آب کرمان؛ چه گوارا!

شرکت دانش‌بنیان «پیام‌آوران نانوفناوری فردانگر» با هدف توسعه فناوری نانو و کاربردی کردن این فناوری در حوزه‌های گوناگون صنعتی فعالیت خود را به صورت رسمی از سال 86 آغاز کرد. این شرکت پس از پژوهش‌های بسیار در حوزه‌های گوناگون صنعتی در سال 93 موفق به استفاده از دانش و فناوری‌هایی بر پایه نانوفناوری در زمینه تصفیه و بهبود کیفیت آب شرب، از جمله حذف فلزات سنگین به‌ویژه آرسنیک از آب آشامیدنی شد. دانش فنی و فناوری‌‌های بومی‌سازی شده در این شرکت در زمینه‌های گوناگون دیگر مانند نفت‌ و انرژی و صنایع غذایی نیز در حال توسعه است، اما نگرانی فزاینده در مورد تأمین آب آشامیدنی در کشور و جهان موجب شد این مجموعه تمرکز ویژه‌تری بر فناوری‌های مورد نیاز در زمینه تصفیه آب داشته باشد و خوشبختانه این بخش از فعالیت‌هایشان در حال حاضر به مرحله تجاری‌سازی رسیده است. به این ترتیب این شرکت دانش‌بنیان پس از اجرای موفق طرح تصفیه آب شهری با ظرفیت 3500متر مکعب در استان اردبیل، این بار در رقابت با سایر مجموعه‌های فعال در حوزه تصفیه آب آشامیدنی شهری، برنده مناقصه شرکت آبفای استان کرمان شد. این قرارداد به منظور بهبود کیفیت آب شرب با فناوری جدید این شرکت دانش‌بنیان از چاه‌های آب محدود پنج شهرستان استان کرمان که نیاز به جداسازی فلزات سنگین و رفع شوری برای رفع نیاز آب مصرفی مردم دارند، منعقد شده است. ظرفیت سامانه‌های طراحی شده برای این پنج شهر در مجموع 30 هزار متر مکعب در شبانه‌روز خواهد بود که در مدت شش ماه به بهره‌برداری خواهد رسید.
استفاده از نانوذرات در تصفیه آب
استفاده از فناوری نانو در سال‌های اخیر توانسته تحول عظیمی در بحث تصفیه آب شرب و پساب‌های خانگی ایجاد کند. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی در مقیاس نانو تا چند برابر افزایش پیدا می‌کند و همین موضوع نانوذرات را به ترکیباتی جذاب برای پژوهش‌های تصفیه آب و تولید جاذب‌ها تبدیل کرده است. مهندس بهاره کاویانی، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان، درخصوص ویژگی فناوری‌های بومی‌سازی شده در این شرکت به جام‌جم می‌گوید: «دانش فنی ما در حوزه تولید نانوذرات فلزی که ابتدای فعالیت‌های شرکت به آنها دست یافته بودیم، مقدمه‌ای برای گسترش فناوری‌های جدید و به‌روز مبتنی بر فناوری نانو در زمینه تولید جاذب‌های مورد نیاز برای تصفیه آب شد.» وی با اشاره به این که در حال حاضر سه فناوری متفاوت در زمینه تصفیه آب در این مجموعه توسعه پیدا کرده است، اشاره می‌کند: «در فناوری اول از نانوحباب‌ها برای جداسازی فلزات سنگین و به صورت تخصصی آرسنیک استفاده می‌شود (تصویر پایین). این فناوری امکان جداسازی فلزات سنگین را با کاهش انرژی و مواد شیمیایی مصرفی کارآمدتر کرده و هزینه نهایی آن نیز به‌مراتب پایین‌تر از سایر روش‌های معمول خواهد بود. یکی دیگر از فناوری‌های توسعه یافته در مجموعه ما استفاده از الکترودیالیز به منظور جداسازی یون‌های آلاینده مانند نیترات از آب با بازده بالاتر بود که در سال 95 برای اولین‌بار در کشور معرفی شد. با استفاده از فناوری نانو در این روش، کارایی آن را افزایش داده‌ایم. این روش همچنین برای شوری‌زدایی آب‌های لب‌شور (آب‌های زیرزمینی که میزان نمک آنها بالاتر از حد مجاز آشامیدن و کمتر از آب دریاست) نیز کارآمد بوده است. جدیدترین دستاورد ما در این حوزه نیز مربوط به تولید دانه‌های جاذبی است که بر پایه نانوذرات آهن تولید شده‌اند و به صورت تخصصی آرسنیک را - که از عمده‌ترین آلودگی‌های منابع آب شرب کشور هستند - با کارایی بالا جداسازی می‌کند.» کاویانی تصریح می‌کند: «نانوذرات به کار رفته در این فناوری به هیچ‌عنوان آزادسازی نداشته و خطری برای مصرف‌کننده نخواهد داشت. مخازن حاوی ذرات جاذب به دلیل جذب شیمیایی میان نانوذرات آهن و آرسنیک، باید به صورت دوره‌ای تعویض شوند تا کارایی حداکثری آنها حفظ شود.»
کیفیت بالاتر و هزینه کمتر زیر چتر نانو
استفاده از فناوری نانو معمولا این ذهنیت را ایجاد می‌کند که قرار است کیفیت چند‌برابر بهبود پیدا کند. کاویانی در پاسخ به جام‌جم در مورد تفاوت کیفیت آب خروجی از تصفیه‌خانه نانویی با تصفیه‌خانه‌های رایج می‌گوید: «درخصوص معیارها و ترکیبات آب آشامیدنی استانداردهای ویژه‌ای وجود دارد و تمام روش‌های تصفیه آب باید به گونه‌ای طراحی شده باشد که بتوانند استانداردهای مشخص شده را به دست بیاورند. بنابراین گرچه ممکن است تفاوت آشکاری در کیفیت آب تصفیه شده با جاذب‌های نانویی شرکت ما و روش‌های رایج وجود نداشته باشد، اما این روش با توجه به کارایی حداقل دو برابر بیشتر جاذب‌ها، هزینه تمام شده بسیار کمتری خواهد داشت. در عین حال استفاده از ترکیبات شیمیایی که ممکن است عوارض جانبی به دنبال داشته باشند به میزان چشمگیری کاهش خواهد یافت.»
البته باید توجه داشت با توجه به نوپابودن این فناوری در داخل کشور هنوز استانداردهای تخصصی متناسب با آن در وزارت نیرو، سازمان آب‌وفاضلاب و وزارت بهداشت تعریف نشده است. به گفته کاویانی، این مجموعه دانش‌بنیان به عنوان بنیانگذار این فناوری در داخل کشور با حمایت ستاد ویژه فناوری نانو در پی تدوین استانداردهای مورد نیاز کشور برای تأیید و کنترل کیفی چنین فناوری‌هایی مطابق با اصول و استانداردهای جهانی است که قاعدتا تصویب آن با توجه به این که این موضوع هنوز متولی مشخصی ندارد، فرآیند زمانبری خواهد بود.
حمایت از دانش‌بنیان‌ها، حمایت از اشتغال جوانان
این شرکت دانش‌بنیان که ابتدا با همکاری چهار نفر شکل گرفته بود، در حال حاضر با توسعه فعالیت‌هایش به طور مستقیم برای بیش از 20 نفر نیروی متخصص و کاردان در بخش تحقیق و توسعه و کارخانه صنعتی اشتغال‌زایی داشته است. به گفته مدیرعامل این شرکت با واگذاری طرح بزرگ تصفیه آب شهرهای استان کرمان با ظرفیت 30 هزار مترمکعب در روز، اکنون نیاز به جذب نیروهای جدید کاری برای بخش‌های مختلف کارخانه در حدود دو برابر ظرفیت فعلی خواهد داشت. همچنین با توجه به نیازهای سازه‌ای این طرح که قرار است به صورت برون‌سپاری به پیمانکار‌های دیگر واگذار شود، اشتغال‌زایی‌های غیرمستقیم نیز به همراه خواهد داشت؛ ضمن این که راه‌اندازی چنین تأسیساتی در شهرهای کوچک و روستاها می‌تواند امکان اشتغال‌زایی بیشتری برای ساکنان بومی این مناطق نیز فراهم کند.
اقتصاد پویا، ضامن شکوفایی فناوری
در شرایط حساس کنونی کشور که با تحریم‌های دشمنان روبه‌رو هستیم، بسیاری از صنعتگران کشور برای تبادلات ارزی ناشی از صدور دانش‌فنی و فناوری به سایر کشورها با مشکلات جدی روبه‌رو شده‌اند.
به گفته کاویانی، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان، تا زمانی که فضای کسب‌وکار و اقتصاد کشور پویایی کافی نداشته باشد، فناوران نیز نمی‌توانند از تمام ظرفیت و توانمندی خود استفاده کنند. وی تصریح می‌کند: «به دلیل مشکلات اقتصادی تحمیل‌ شده بیشتر فناوران کشور با مشکلاتی مانند دشواری‌های واردات مواد اولیه که از نیازهای ابتدایی صنایع گوناگون است روبه‌رو هستند. این موضوع موجب شده فناوران و صنعتگران به جای تمرکز بر حل مشکلات موجود در کشور و معرفی فناوری‌های جدید و به‌روز، درگیر رفع نیازهای اولیه‌شان باشند.
از سوی دیگر پیشرفت فناوری و صنعت در محیط بسته و محدود که فضای رقابتی وجود ندارد اقبال چندانی نخواهد داشت. برای ایجاد پویایی در فضای فناوری و صنعت کشور به ارتباط با سایر کشورها نیاز داریم.»

صدور فناوری ایرانی به سایر کشورها
این شرکت دانش‌بنیان علاوه‌بر فعالیت‌های خود در داخل کشور، فناوری خود را به خارج از ایران نیز عرضه کرده است. به گفته مدیر عامل این مجموعه در سال گذشته با کمک دفتر ستاد ویژه نانو فناوری مستقر در چین، قراردادی برای تصفیه پساب در این کشور منعقد شده است. وی با اشاره به اهمیت پیگیری مستمر مذاکرات خارجی برای رسیدن به مرحله اجرایی می‌افزاید: «ما در حال حاضر در حال مذاکره با کشورهای اندونزی، آلمان و چند کشور دیگر هستیم و در صورت خوب پیش رفتن هر یک از آنها باید با تمرکز بیشتر مذاکرات را به مرحله عقد قراداد برسانیم.»

دانش‌بنیان‌ها را باور کنیم
از دیگر مشکلاتی که وقتی پای درددل‌های کارآفرینان می‌نشینیم مطرح می‌شود، دشواری‌هایی است که برخی آن را به تحریم‌های داخلی تعبیر می‌کنند. ترجیح کالاهای خارجی به تولیدات فناورانه داخلی نفس بسیاری از کسب‌وکارهای نوپای فناورانه کشور را می‌گیرد و مانع از رشد صنایع کشور می‌شود. کاویانی نیز در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: «متأسفانه در کشور مقاومت زیادی برای پذیرش روش‌ها و فناوری‌های جدید وجود دارد. با وجود این که فناوری‌های معرفی شده در مجموعه ما می‌تواند تا حد زیادی در شرایط کنونی کشور و بحران کم‌آبی مقرون به‌صرفه و موثر باشد، باز هم مقاومت‌های زیادی برای پذیرش آن به عنوان روشی نوین وجود دارد. ما در هر مقطع زمانی باید هزینه و انرژی بسیار زیادی برای متقاعدسازی افکار مدیران صرف کنیم تا به مرحله‌ای برسند که بخواهند نتایج کار ما را با روش‌های رایج مقایسه کنند.»
وی در پاسخ به این که نیاز به چه حمایت‌هایی از سوی نهادهای دولتی دارید، تأکید می‌کند: «ما در حال حاضر توقعی بابت حمایت‌های مالی از نهادهای دولتی نداریم. تاکنون معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ستاد ویژه توسعه فناوری نانو با ایجاد ارتباط‌های موثر تلاش زیادی برای اتصال فناوران به نیازهای صنعتی کشور داشته‌اند. مجموعه ما در حال حاضر بیش از هرچیز به برقراری این ارتباط‌ها و استقبال سازمان‌های مرتبط مانند شرکت‌های آب‌وفاضلاب شهرهای مختلف و صنایع خصوصی نیاز دارد تا بتواند قدمی موثر در رفع یکی از چالش‌برانگیزترین مشکلات کشور که تأمین آب آشامیدنی گوارا است، بردارد. البته به‌تازگی شرکت‌های دانش‌بنیان با اقبال بیشتری مواجه هستند و امیدواریم ادامه این روند به رونق هرچه بیشتر صنایع فناورانه و به کارگیری روش‌های نوین در کشور بینجامد تا بتوانیم از توان حداکثری کشور برای پیشبرد اهداف و ارتقای صنایع بهره ببریم.»

عسل اخویان طهرانی

دانش