مسابقه و زندگی

رئالیتی‌شو اصلا چی هست؟
حدود 20 سال پیش بیشتر مسابقه‌های تلویزیونی به این صورت بود که تعداد زیادی شرکت‌کننده در یک مسابقه شرکت می‌کردند و بیشتر با هدف سرگـــرم‌کـــردن مخاطب در انتها جایزه‌ای هم برنده می‌شدند، یعنی در این نوع مسابقه‌ها بیشترین تمرکز روی سرگرم کردن مخاطب بود و شاید بشود گفت روی خود شرکت‌کننده‌ها برنامه‌ریزی چندانی نشده بود. اما ظهور این ژانر یک تحول اساسی در مسابقه‌های تلویزیونی ایجاد کرد. حدودا 20 سال از حضور اولین برنامه رئالیتی‌شو در تلویزیون می‌گذرد و در کشور خودمان هم چیزی حدود ده سال عمر دارد. رئالیتی‌شو یا تلویزیون واقع‌نما که
به آن مستند‌مسابقه هم می‌گویند قرار است به جای پرداختن به زندگی ستارگان و چهره‌های مشهور، ماجراها و لحظات پرهیجان زندگی مردم عادی را مستندطور برای مخاطب به نمایش بگذارد.
گیم‌شو چه فرقی با رئالیتی‌شو دارد؟
همان‌طور که از اسمش پیداست این نوع مسابقه‌ها با یک جور بازی در ارتباط هستند و معمولا در قالب رقابت چند نفر یا به شکل رقابت چند تیم دنبال می‌شوند و هدف آن کسب امتیاز برای دریافت جایزه است. خود گیم‌شوها به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ اولین دسته کوئیز گیم‌ها هستند که به روش‌های مختلفی اجرا می‌شوند. ساده‌ترین شکلش پرسش و پاسخ و به چالش کشیدن اطلاعات عمومی شرکت‌کننده است. به عنوان مثال برنده‌باش یکی از این نوع کوئیز گیم‌ها بود و نمونه موفق خارجی‌اش «چه کسی می‌خواهد میلیونر شود» که با فیلم «میلیونر زاغه‌نشین» خیلی خوب این مسابقه را شناختیم.
دسته دوم رئالیتی گیم‌شوها هستند که تلفیقی جذاب از دو ژانر رئالیتی و گیم‌شو بوده و مسابقه به جای یک برنامه و در یک مرحله در چندین و چند قسمت و مرحله انجام می‌شود. نمونه‌های موفق داخلی‌اش می‌شود مسابقه‌های فرمانده، خانه ما و ضدگلوله و نمونه‌های خارجی لحظه حقیقت.
دسته آخر به نام پنل گیم‌شوها خورده که شرکت کنندگانش از بین افراد مشهور انتخاب می‌شوند و هدف‌شان بیشتر خنداندن مخاطب است. مانند برنامه «الن شو» و «من کشورم را دوست دارم».
یک «شو» چطور بیشتر دیده می‌شود؟
شاید در نگاه اول ساختن یک مسابقه در دو ژانر رئالیتی و گیم‌شو کار آسانی به نظر بیاید در صورتی در دل ماجرا سختی‌های فراوانی در انتظار سازندگان برنامه‌های تلویزیونی است. شاید اولین و جدی‌ترین چالشی که سازندگان این نوع برنامه‌ها با آن رو‌به‌رو هستند، داشتن یک ایده درست و حسابی است. به عنوان مثال ایده مسابقه آشپزی که در گونه رئالیتی‌شو است شاید در چند برنامه اول جذاب به نظر برسد، اما با به تکرار افتادن این نوع برنامه بدون اضافه کردن هیچ ایده جدیدی کم‌کم جذابیتش را از دست می‌دهد و مخاطب را خسته می‌کند. دومین مسأله مهم نویسندگی این نوع مسابقات است. نوشتن طرح مسابقه به گونه‌ای که بار دراماتیک مسابقه در کنار سرگرم‌کننده بودنش درست و دقیق به مخاطب منتقل شود، نگاه دقیق یک نویسنده کار بلد را می‌طلبد. چالش بعدی که تیم سازنده با آن رو‌به‌رو خواهد بود انتخاب درست و به جای شرکت‌کنندگان است. پیدا کردن افراد عادی جامعه که مناسب این نوع مسابقات باشند از آن کارهای به ظاهر ساده است در صورتی که قرار دادن افراد عادی در موقعیتی مثل زندگی عادی کار پیچیده و دشواری است و تحقیق و بررسی فراوان نیاز دارد و در آخر «جایزه» این نوع مسابقات است که می‌تواند علاوه بر شرکت‌کننده برای مخاطب هم جذاب باشد. مثلا یکی از مسابقه‌های خارجی در نهایت به برنده یک دقیقه اجازه می‌دهد در فروشگاه بگردد و هر چیزی که می‌تواند را با خود از فروشگاه خارج کند. شاید بتوان گفت همین قسمت اهدای جایزه به برنده اندازه خود مسابقه هیجان و جذابیت دارد.
آیا تو آن مسابقه محبوبم هستی؟
در بین گونه‌های مختلف ممکن است یک جایی دو نوع رئالیتی و گیم‌شو با هم ترکیب شود و نمونه داخلی موفقش مسابقه خانه ماست.
مستند مسابقه‌ای که با قرار دادن شرکت‌کننده‌ها در موقعیت‌های واقعی زندگی و قرار دادن بودجه‌ای محدود برای آنها سبک زندگی‌شان را به چالش کشیده است و انصافا خیلی خوب توانسته از پس چالش چهارگانه برنامه‌سازی در این ژانر بربیاید. شاید در شرایط اقتصادی کشور بهترین کار این باشد که ببینیم خانواده‌ها چطور با بودجه کم می‌توانند زندگی‌شان را بچرخانند و خانه ما با این ایده کاملا توانسته مخاطب را با خود همراه کند و با یک سرمایه حداقلی برای ساخت برنامه و بدون حضور چهره‌های مشهور سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی را به مخاطب منتقل می‌کند. از طرف دیگر، تا قبل از این مسابقه بیشتر تمرکز روی شرکت‌کنندگانی بود که ساکن تهران بودند و معمولا برای غیرتهرانی‌ها مسابقه‌ای با این گستردگی ساخته نشده بود. رفتن به شهرها و استان‌های دیگر و آشنایی مخاطب با سبک زندگی و آداب و رسوم هر شهر یکی از آن گزینه‌های مخاطب جذب‌کن این برنامه بوده است.

الهام فیروزبخت
خبرنگار