تهران، یک هفته پس از پایان زوج و فرد

منتفی شدن طرح زوج یا فرد با همه حواشی 14 ساله‌اش که از روز اول تیر اتفاق افتاد می‌بایست برای مردم پایتخت خوشایند باشد چون طرح کاهش آلودگی هوا که جایگزین طرح زوج یا فرد شده، تبعیض میان پلاک‌ها را برداشته و به همه اجازه تردد در محدوده را داده است. بد ماجرا از نگاه مردم اما دقیقا همین جاست، این‌که همه مجاز به تردد در حلقه دوم ترافیکی تهران شده‌اند ولی نه مفت و مجانی که در ازای پرداخت «هزینه»به قول عامه مردم و پرداخت «عوارض» به قول شهرداری تهران.
آنهایی که کمتر گذرشان به محدوده‌های ترافیکی تهران می‌افتد یا زندگی‌شان به آمد و رفت به این محدوده بند نیست یا سهمیه‌های سالانه با تخفیف‌های 90 درصدی دارند محال است حال بد دیگرانی را بفهمند که مصداق ضرب‌المثل بی‌خبری سواره از پیاده‌اند. در بین این پیاده‌ها همه جور قشری پیدا می‌شود ولی یک گروهشان به قدری در مضیقه‌اند که صدای ناله‌شان بلند است. گروهی‌شان رانندگان مینی‌بوس‌های پلاک عمومی‌اند که شش روز پیش با شعارهای تند و بنرهای بی‌تعارف مقابل ساختمان شورای شهر تهران تجمع کردند و گروه دیگرشان راننده تاکسی‌های اینترنتی که تقریبا همه می‌دانند از سر ناچاری و بیکاری و تلاش برای سرپا ماندن و نشکستن مقابل فشارهای اقتصادی تن به رانندگی داده‌اند.
این دو گروه حسابی زیر فشارند حتی با این‌که عمار سعیدیان‌فر، مدیر واحد ساماندهی محدوده‌ها و طرح‌های ترافیک شهرداری تهران به ما می‌گوید پلاک عمومی‌ها نسبت به خودروهای شخصی70 درصد تخفیف عوارض دارند.
افت درآمد، افزایش خانه‌نشینی
مجتبی ظهرها برمی‌گردد خانه، پاتوقش یک هفته‌ای است شده خارج از محدوده زوج یا فرد قدیم و طرح فعلی کاهش آلودگی هوا که هی چرخ می‌زند و چرخ می‌زند دنبال مشتری تاکسی اینترنتی. مشتری‌های خارج از محدوده کم‌ هستند، بیشتر تقاضاها درون محدوده طرح و حلقه اول و دوم است که از اول تیر کمتر راننده آنلاینی پا درونش می‌گذارد. مجتبی ظهرها برمی‌گردد خانه، در این چند روز که طرحِ تازه شروع شده درآمدش هر روز تا نزدیک صدهزارتومان کم شده و او نگران خرج و مخارج ماشین و خانه است. مثل او زیادند که به ما می‌گویند نانشان از رفت و آمد در محدوده زوج یا فرد درمی‌آمد و حالا به پاقدم طرح جدید، ناچیزشده است، مثل سجاد که کارفرمایش حقوق‌ها را چند ماه یک بار می‌دهد و او برای لنگ نماندن راننده آنلاین شده و مثل مسعود که کارفرمای سابق او را تعدیل کرد و از بیکاری خزید در یکی از شرکت‌های تاکسی آنلاین.
از آن‌سو مسافران این سیستم حمل و نقل نیز اغلب ناراضی‌اند به این دلیل که پشت سرهم درخواست تاکسی می‌دهند، ولی راننده‌ها از ترس عوارض محدوده به درخواست‌ها پاسخ نمی‌دهند. رانندگان مینی‌بوس‌های پلاک عمومی نیز که عوارض می‌دهند و وارد محدوده می‌شوند یک هفته است روی کرایه‌ها کشیده‌اند و هزینه‌های بیشتری روی دست مردم گذاشته‌اند.
اینها تبعات اجتماعی یک تصمیم است که میلیون‌ها نفر را درگیر کرده و بیرون از اتاق‌های مدیران، جماعتی را به چالش کشیده است. با این که درطرح جدید 20 روز تردد رایگان در محدوده کاهش آلودگی هوا پیش‌بینی شده و از شهرداری گرفته تا پلیس راهنمایی و رانندگی همگی از آن به عنوان تسهیلات یاد می‌کنند ولی برای کسانی که این تردد چیزی جز تلاش برای امرار معاش‌شان نیست، این 20 روز فقط یک روزنه است نه بیشتر.
کاهش ترافیک و آلودگی هوا؟
تهران پرترافیک با این هوای آلوده شده است موش آزمایشگاهی. طرح کاهش آلودگی هوا نیز یک آزمایش است که ببینند اگر تردد مردم در محدوده مرکزی شهر پولی شود، گره خیابان‌ها و پشت‌بندش این همه آلودگی هوا بهتر می‌شود یا نه. درباره تبعات احتمالی این طرح زیاد گفته شده، اما هرچه گفته‌اند فقط پیش‌بینی بوده نه نتایجی که قطعا به بار می‌آید مثل اواخر خرداد که محمدرضا مهماندار، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ گفت پرداخت هزینه در بلندمدت باعث کاهش تردد و ترافیک می‌شود و مثل حالا که حسین رحیمی، رئیس پلیس پایتخت به مهر گفته است که طرح ترافیک جدید به نفع مردم، به نفع ترافیک و موثر در کاهش آلودگی هواست.
رئیس پلیس البته استدلالی بر این حرف نیاورده، ولی محمدرضا مهماندار گفته است این طرح چون مردم را ترغیب به استفاده از حمل و نقل عمومی می‌کند در ترافیک و آلودگی هوا موثر می‌افتد. رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ البته با وجود تماس‌های مکرر دو روزه جام‌جم با او پاسخگو نبود تا بدانیم آیا بعد از گذشت یک هفته از اجرای طرح جدید ترافیک، بازهم بر موضع خردادماهی خود است یا خیر ولی ما این جمله از مدیر واحد ساماندهی محدوده‌ها و طرح‌های ترافیک شهرداری تهران را در اختیار داریم که در گفت‌وگو با ما هیچ موضع قطعی در این قبال نگرفت و فقط گفت پیش‌بینی‌های ما این است از این پس از حجم ترافیک صبحگاهی کاسته می‌شود.

پای لنگ مترو و اتوبوس
حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهرتهران که زبان حال مردم را می‌گوید و می‌افزاید از ازدحام اتوبوس و مترو وحشت می‌کند، حرف دل مردم را می‌زند. باید کفش آهنی و صبر ایوب داشت در صف‌های طویل اتوبوس و روی سکوهای همیشه شلوغ متروی تهران. سوار شدن در اتوبوس و مترو بیشتر به جدال شبیه است، از یک سو جدال با ازدحام تمام نشدنی مردم و از سوی دیگر جدال با گرمای خفه‌کننده خیلی از واگن‌های مترو و بیشتر اتوبوس‌هایی که در گرمای بی‌حد و حصر تابستان به قول احمد مسجدجامعی، کولر خاموش می‌کنند و باعث رنج مسافران می‌شوند. در این اوضاع، از معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران گرفته تا روسای پلیس پایتخت،‌ حتی بقیه اعضای شورای ترافیک استان و شورای‌عالی هماهنگی ترافیکی شهرهای کشور خوشبین‌ هستند که مردم خودروی شخصی را کنار بگذارند و به حمل و نقل عمومی روی بیاورند آن هم درحالی که آمارهای رسمی که این مسؤولان نیز از آن خبر دارند، از کمبود 3000 اتوبوس و 2000 واگن مترو در تهران حکایت می‌کند.
بی دلیل نیست که حسن خلیل‌آبادی گفته است اگر به وضعیت حمل ونقل عمومی به‌درستی رسیدگی شود، کمبودها دراین ناوگان برطرف و برتعداد وسایل نقلیه عمومی افزوده شود اصلا تهران به طرح ترافیک نیاز ندارد و با این مقدمه گفته است این نابسامانی ناوگان حمل ونقل عمومی است که مردم را وادار به استفاده از خودروی شخصی می‌کند.
اما کسی چه می‌داند، شاید درآینده‌ای دور یا نزدیک همین وضعیت نابسامان، مردم را که طرح ترافیک جدید و عوارض تعریف شده خودروهایشان را درپارکینگ خانه‌ها و گوشه معابر زمینگیر کرده،‌ ترغیب کند برای سهولت در آمد و شد، خودروی شخصی را به‌کار بگیرند. زمانی که بنزین 80 تومانی یکباره هزار تومان شد مگر پیش‌بینی‌ها این نبود که خیابان‌ها خلوت‌تر می‌شود و از بار ترافیک کاسته می‌شود، اما بعدش چه شد، مگر مردم به نرخ جدید اخت نشدند و مصرف بنزین به جایی نرسید که سیستم سهمیه‌بندی طراحی شد؟ پس درمورد طرح ترافیک جدید و تاثیرش بر ترافیک و وضعیت هوا نیز نمی‌توان زیاد مطمئن بود.
ولی تا این بشود یا آن، باید به مردمی پرداخت که سوژه این گزارش‌اند و در اصل به مردمی خدمات می‌دهند که ظاهرا مسؤولان اداره شهر هرچه می‌کنند برای رفاه حال آنهاست. تبعات اجتماعی ناشی از اجرای طرح ترافیک جدید درتهران تابه حال که زیاد بوده و تا به حال که از روی خیلی از زندگی‌ها رد شده، مگر این که رد پای این طرح در زندگی مردم خوب دیده شود و برای پاک کردن این رد پا یا ترمیم خرابی‌هایش فکری شود.

مریم خباز

جامعه