رقابت تسلیحاتی روسیه با آمریکا

در این مسابقه تسلیحاتی جدید دعوا بر سر این است که چه کسی واقعا مسلح می‌شود و چه کسی فقط واکنش نشان می‌دهد. به همین خاطر اعداد و ارقام نقشی مهم در این دوره ایفا می‌کنند. ظاهرا آمریکا با 649 میلیارد دلار بالاترین بودجه نظامی را دارد. اما ظاهرا دولت روسیه رقم بسیار کمتری را برای ارتش خود هزینه می‌کند و طبق آخرین گزارش انستیتوی سوئدی تحقیقات صلح سیپری، بودجه نظامی مسکو بالغ بر 4/61 میلیارد دلار می‌شود که حتی از بودجه نظامی 8/63 میلیاردی فرانسه نیز کمتر است. انستیتوی سیپری در این گزارش آورده است که بودجه نظامی روسیه کاهش یافته و بر این اساس بودجه نظامی ایالات متحده آمریکا بیش از ده برابر بیشتر از بودجه نظامی روسیه است.
این در حالی است که روسیه تلاش دارد شمار سلاح‌های اتمی و موشک‌های خود را با آمریکا برابر کند، اما آیا رسیدن به چنین هدفی یعنی به روز کردن مداوم سیستم‌های تسلیحاتی آن هم تنها (‌به گفته ولادیمیر پوتین) با توقف مانورهای عظیم و آزمایش‌های اتمی ممکن است و آیا کل ارتش روسیه واقعا و همان‌طور که روی کاغذ آمده تنها 61 میلیارد دلار بودجه در اختیار دارد؟ بی‌تردید چنین نیست و دولت روسیه به صورت سیستماتیک بودجه تسلیحاتی خود را پایین نشان می‌دهد.
این که بودجه نظامی و ابعاد واقعی فعالیت‌های تسلیحاتی روسیه بسیار بیشتر از آن است که کرملین اعلام می‌کند، به سه دلیل ممکن است.
اول: نخستین دلیل به امکانات روبل بازمی گردد. نیروهای مسلح روسیه همه تسلیحات خود را از بازار داخلی تهیه می‌کنند. کارخانه‌های تسلیحات به شدت تحت کنترل دولت قرار دارند و به دلیل خرید با روبل و ارزش اندک روبل در مقابل دلار همیشه آنچه به دنیا اعلام می‌شود ظاهرا بسیار مبلغ اندکی است. در واقع صنایع تسلیحاتی همه درآمد خود را از محل فروش خارجی کسب می‌کنند.
دوم: وجود یک بودجه در سایه. در روسیه بر‌خلاف بسیاری از کشورها، پارلمان هیچ نظارتی بر بودجه‌های دفاعی ندارد. به همین ترتیب مبلغی که از طرف دولت به سازمان ملل اعلام می‌شود به مراتب کمتر از مبلغ واقعی است. میزان واقعی بودجه نظامی و از جمله بودجه مربوط به جنگ علیه تروریسم یا تحقیقات برای تولید سلاح‌های جدید کاملا محرمانه باقی مانده و البته هر سال این بودجه در سایه افزایش می‌یابد.
سوم: وجود ارتش‌های متعدد در روسیه. روسیه بر خلاف دیگر کشورها از ارتش واحد برخوردار نیست و طبق سنت هر وزارتخانه‌ای برای خود نیروی مسلح دارد. مثلا وزارت کشور از یگان‌های مسلح به سلاح‌های سنگین برخوردار بوده و سرویس اطلاعات و امنیت و حتی وزارتخانه‌های راه و ساختمان و بلایای طبیعی نیز نیروهای مسلح تحت امر خود را دارند. به این ترتیب شناخت کامل از ارتش روسیه مستلزم آگاهی از یکایک این ارتش‌های بزرگ و کوچک است؛ امری که البته به دلیل بسیار محرمانه بودن آن، امکان‌پذیر نیست.
بی‌تردید هر یک از این ارتش‌ها از بابت پروژه‌های نظامی درآمدی براساس روبل دارد و سود حاصل از سرمایه‌گذاری در بانک‌ها در واقع برای ساخت سلاح‌های نوینی از جمله موشک‌ها و کلاهک‌های هسته‌ای هواپیماهای جنگنده نسل جدیدی صرف می‌شود که پرزیدنت پوتین فرمان ساخت آن را صادر می‌کند.
به این ترتیب آن ارقام ناچیز بودجه نظامی روسیه بیشتر حاصل ویژگی‌های رهبری نظامی این کشور است. این که پوتین آمار و میزان بودجه نظامی کشورش را در اختیار نهادهای بین‌المللی قرار می‌دهد تنها واکنشی ظاهری به عطش تسلیحاتی غرب است، اما چنانچه رقم واقعی بودجه نظامی کرملین در اختیار این سازمان‌ها قرار گیرد، معلوم می‌شود روسیه واکنشی دیگر نسبت به اقدامات رقبای نظامی خود دارد.

محمدعلی فیروزآبادی

مترجم