عید قربان، فرصتی برای دیپلماسی دینی

گردهمایی‌ها و مهمانی‌های عید به یک خاطره مشترک دوست داشتنی برای مسلمانان دنیا از چاد تا داغستان تبدیل شده است. سنت قربانی کردن نیز برجنبه نشاط این ایام افزوده است. برای مثال محتوای طنز زیادی در شبکه‌های اجتماعی در این خصوص بین کاربران تبادل می‌شود.
ارزش‌های مشترک دینی می‌توانند به‌عنوان مؤلفه‌ای مهم در برندسازی ملی مورد توجه قرار گیرند. در سال‌های اخیر ترکیه توانسته با بهره‌گیری از فرصت این عید مهم اسلامی؛ ضمن بهره‌برداری در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، گردشگری و دینی... الگوی مناسبی از خود در این زمینه ارائه کند. این کشور متناسب با تقویم میلادی هر ساله برنامه ریزی مشخصی را برای برگزاری تعطیلات عید قربان در نظر می‌گیرد. سال ۲۰۱۸ ابراهیم کالین، سخنگوی دولت ترکیه اعلام کرد تعطیلات عید به مدت ۹ روز افزایش یافته است. تصمیمی که در پی سیاست‌های توسعه گردشگری اتخاذ شد.
اما اوج بهره‌برداری از این عید به پویش‌های خیریه‌ای برمی گردد که از هفته‌ها قبل با برنامه‌ریزی در رسانه‌های جمعی و اجتماعی برای فقرا بخصوص مسلمانان نیازمند در کشورهای مختلف آغاز می‌شود.
سازمان های مردم نهاد و در راس آن تلاشگران جمعیت خیریه بین‌المللی IHH شرایطی را ایجاد کرده اند که از یک نانوا در شهر بورسا داوطلبانه درآمد چند روزش را برای آوارگان میانمار اختصاص می‌دهد گرفته تا فوتبالیست و هنرمند و تاجر ترک تبار با نیت خیر نسبت به فقرا در ترکیه و سراسر جهان احساس مسؤولیت می‌کنند. هزاران تصویر از این پویش‌های خیریه در ترکیه به‌صورت متداول در شبکه‌های اجتماعی بین مسلمان بازنشر می‌شود و پس از اخذ نذورات از طریق سامانه مجازی، قربانی‌ها بین نیازمندان 120 کشور توزیع می‌شود. در نهایت نیز بدون صرف هزینه و با خلاقیت‌های رسانه‌ای و تشکیلاتی وجهه ترکیه در بین کشورهای اسلامی و جهان ارتقا پیدا‌می‌کند. جالب اینجاست که این تشکل 25 سال قبل از کمیته امداد امام خمینی(ره) الگو برداری شده است. اما در ایران وضع متفاوت است. اهمیت پرداختن به این عید با توجه به آیات قرآن و روایات معصومین(ع) باید فراتر از وضعیت کنونی باشد. اما متاسفانه این فرصت اشتراک با 5/1 میلیارد مسلمان چندان جدی گرفته‌نمی‌شود.
لذا ضرورت دارد برای رونق بخشی در برگزاری به این عید الهی از سوی دست اندرکاران فرهنگی در داخل و نهادهای دیپلماسی عمومی ایران از قبیل وزارت‌خارجه، سازمان فرهنگ و ارتباطات، حج و زیارت، قرارگاه‌های فرهنگی، صداوسیما، میراث فرهنگی، وزارت علوم، کمیته امداد امام(ره)، آستان قدس رضوی، معاونت بین‌الملل حوزه‌های علمیه و جامعه المصطفی العالمیه... تصمیم‌سازی و اقدام مناسبی صورت‌بپذیرد.
همچنین با توجه به فرصت عید غدیر پیش نیاز هرگونه برنامه‌ریزی برای ارائه پیام غدیر بهره‌برداری از فرصت عید قربان است.
اکثریت مسلمانان علاقه‌مند اهل بیت(ع) هستند و ایام حج در کنار این دو عید بهترین فرصت را برای معرفی و تبیین جوهره تفکر ائمه اطهار فراهم آورده است.
در بعد سیاسی نیز پیام سالانه حج رهبر انقلاب فرصتی مناسب است که ضرورت دارد با خلاقیت‌های رسانه‌ای بیشتری به دست جامعه مخاطبان مسلمان برسد. در کنار آن و از حیث نشانه شناسی برگزاری نماز میلیونی عید در تهران همگام با دیگر پایتخت‌های اسلامی می‌تواند تاثیر‌گذاری عمیق دینی و سیاسی بر جامعه مخاطبان مسلمان در جهان داشته باشد.
سوالی که باید مطرح کرد این است که چگونه می‌توانیم ذیل راهبرد‌های وحدت با درس گرفتن از تجربه‌های درست و غلط گذشته، مدل مطلوب خود را برای جامعه میلیاردی مسلمانان با بهره‌گیری مناسب از گسترش رسانه‌های مجازی و ارتباطی تبیین کنیم؟

محمد ولوی

بین‌الملل