قربانی مثل گوشت قربانی

رایزنی برای بازگرداندن گوشت‌های قربانی اولین بار از زبان حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی قاضی‌عسکر، نماینده پیشین ولی فقیه در امور حج و زیارت اعلام شد. ماجرا هم خیلی پیچیده نبود، زیرا آن‌طور که از اخبار می‌توان متوجه شد، دولت عربستان در چند سال گذشته درباره بازگرداندن بخشی از این گوشت‌ها موافقت کرده بود اما برخی اما و اگرها در داخل ایران درباره احتمال سالم نبودن این گوشت‌ها دوباره موضوع را به محاق برد. شاید در ظاهر این امر چندان مهم نباشد اما وقتی بدانیم صحبت از 86هزار لاشه دام است، این اتفاق می‌تواند مهم‌تر جلوه کند. آن‌طور که حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی قاضی‌عسکر اعلام کرد، قرار بوده «این 86‌هزار لاشه در کشور و در مراکزی مانند بهزیستی و کمیته امداد توزیع شود.» البته این حرف‌ها در شرایطی مطرح می‌شد که قیمت گوشت در ایران روند صعودی پیدا کرده بود و توزیع آن به نرخ دولتی با سهمیه‌بندی انجام می‌شد. ضمن این‌که به گواه حرف‌های علیرضا رشیدیان رئیس سازمان حج و زیارت، «امسال در مجموع ۸۶‌هزار و ۵۰۰ دام قربانی متعلق به زائران ایرانی است.» و البته که ایران از این تعداد قابل توجه سهمی ندارد.
گوشت‌ها را به ایران می‌دهیم!
از سوی دیگر از معدود نقل قول‌های مستند رئیس بانک توسعه اسلامی در این رابطه هم می‌توان تناقضات بسیاری یافت. گوشت‌های قربانی حج هر سال زیرنظر این بانک به کشورهای عموما محروم اهدا می‌شود. این بانک چهار سال پیش، نحوه توزیع گوشت‌های قربانی حجاج را این‌طور شرح داده است: «توزیع گوشت‌های قربانی پس از معاینه از همان روز عید (قربان) شروع می‌شود. بخشی از گوشت‌های قربانی‌شده به حاجی‌ها و فقیران حاضر در منا داده می‌شود و باقی گوشت‌ها هم از راه‌های دریایی و زمینی به کشورهایی فرستاده می‌شود.» اما تناقض از گفته‌های رئیس بانک توسعه اسلامی آغاز شد، جایی که او اعلام کرد: «طبق توافق با کمیته امداد ایران، هر سال بخشی از گوشت‌های قربانی به ایران فرستاده می‌شود» همان زمان رئیس وقت سازمان حج و زیارت ایران در واکنش به آن اظهارات گفته بود: «ایران سال‌هاست که پیشنهاد داده گوشت‌های مربوط به قربانی زائران ایرانی توسط کمیته امداد امام خمینی (ره) توزیع شود، اما هنوز موفق نشده‌ایم این پیشنهاد را عملی کنیم.»
از سعید اوحدی، رئیس پیشین سازمان حج و زیارت در رابطه با رایزنی‌ها برای بازگرداندن گوشت‌ها می‌پرسم. او هم از جلسات و رایزنی‌هایی با رئیس توسعه بانک اسلامی در سال‌های گذشته گفت. او اما معتقد است رئیس بانک توسعه اسلامی در این رابطه اختیاری ندارد. اوحدی به جام‌جم می‌گوید:‌ «مذاکرات در این رابطه چند سال است که انجام می‌گیرد. در مذاکرات صورت گرفته هم معمولا از این پیشنهاد استقبال می‌شود اما به نظر می‌رسد عربستان قادر به منجمد کردن و انتقال این حجم از گوشت‌های قربانی نیست، به‌ویژه در موسم حج که ناوبری هوایی‌شان هم درگیر است.»
آن‌طور که به نظر می‌رسد عربستان در همه این سال‌ها موافقت ضمنی خودش را برای بازگرداندن گوشت‌ها به ایران اعلام می‌کند و هیچ سالی این اتفاق نمی‌افتد! عدم اختیار بانک توسعه اسلامی از یک طرف و البته مهم‌تر از آن عدم توانایی آنها در ارسال گوشت‌ها، مهم‌ترین دلایلی است که می‌توان از این ماجرا دریافت.
از راه حقوقی وارد شویم
محمدرضا منصوری، عضو فراکسیون حج و زیارت مجلس شورای اسلامی اما معتقد است بر اساس قانون باید بتوانیم بخشی از گوشت‌های قربانی را به کشور بازگردانیم. او به جام‌جم می‌گوید: «اگر ساز و کار این انتقال به‌واسطه سالم ماندن این گوشت‌ها فراهم باشد، عربستان باید برای بازگرداندن گوشت‌ها همکاری کند.»
چکیده حرف‌های این نماینده مجلس مصداق همان ضرب‌المثل چراغی که به خانه رواست، است.‌ او از جلسه‌ای در فراکسیون حج و زیارت می‌گوید که می‌تواند خروجی‌اش تعیین فرآیندی باشد که براساس آن بتوان بخشی از این گوشت‌ها را به‌دست نیازمندان داخل کشور رساند. محمدرضا منصوری معتقد است برای حل این مشکل از روش‌های حقوقی هم می‌توان استفاده کرد. او به جام‌جم می‌گوید: «یک راه بحث ارتباطات است که به نظر می‌رسد نمی‌شود از این راه با عربستان به نتیجه‌ای رسید و بحث دیگر روش‌های حقوقی است. اگر این مشکل امسال هم پابرجا بود باید از راه حقوقی این بحث را پیش برد تا لااقل در سال آینده بتوانیم سهم ایران از گوشت‌های قربانی را از عربستان پس بگیریم.»
سعید اوحدی، رئیس پیشین سازمان حج و زیارت ایران هم به جام‌جم می‌گوید، «یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در رابطه با عربستان «عدم‌مشورت‌پذیری» آنهاست؛ به طوری که آنها هیچ مشورتی را از هیچ کشوری در این رابطه نمی‌پذیرند.»
سرانجام گوشت‌های قربانی
فارغ از 86 هزار لاشه دام که متعلق به زائران ایرانی است، با توجه به بیش از دو‌میلیون زائر حاضر در مکه باید تصمیمی در رابطه با سرنوشت گوشت‌های قربانی هم گرفته شود. بانک توسعه اسلامی هر سال کشورهایی را که قرار است گوشت‌های ذبح شده به آنها فرستاده شود را مشخص و اعلام می‌کند. امسال هم این بانک نام 27 کشوری را که قرار است گوشت‌ها به آن ارسال شود را اعلام کرده است.
تا سال ۱۳۶۰، قربانی کردن احشام شامل گوسفند، بز، گاو و شتر با روش‌های کاملا سنتی انجام می‌شد و معمولا صفی طولانی از زائران و نمایندگان آنها در منا حضور پیدا می‌کردند تا نوبتشان برسد و قربانی را به دست قصاب بسپارند و در پایان منظره‌ای آلوده و خونین شکل می‌گرفت و فقط بخشی از گوشت قربانی‌ها نصیب کشورهایی چون هند، پاکستان و یمن می‌شد که کامیون‌داران‌شان را راهی این سرزمین کرده بودند. معمولا لاشه د‌ام‌ها بدون سرانجام می‌ماند یا سوزانده می‌شد، همین مساله سبب صدور فتواهایی از طرف برخی مراجع تقلید برای جلوگیری از اسراف گوشت قربانی شد.
از همان سال احداث کشتارگاه‌های صنعتی در خارج از منا آغاز شد و سال ۱۳۷۷ کشتارگاهی مکانیزه زیر نظر شرکتی وابسته به بانک توسعه اسلامی بهره‌برداری شد که بخشی از فضای آن نیز به زائرانی که می‌خواهند خودشان ذبح را انجام دهند، اختصاص داده شد. کشتارگاه امکان ذبح همزمان حدود ۶۷ هزار قربانی را دارد که برای هر ۳۰ رأس دام معمولا یک‌قصاب در نظر گرفته می‌شود. هزینه گوشت‌های قربانی هم هر سال پیش از سفر حج از زائران گرفته می‌شود. این هزینه براساس نرخ مصوب بانک توسعه اسلامی برای زائران همه کشورهای اسلامی به ریال سعودی تعیین می‌شود که نرخ ارز آن با واحد پولی کشور متبوع زائر، معادل‌سازی می‌شود.

200 میلیارد تومان گوشت خالص

میانگین وزن یک گوسفند زنده حدود 45 کیلوگرم است که از این وزن حدود 20 کیلوگرم گوشت حاصل می‌شود. حالا آن‌طور که رئیس سازمان حج و زیارت اعلام کرده است در مجموع 86 هزار و 500 دام قربانی متعلق به زائران ایرانی است. فارغ از این‌که ممکن است برخی از این دام‌ها شامل گاو و شتر باشد با یک حساب سرانگشتی می‌توان متوجه شد حرف از حدود یک میلیون 730 هزار کیلو گوشت است. اگر میانگین قیمت گوشت در بازار روز ایران را هم 110‌هزار تومان در نظر بگیریم به این مفهوم است که 190 میلیارد و 300‌میلیون تومان گوشت قربانی امسال از آن زائران ایرانی بوده است. این در حالی است که ارزش اجزای دیگر دام مانند کله و پاچه در این برآورد لحاظ نشده است.
اگر قیمت گوسفند زنده را هم ملاک بگیرید میانگین قیمت گوسفند زنده حدود دو میلیون و 300 هزار تومان است. حالا اگر همان تعداد دام‌های قربانی متعلق به زائران ایرانی را در این رقم ضرب کنیم به رقم جالب توجه 198 میلیارد و 950‌میلیون تومان می‌رسیم. این در حالی است که بدانیم بسیاری از حجاج به صورت نیابتی مشرف شده‌اند و نماینده حاجیانی هستند که توان رفتن نداشتند، با در نظر گرفتن این نکته این ارقام افزایش کمی هم داشته‌اند.
اما در ابعاد کلان‌تر، با توجه به این که امسال حدود دو میلیون نفر از سراسر جهان به مراسم حج مشرف شده‌اند، اگر این زائران هر کدام فقط یک راس گوسفند را در این مراسم قربانی کنند، در حج امسال حدود 40 میلیون کیلوگرم گوشت خالص از گوسفندان به‌دست می‌آید که به‌دلیل سوءمدیریت سعودی‌ها بخشی از این گوشت به هدر می‌رود. در صورتی که بر مبنای نرخ گوشت قرمز در بازار ایران، این میزان گوشت گوسفندی حدود 4400 میلیارد تومان می‌ارزد.

میثم اسماعیلی

جامعه