بی طرفی فعال گزینه دلخواه اما غیر قابل انجام عراق

فارغ از اینکه این سفر با هدف میانجیگری انجام گرفته باشد ، یا انتقال پیام و یا حتی گرفتن مجوز ورود نفتکش های انگلیسی به منطقة خلیج فارس جهت انتقال نفت صادراتی عراق علت هرچه باشد ، نشان می دهد که عراق تاثیر پذیری سریع و بالفعلی از فعل وانفعالات منطقه ای دارد.

این امرچه مثبت باشد و چه منفی گویای این واقعیت است که : عراقی که روزگاری خود را دروازه شرقی جهان عرب تجسم می کرد امروز دروازه اصلی عبور فعل وانفعالات منطقه ای شده است.

به اعتقاد کارشناسان ، امروز برای عراقی که خود را در میان دو محور قدرتمند می بیند ، گرچه شرایط به سختی جنگ علیه تروریسم نیست اما دشوارتر از آنی است که شرایط سیاسی عراق قادر به تعامل با آن باشد.

فعل وانفعالات یک دهه اخیر باعث شده است تا بغداد هم خود را مدیون محور مقاومت که این کشور را از لوث وجود تروریست ها و پیش از آن اشغالگران نجات داده بداند وهم در مقابل محور آمریکا ومتحدانش که عراق را با توافقنامه های مختلف و قراردادهای بزرگ در قبضه خود نگه داشته است که متعهد بداند درحالیکه بی تردید منافع مشترک با این دومحور هم امری غیر قابل اغماض است.

در شرایط فعلی که برای ساختار سیاسی عراق با آن قطب بندی های متناقضش خروج از مشکلات کوچکتری نیز امری بسیار مشکل محسوب می شود خلاصی بغداد از دو تیغه قدرتمند تقابل شکل گرفته درمنطقه بدون برخورد با آنها مشکلی بسیار بزرگ محسوب می شود این در حالی است که امروز هر دو محور ویا حداقل محور متحد با آمریکا به شدت به دنبال حضور عراق در تیم خویش است ودر این چارچوب اهرم های فشار خود را هم به کار گرفته است.

این حقیقت که عراق با هر دو محور ارتباطات وبسترهای مشترک و حتی منافع همسو دارد شکی وجود ندارد و همین امر هم باعث شده است تا ساختار سیاسی نه چندان یکدست عراق و بنیان نه چندان قدرتمند آن که به تازگی از جنگ فرسایشی وخانمانسوز با گروه های تکفیری تروریستی و پیش از آن مبارزه با اشغالگران خارج شده است در حالیکه سایه جنگ طایفه ای واختلافات گسترده سیاسی را هم بر سر خود احساس می کند ، دشواری های قابل توجهی را برای تعامل با تناقض های این دو محور داشته باشد.
به بیانی واضحتر تقریبا اکثر قریب به اتفاق مسئولین عراقی بر این اصل تاکید می کنند که عراق باید خود را از تنش های ایجاد شده در منطقه دور نگه دارد اما هیچ کس راه صحیح این حضور بی طرفانه را تشریح نکرده است ، در حالیکه بین سیاستمداران عراقی در مورد انتخاب بین بی طرفی فعال ، سکوت وبی تفاوتی کامل یا روش های دیگر اختلاف نظر شدیدی وجود دارد.

صرفه نظر از این مسئله به اعتراف نمایندگان پارلمان عراق وقتی در ژوئن 2014 عراق با بحران بزرگ قدرت گرفتن داعش مواجه شد و این بحران تا آستانه فرو ریختن دیوارهای بغداد هم پیش رفت ، آمریکا به عنوان متحد امضا کننده توافق امنیتی با عراق مهمترین بند آن که حمایت از عراق در صورت قرار گرفتن در معرض تهاجم خارجی یا خطر داخلی بود را نادیده گرفت تا عراقی ها بیش از هر زمانی خود را تنها ببیند امری که عراقی ها هرگز آن را فراموش نخواهند کرد ، همانطور که نقش جمهوری اسلامی ایران را در مقابله با این خطر وحضور تا زمان زدودن کامل این خطر را هم نمی توانند از یاد ببرند.

همین امر هم باعث شد تا عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق اعتراف کند کشورش در شرایط حساس وخطرناکی قرار گرفته است چون منافع مشترکی با همسایگان از یک سو و دوستان از سوی دیگر دارد.
نگرانی از این مسئله بود که باعث شد تا عبدالله الزیدی عضو مجلس عراق در اظهار نظری که اسپوتنیک آن را منتشر کرد اعلام کند، رئیس جمهور ، رئیس مجلس ونخست وزیر برای بررسی موضع رسمی کشور نسبت به بحران دایر بین واشنگتن وتهران نشست فراگیری را برگزار می کنند.

همچنین تمامی شخصیت های حاضر در صحنه عراق از کردها واهل تسنن گرفته تا طیف های مختلف شیعه و از حاضران در ساختار حاکم عراق تا اپوزیسیون تازه شکل گرفته به رهبری سید عمار حکیم نیز در این رابطه اظهار نظر کرده وبرای برون رفت از این مشکل سخن بگویند.

به اعتقاد کارشناسان حساسیت و خطر این شرایط برای عراق آن است که این ساختار نه چندان قدرتمند در سایه جایگاه جغرافیایی ، مذهبی و سیاسی اش با وجود تمامی تلاش هایش توانایی خروج از این گرداب تنش را ندارد و حتی اگر بخواهد هم قادر به تحقق چنین امری نخواهد بود.

این در حالی است که برای واشنگتن وبه تبع آن ریاض بسیار حایز اهمیت است که کشوری همچون عراق با آن دیرینه روابط با جمهوری اسلامی ایران نقش متحد آنها را در این تقابل ایفا کند ، ودر این راستا علاوه بر هویج سرمایه گذاری های هنگفت سعودی چماق تحریم های آمریکایی به ویژه تحریم های اقتصادی که چهار رهبر حشد شعبی را شامل شده و گفته می شود قرار است 76 رهبر عراقی را هم در بر بگیرد را روی میز قرار داده است.

گرچه به اعتقاد دانشمندان علوم سیاسی ، سیاست علم یافتن جایگزین هاست اما عراقی ها هنوز هم نتوانسته اند جایگزینی برای سردرگمی خود بین فشار خارجی که جامعه در داخل چندان دل خوشی از آن نداشته اما می تواند هزینه بازسازی عراق را تامین کند از یک سو ، وفشار جامعه دوستدار دین ، مذهب ، حسن همجواری و پاسخ خوبی که به رغم اعمال نفوذ خارجی خواهان برقراری بهترین روابط با جمهوری اسلامی است جایگزین متعادلی پیدا کنند.

عبدالمهدی حداقل در کوتاه مدت این فشار را هر چه بیشتر بر گرده خود احساس خواهد و حال که درب کاخ سفید هم به رویش بسته است باید منتظر سفرهای برق آسای دیگری از وی به تهران بود.

عبدالکریم محمود