده نشویم. بیابانی افزود: متاسفانه به همین دلیل کشاورزان همواره در کشت محصولات خود دچار ضرر می‌شوند.

بانک اطلاعاتی و آماری دقیق از بخش کشاورزی نداریم
محمد شفیع ملک‌زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور در خصوص کاهش شدید قیمت گوجه‌فرنگی خریداری‌شده از کشاورز گفت: متاسفانه در کشورمان بحث آمایش سرزمینی به صورت جدی و درست مورد توجه و اجرا قرار نگرفته و برنامه جامعی نیز برای الگوی کشت در کشور وجود ندارد. دستگاه‌های مسؤول خصوصاً وزارت جهاد کشاورزی همچنان برنامه‌ریزی دقیق برای کشت محصولات ندارند.
وی با اشاره به عوامل اصلی اجرایی نشدن اصلاح الگوی کشت تصریح کرد: نداشتن بانک اطلاعاتی و آماری دقیق از بخش کشاورزی به‌علاوه نداشتن برنامه صحیح برای فروش محصولات کشاورزی و مسائل تنظیم بازاری همواره موضوع اصلاح الگوی کشت را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرده است. با اجرایی شدن این دو عامل تمام برنامه‌های دولت در حوزه کشاورزی به نحو احسن انجام خواهد شد و در سال‌های آینده شاهد گرانی و کمبود یک محصول از یک طرف و ازدیاد تولید محصول دیگر و دور ریختن آن توسط کشاورزان نخواهیم بود. وی اظهار کرد: در حال حاضر الگوی کشت کشاورزی کشورمان تابعی از بازار است به طوری که اگر در سالی قیمت یک محصول افزایش یافت و یا قیمت خرید تضمینی آن معقول بود، کشاورزان بیشتری به کشت آن محصول رغبت پیدا کرده و از طرف دیگر با غیرمنطقی بودن قیمت خرید تضمینی یک محصول و ارزانی آن، کشاورزان به کشت محصول موردنظر مبادرت نخواهند ورزید. ملک‌زاده گفت: از طرف دیگر نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی از جمله گندم و نیشکر در سالیان گذشته به صورت غیرمنطقی تعیین شده به همین دلیل کشاورزان در سال‌های بعدی به سراغ تولید محصول موردنظر نرفته و اقدام به کاشت گوجه‌فرنگی کرده‌اند، به همین دلیل تولید و عرضه زیاد شده و قیمت سر مزرعه بسیار کاهش یافته است. وی افزود: انتظار می‌رود با کاهش کشت گوجه در سال آینده کمبود شدیدی در این حوزه اتفاق بیفتد و باز قیمت گوجه سیر صعودی یابد، مگر این که وزارت جهاد کشاورزی تضمین‌های لازم را به کشاورزان برای فروش محصولشان بدهد و یا درنهایت خود محصول آنها را بخرد. ملک‌زاده با ابراز تأسف از موافقت مجلس با تشکیل وزارت بازرگانی اذعان کرد: با این حال بر اساس قانون تمرکز این وظیفه در اختیار وزارت جهاد قرار گیرد ولی متاسفانه هر سال با بهانه‌های واهی در اختیار این وزارتخانه قرار نگرفته است. ملک‌زاده گفت: وزارت جهاد باید با تعیین الگوی کشت متناسب با خصوصیات جغرافیایی هر استان کشاورزی را توسعه داده تا شاهد این مشکلات در سال‌های آینده نباشیم این در حالی است که دیگر نهادهای دولتی مرتبط با این موضوع نیز باید نهایت همکاری را داشته باشند.

سال آینده گوجه نایاب می‌شود
سعید محمودی، کشاورز کرمانشاهی هم در خصوص کاهش شدید قیمت گوجه‌فرنگی خریداری‌شده از کشاورز گفت: امسال با کشت گوجه 12 میلیون تومان ضرر کرده‌ام و کارخانه رب سازی هم از کشاورز گوجه تحویل نمی‌گیرد به همین دلیل محصول تولیدی روی دستمان ماند.
وی افزود: با اوضاع به وجود آمده قطعاً در سال آینده اقدام به کشت گوجه نخواهم کرد و محصول دیگری را جایگزین آن می‌کنم.

رب گوجه ارزان نخواهد شد
سید محمد میررضوی، دبیر اجرایی سندیکای صنایع کنسرو ایران در خصوص کاهش قیمت گوجه‌فرنگی خریداری‌شده از کشاورز و از طرف دیگر بالا بودن قیمت رب گوجه در کشور گفت: با وجود این که قیمت گوجه در کشور به شدت کاهش یافته ولی هزینه‌های تولید رب‌گوجه همچنان بالاست و نباید انتظار ارزانی رب گوجه را در کشور داشته باشیم.
وی افزود: در حال حاضر قیمت رب گوجه خریداری‌شده کارخانه‌ها طبق اعلام دولت 1050 تومان است این در حالی است که برای هر کیلو رب، 6 کیلو گوجه لازم است بنابراین تا مرحله خرید از کشاورز کارخانه‌دار باید 6000 تومان بپردازد. دبیر اجرایی سندیکای صنایع کنسرو ایران با اشاره به این که هزینه‌های تولید به ازای هر کیلو و به صورت حداقلی 15 هزار تومان می‌شود، گفت: قیمت قوطی و درب آن 3000 تومان، کارتن و پلاستیک روی قوطی‌ها 250 تومان، هزینه‌های تولید (آب، استهلاک و...) به صورت حداقلی هزار تومان، 10 درصد سود کارخانه که هزار تومان می‌شود، 12 درصد مغازه‌دار (1200 تومان)، خرده‌فروشی و توزیع 10 درصد (1000 تومان) و 9 درصد ارزش‌افزوده (900) است.
میررضوی با بیان این که هرگز قیمت رب گوجه به زیر ده‌هزار تومان نخواهد رسید، تصریح کرد: با توجه به هماهنگی نرخ کارخانه‌های رب سازی حداکثر قیمت رب گوجه 16 هزار و500 تومان تعیین شده است، بنابراین در ادامه سال هم نباید انتظار ارزانی آن را داشت.

گوجه را کیلویی 200 تومان به کارخانه می‌فروشم
احمد قاسمی، کشاورز همدانی در خصوص کاهش شدید قیمت گوجه‌فرنگی خریداری‌شده از کشاورز گفت: حدود 80 میلیون تومان برای کشت گوجه هزینه کرده‌ایم که تاکنون موفق شده‌ایم 20 میلیون تومان آن را به دست بیاوریم.
وی با بیان این که وزارت جهاد و کارخانه‌های رب سازی در همدان گوجه را از کشاورز خریداری نمی‌کنند، افزود: یک هفته‌ای است که محصول خود را برداشت کرده‌ام ولی کسی گوجه سالم و با کیفیت من را خریداری نمی‌کند. این کشاورز همدانی در ادامه گفت: به همین دلیل محصول خود را به کارخانه رب سازی کرج و با قیمت 500 تومان می‌فرستم که البته با کسر هزینه حمل و هزینه افتی که کارخانه اتخاذ می‌کند آن را کیلویی 200 تا 250 هزار تومان به فروش می‌رسانم. قاسمی تصریح کرد: سه سالی هست که به کشت گوجه مشغولم ولی با این حال خانواده اصرار دارند که دیگر در سال آینده به کشت این محصول نپردازم چون ضرر بالایی با کشت این محصول به بنده وارد شده است. وی افزود: در ابتدای برداشت و تا چند هفته پیش گوجه خود را کیلویی 1200 تومان، 700 تومان و 500 تومان سر مزرعه به فروش می‌رساندم ولی هم‌اکنون کسی خریداری نمی‌کند و قیمت کیلویی 200 تومان است.

یک دستگاه رایانه برای مدیریت بخش کشاورزی کافی است
حسین غلامی، کشاورز شیرازی در خصوص کاهش شدید قیمت گوجه‌فرنگی خریداری‌شده از کشاورز گفت: امسال بازار گوجه‌فرنگی به شدت خراب بود و همه کشاورزان ضرر دیده‌اند، محصول تولیدی خود را کیلویی 300 الی 350 به دلال می‌دهیم و آنها به کارخانه رب سازی 500 تا 550 تومان به فروش می‌رسانند.
وی با بیان این که کشاورزان در سال آینده به تولید گوجه نمی‌پردازند، افزود: وزارت جهاد کشاورزی در سالیان اخیر مدیریت درستی در مسائل کشاورزی نداشته و هر ساله شاهد زیاندهی بالای کشاورزان هستیم. این در حالی است که برای تنظیم بازار این نهاد فقط به یک مانیتور و یک کیس احتیاج دارد، به طوری که به کشاورزان استان‌های مختلف در قالب الگوی کشت بگویند چه محصولی بکارند تا دچار زیاندهی نشوند.

امین محمودی

گروه اقتصاد