دور زدن تحریم روی آنتن

1. «سلام، صبح بخیر» چه گفت؟
شبکه سه سیما در بخش آخر برنامه سلام، صبح بخیر روز سه‌شنبه با پخش تصاویر هوایی، گزارشی از مسیر عبور کشتی ایرانی سالینا به سمت چین را نشان داد و گفت این کشتی ماموریت صادر کردن نفت ایران به چین را در شرایط تحریم‌ها دارد. این گزارش بخشی از راه‌های استفاده شده برای دور زدن تحریم‌های نفتی را به نمایش گذاشت و از شکست خوردن آمریکا در نیل به هدف خود یعنی به صفر رساندن صادرات نفت ایران گفت. مجری برنامه با پخش تصاویری بیان کرد چین در قالب یک محموله، معادل یک میلیون بشکه نفت را در زمان اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران، در یکی از بنادرش تحویل گرفته است.
با پایان یافتن پخش این گزارش، واکنش‌های مختلف به آن در فضای مجازی و حقیقی آغاز شد.

2. محرمانه بود آقا!
سروصداهای زیادی بلند شد. حرف‌ها غالبا انتقادآمیز بود و این اقدام شبکه سه در برنامه سلام، صبح بخیر را خلاف منافع ملی معرفی می‌کرد. در کنار نظرات متفاوتی که در پی پخش شدن ویدئوی این گزارش تلویزیونی در فضای مجازی منتشر شد، بسیاری از جمله چند خبرگزاری داخلی و خارجی و همچنین تعدادی از سیاسیون نیز به پخش این گزارش واکنش‌های منفی نشان دادند.
بیشتر می‌گفتند در حالی که دولت درصدد است اطلاعات فروش نفت در جریان تحریم‌های نفتی ایران را محرمانه نگه دارد، این برنامه با لو دادن مسیر کشتی سالینا که ماموریت رساندن نفت به چین و فروش آن را داشته، کار آمریکا و متحدانش را برای تحت فشار قرار دادن ایران و حتی بستن راه‌های فرعی آسان‌تر کرده است. در جریان این انتقادها اتهامات زیادی هم به عوامل این برنامه وارد شد. اتهام‌هایی نظیر جاسوسی، افشای اسرار محرمانه کشور و... . برای مثال جماران نیوز در صفحه اینستاگرامش نوشت: «اقدام عجیب و سوال‌برانگیز شبکه سه در معرفی خریداران نفت ایران. مجری شبکه سه می‌گوید با همکاری یک تیم خبری دریافته‌ایم که یک میلیون بشکه نفت تحویل چینی‌ها شده! او در ادامه با نشان دادن تصاویر هوایی از محل خرید نفت و همچنین تصویر یک کشتی به نام سالینا تمام ریز اطلاعات یک معامله نفتی را افشا کرد. این در شرایطی است که مسؤولان بر محرمانه نگه‌داشتن اطلاعات فروش نفت تاکید می‌کنند تا مبادا طرف آمریکایی جلوی راه‌های فروش نفت را بگیرد. کاربران شبکه‌های مجازی این اقدام شبکه سه را سوال‌برانگیز قلمداد کرده‌اند که با توجه به شرایط خاص کشور در جنگ اقتصادی نیازمند پاسخگویی است.»
محمود صادقی، نماینده تهران در دهمین دوره مجلس شورای اسلامی هم در توییترش عنوان کرد: «آیا کار شبکه سه سیما در نمایش مسیر دورزدن تحریم‌های نفتی یک اقدام ضد‌امنیت ملی نیست؟! هیات نظارت بر صداوسیما باز هم طبق معمول فقط «نظاره» می‌کند! دادستان چرا ورود نمی‌کند؟»
عبدالکریم حسین‌زاده، نماینده مردم نقده و عضو دیگری از فراکسیون امید مجلس نیز توییت کرد: «آیا اقدام شبکه سه سیما در نمایش چگونگی دور زدن تحریم‌های نفتی، حتی اگر با هدف به رخ دشمن کشیدن هم باشد باز بر خلاف منافع ملی، در ضدیت با آن و خیانت به کشور و ملت نیست؟ حالا که امیدی به هیات نظارت بر صداوسیما نیست شورای‌عالی امنیت ملی حتما باید به موضوع ورود و برخورد جدی کند.»
غلامرضا کاتب، عضو هیات نظارت بر صداوسیما هم گفت: در صورتی که این برنامه خلاف سیاست‌های کلان نظام و دولت باشد این هیات برای رسیدگی به آن ورود می‌کند. هنوز شکایتی در این مورد به این هیات نرسیده، ولی دولت می‌تواند در این زمینه به هیات گزارش دهد و در صورتی که خلاف سیاست‌های نظام عمل شده شکایت خود را ارائه کند.
در این میان البته تعدادی هم در فضای مجازی پشت برنامه ایستادند و اطلاعات منتشر شده را غیرمحرمانه خواندند و گفتند این اطلاعات پیش از این بارها از سوی رسانه‌های دولتی داخلی و چند روزنامه و خبرگزاری خارجی منتشر شده و گزارش شبکه سه نه لو‌دادن رازهای مگوی ملی بلکه بازگویی آن چیزی بوده که همه از آن اطلاع داشتند و از این رو دردسری برای ایران درست نخواهد کرد.

3. «سلام، صبح بخیر» جواب داد
سلام،‌ صبح بخیر، این حرف و حدیث‌ها را که داشت برنامه را حسابی به جنجال می‌کشید، بی‌پاسخ نگذاشت و همان روز جوابیه‌ای با این محتوا صادر کرد: «علی‌رغم جو رسانه‌ای مبنی بر مشکوک بودن اقدام برنامه «سلام صبح بخیر» درخصوص اعلام مسیر دور شدن تحریم نفتی کشتی سالینا، اطلاعات مطرح شده در برنامه امروز، هفته قبل در قالب گزارشی با تصاویر ماهواره‌ای در نشریه بین‌المللی فایننشیال تایمز همراه با عکس و جزییات کامل‌تر منتشر شده است. بنابراین فرضیه افشای اسرار مملکتی و نقض محرمانه بودن این رویداد، به کلی مردود است و قبلا این اطلاعات به صورت گسترده و با زبان انگلیسی رسانه‌ای شده است. بنابرین اگر قرار بر ردیابی کشتی از سوی آمریکایی‌ها باشد، این امر باید هفته قبل صورت گرفته باشد و نیازی به یادآوری کردن برنامه سلام، صبح بخیر با زبان فارسی به طرف آمریکایی نیست. مقتضی است طبق ماده ۲۳ قانون مطبوعات، این جوابیه جهت تنویر افکار عمومی در رسانه مبدا و دیگر رسانه‌هایی که به این شایعه دامن زدند منتشر شود.»

4. دیدید غیرمحرمانه بود؟
سلام، صبح بخیر در ادامه شفاف‌سازی در مورد این ماجرا و دفاع از عملکردش، در برنامه دیروز خود، مستنداتی را با اجرای سیدحسین حسینی از غیرمحرمانه بودن اطلاعات بیان شده در قسمت پیشین این برنامه ارائه داد و تصاویری از اخبار منتشر شده در این مورد در رسانه‌های خارجی و داخلی ازجمله رسانه‌های دولتی مانند روزنامه ایران، خبرگزاری برنا، خبرگزاری ایسنا و... نشان داد که تاریخ انتشارشان به پیش از پخش این برنامه باز می‌گشت. مجری برنامه قبلا اعلام کرده بود که این گزارش حاصل همکاری گروه تحقیق برنامه با یک تیم خبری است که حالا طبق مدارک مستندی که برنامه از دست اول نبودن اطلاعات این گزارش ارائه داد، مشخص می‌شود گزارش پخش شده نه یک تحقیق بکر بلکه احتمالا ماحصل جمع‌آوری اطلاعات از اخبار منتشر شده در رسانه‌های مختلف بوده است.

5. دلیل نمی‌شود
با وجود پاسخ این برنامه و مشخص شدن این‌که این اطلاعات پیشتر نیز از رسانه‌های مختلف داخلی و خارجی منتشر شده است، همچنان برخی به عملکرد سلام، صبح بخیر انتقاد دارند. برای مثال بیژن زنگنه، وزیر نفت می‌گوید: حتی بازنشر مطالب رسانه‌های خارجی کار درستی نیست.
ایسنا گزارش می‌دهد، او در حاشیه جلسه روز گذشته هیات دولت درباره پخش اخبار و تصاویر در مورد نحوه صادرات نفت ایران، بیان کرد: اگر درست بگویند این یعنی هرچه وزارت نفت رشته کرده آنها پنبه کرده‌اند. برخی رسانه‌های خارجی دشمن ما هستند؛ بنابراین حتی بازنشر مطالب آنها هم کار خوبی نیست و هیچ‌کس در کشور نباید در این زمینه کار خلافی کند. البته آنچه رویترز می‌گوید درست نیست و رسانه‌های ما هم باید حواس‌شان جمع باشد و رسانه‌ها اخباری از صادرات نفت منتشر کنند که وزارت نفت آنها را تایید می‌کند.وزیر نفت گفت: آنچه را که رسانه‌های خارجی درباره‌ صادرات نفت ایران بیان می‌کنند من تایید نمی‌کنم. خیلی از اخبار رویترز در این‌باره دروغ است. رسانه‌های ما نباید گول آنها را بخورند. از رسانه‌ها می‌خواهم به عنوان یک وظیفه ملی اخباری در مورد صادرات نفت منتشر کنند که مورد تأیید وزارت نفت باشد. زنگنه اما درباره این‌که پیش از صداوسیما رسانه‌های داخلی دیگر نیز این اطلاعات را منتشر کردند، حرفی نزد.

6. دقت کن
سلام،‌ صبح بخیر دیروز مستندات خوبی در مورد انتشار این خبر پیش از گزارش این برنامه ارائه داد اما باید توجه داشت که هیچ‌کدام از آن رسانه‌های داخلی در ابعاد صداوسیما نیستند و چنین بردی ندارند. ضمن آن‌که بیان چنین گزارش‌هایی که طرح آنها راه رفتن روی مرز باریکی است باید با تحقیق بیشتر و در بستر مناسب‌تری از یک برنامه صبحگاهی بیان شود. گرچه نیت عوامل برنامه بالیدن به قدرت ایران در مقابله با تحریم‌ها و هیچ پنداشتن و بی‌ثمر دانستن زورگویی‌های آمریکا باشد اما در عمل با کمی بی‌دقتی در شناخت جنس گزارش و هماهنگی آن با ابعاد رسانه‌ و نوع برنامه‌ای که در آن مطرح می‌شود می‌تواند به گل به خودی بدل شود که این حجم از انتقادات را به سمت خود بکشاند.

ترانه فروردین

رسانه